ចិន ​និង​វិបត្តិនៅ​ Venezuela​

នៅថ្ងៃទី១៦ ខែកក្កដា ប្រជាជន Venezuela ៧​ លាននាក់ បានបោះឆ្នោតច្រានចោលផែនការកោះប្រជុំសភាធម្មនុញ្ញរបស់ប្រធានាធិបតី Nicolaz Maduro។ ការច្រោនចោលនេះ​ មិនបានរារាំងដល់ចេតនារបស់លោក Maduro ក្នុងការកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ Venezuela ទេ ហើយបានហូសបន្លាយវិបត្តិនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងមនុស្សធម៌ ក្រោមក្រសែភ្នែករបស់គេរាល់គ្នា។ ដោយសារវិបត្តិនេះបានឈានដល់ចំណុចគ្រោះថ្នាក់ ប្រទេស Venezuela ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន  គឺជាការសាកល្បងមួយសម្រាប់ប្រទេសផ្សេងទៀតនៅអាមេរិកឡាទីន សហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន។

រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំរបស់ Maduro

រដ្ឋបាលរបស់ Maduro​ ជាយូមកហើយបានធ្លាក់ក្នុងសភាពលំបាកជាខ្លាំង។ លោក Maduro បានព្យាយាមក្នុងការកំចាត់ចោលអតីតប្រធានាធិបតីលោក Hugo Chavez។ ច្បាស់ណាស់ មុនពេលការបោះឆ្នោតខែមេសា ឆ្នាំ​២០១៣ លោក Maduro បាននិយាយថា ចំពោះរូបគាត់ លោក Chavez គឺជា “បក្សីដ៏តូចមួយ”។ ក្រោយមក នៅឆ្នាំ ២០១៤ លោក Maduro បានអះអាងថា “បក្សីតូចមួយ” បានប្រាប់គាត់ថា លោក Chavez “មានភាពសប្បាយរីករាយ ហើយស្រឡាញ់ភាពស្មោះត្រង់នៃប្រជាជនរបស់គាត់”។

ក៏ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើ បក្សីតូចនោះ គឺជាការប្រៀបធៀបរបស់លោក Maduro ទៅនឹងប្រជាជន Venezuela វិញ អញ្ចឹង គាត់បានបង្ហាញពីឆន្ទៈក្នុងការមើលថែប្រជាជនទាំងនោះ ដោយភាពឃោឃៅ និងភាពគ្មានសមត្ថភាព។ តាមរយៈរដ្ឋបាល គោលនយោបាយ និងចេតនាកាន់អំណាចរបស់គាត់ លោក Maduro បានធ្វើឱ្យប្រទេស Venezuela ធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិមនុស្សធម៌ជាប្រវត្តិសាស្រ្តក្នុងតំបន់។

ជាអ្នកនយោបាយ លោក Maduro មិនមានប្រជាប្រិយភាពទេ។ ផែនការរក្សាអំណាចរបស់គាត់ត្រូវបានគេមើលឃើញច្បាស់ និងគួរឱ្យខ្មាស់អៀន។ បន្ទាប់ពីគណបក្សប្រឆាំងទទួលបានសម្លេងភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតសភា ឆ្នាំ ២០១៥ លោក Maduro បានសម្រេចចិត្តធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់របបផ្តាច់ការ ដោយបង្កើតរដ្ឋប្រហារមួយ។ ជាមួយនឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពីតុលាការកំពូល Venezuela

នៅថ្ងៃទី០១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ លោក Maduro បានប្រកាសពីការបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមួយ ដែលសមាជិកត្រូវបានជ្រើសរើសនៅថ្ងៃទី៣០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧។ សកម្មភាពនេះ បង្ហាញពីគោលបំណងពិតប្រាកដ ក្នុងការក្តោបក្តាប់អំណាចផ្តាច់ការតទៅទៀតរបស់លោក Maduro។

នៅថ្ងៃទី៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៧ អគ្គព្រះរាជអាជ្ញា Venezuela លោកស្រី Luisa Ortega បានចាត់ទុកសកម្មភាពគាំទ្ររបស់តុលាការកំពូង Venezuela ថា គ្មានភាពស្របច្បាប់ និងផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ខណៈពេលដែលលោកស្រី បង្ហាញពីការប្រឆាំងទៅនឹងផែនការរបស់លោក Maduro ក្នុងការសរសររដ្ឋធម្មនុញ្ញឡើងវិញ។ មួយថ្ងៃក្រោយមក ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធគាំទ្រដោយរដ្ឋាភិបាល បានវាយប្រហារលើការទទូចរបស់អនុប្រធានរដ្ឋសភា ដែលថា សភាត្រូវបានចាប់ជំរិតដោយក្រុមមួយក្តាប់តូច។

ជាលទ្ធផល ការក្តាប់អំណាចរបស់ Maduro បានបង្កឱ្យមានមនុស្សប្រមាណជា ១០០នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ ១០០០នាក់រងរបួស និងជិត ៣០០០នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅក្នុងអំពើហិង្សា និងការធ្វើបាតុកម្ម។ ការសិក្សាថ្មីៗនេះបានឱ្យដឹងថា ៧៥ភាគរយ នៃប្រជាជន Venezuela បានស្រង់ទម្ងន់ ១៩ ផោន ដោយសារកង្វះចំណីអាហារ។ ជាការឆ្លើយតប រដ្ឋាភិបាលោក Maduro បានចេញនូវការបដិសេធយ៉ាងខឹងសម្បារមួយ ជាជាងស្វែងរកជំនួយលើបញ្ហនេះ។ ជាឧទាហរណ៍ លោក Maduro បានឆ្លើយតបទៅនឹងប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក Donald Trump ថា កុំជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសយើង។

ប្រទេសអាមេរិកឡាទីនក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ស្ថិតក្នុងសភាមិនឆ្លើយតបអ្វីសោះ។ លោក Jared Genser អ្នកច្បាប់អន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស បានកត់សម្គាល់ថា “អង្គការនៃបណ្តារដ្ឋនៅទ្វីបអាមេរិក…បានបរាជ័យក្នុងការចាត់វិធានការប្រឆាំងនៅក្នុងប្រទេស Venezuela ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងនិន្នាការផ្លាស់ប្តូរពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទៅរករបបផ្តាច់ការរបស់លោក Maduro។

ប្រសិនបើលោក Maduro ទទួលបានជោគជ័យក្នុងការសរសេររដ្ឋធម្មនុញ្ញឡើងវិញ ក្រោយសន្និបាតថ្ងៃទី៣០ ខែកក្កដានោះ គាត់នឹងលុបចោលកម្មវិធីបោះឆ្នោតជាតិ ហើយនឹងគ្រប់គ្រងស្ថាប័នទាំងអស់របស់ប្រទេស ជាពិសេស សភាជាតិ។

តើបញ្ហានេះមានន័យយ៉ាងដូចម្តេចសម្រាប់អាមេរិក និងចិន?

ទីមួយ វិបត្តិនៅ Venezuela គឺជាការសាកល្បងមួយដ៏មានសារៈសំខាន់នៃដំណោះស្រាយរបស់អាមេរិកនៅក្នុងតំបន់។ បើទោះបីជាមានការសាយភាយនៃការកត់សម្គាល់ថា ស្ថានភាពកំពុងតែដុនដាបក៏ដោយ ក៏សហរដ្ឋអាមេរិក បានធ្វើសកម្មភាពតិចតួចបំផុត។ យោងតាម លោក Michael Shifter ប្រធាន Inter-American Dialogue បាននិយាយថា “Venezuela គឺជាវិបត្តិដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតដែលកំពុងប្រឈមនៅក្នុងតំបន់ ហើយចាំបាច់ត្រូវមានការដាក់សម្ពាធផ្នែកការទូតរបស់អាមេរិកក្នុងកម្រិតខ្ពស់មួយ។ រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាមេរិកលោក Rex Tillerson បានខកខានក្នុងការចូលប្រជុំ OAS នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែឧសភា និងបានលុបចោលការចូលរួមកិច្ចប្រជុំ OAS ថ្នាក់រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសស្តីពីស្ថានភាពនៅប្រទេស Venezuela នៅទីក្រុង Cancun ផងដែរ។

ខណៈដែលអាមេរិកហាក់ដូចជាមិនសូវមានសកម្មភាពនៅតំបន់អាមេរិកឡាទីននោះ ចិនបានចាប់ផ្តើមឈានជើងចូល។ ប្រទេស​ Chile Peru Bolivia និង Venezuela នាពេលថ្មីៗនេះ បានក្លាយជាសមាជិកនៃធនាគារ​ AIIB អង្គការមួយដឹកនាំដោយចិន។ ជំហរឆ្ពោះទៅកាន់ការធ្វើសមាហរណកម្មរវាងចិន និងប្រទេសតំបន់អាមេរិកឡាទីន គឺជាការដាស់តឿនមួយសម្រាប់រដ្ឋបាលលោក Trump ដែលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់បំពេញចន្លោះប្រហោងឱ្យបានឆាប់រហ័សជាទីបំផុត។

ទីពីរ វិបត្តិនេះ នឹងជាការសាកល្បងមួយនៃគោលនយោបាយ “ចេញក្រៅ Go Out” របស់ចិន។ ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ រដ្ឋាភិបាលចិនបានគាំទ្រដ្ឋាភិបាល Maduro តាមរយៈការទិញប្រេងយ៉ាងច្រើនពីប្រទេស Venezuela។​ ក៏ប៉ុន្តែ ទីក្រុងប៉េកំាង គួរឈប់បោះលុយចោល បន្ទាប់មានស្ថានភាពអាក្រក់ ពីព្រោះ វាមិនទំនងជាឃើញមានផលប្រយោជន៍វិលត្រឡប់មកវិញ ពីការវិនិយោគរបស់ខ្លួនទេ ខណៈដែលលោក Maduro ស្ថិតក្នុងអំណាច។

ទីបី វិបត្តិនេះ នឹងជាការសាកល្បងនៃស្វែងរកដំណោះស្រាយថ្មីដើម្បីកាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំពីបទឧក្រិដ្ឋ ដែលធ្វើឡើងក្នុងពេលកាន់អំណាច របស់ប្រទេសតំបន់អាមេរិកឡាទីន។ ថាតើ លោក Maduro នឹងត្រូវបានកាត់ទោសសម្រាប់ការក្តាប់អំណាចរបស់គាត់ ឬយ៉ាងណានោះ នឹងក្លាយជាការសាកល្បងមួយនៃដំណោះស្រាយលើបញ្ហានេះ។ តើ Venezuela នឹងដើរតាមប្រទេសមួយចំនួនស្តីពីបញ្ហានេះដែរ ឬទេ? នៅប្រទេស Guatemala អតីតប្រធានាធីបតីលោក Otto Perez បានដាក់ខ្លួនឯងក្នុងសុវត្ថិភាព បន្ទាប់ពីតុលាការចេញដីការចាប់ខ្លួននៅឆ្នាំ ២០១៥។ នៅប្រទេស Peru  ព្រះរាជអាជ្ញាអាឡឺម៉ង់ លោក Juarez បានចោទប្រកាន់អតីតប្រធានាធិបតីលោក Ollanta Humala ថា ជា “ប្រធានាធិបតីម្នាក់ ដែលឡើងកាន់អំណាច ក្រោមការឃោសនាបោះឆ្នោត ដោយប្រើប្រាស់លុយខុសច្បាប់។ ជាងនេះទៅទៀត ចៅក្រម Sergio Moro បានកាត់ទោសអតីតប្រធានាធិបតីប្រេស៊ីលលោក Luiz Inacio Lula da Silva ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារជិត ១០ ឆ្នាំ។

ឥរិយាបថផ្តាច់ការរបស់ Maduro អាចត្រូវបានគេថ្កោលទោសរួចជាស្រេចរួចហើយ។ សូម្បី

តែអគ្គព្រះរាជអាជ្ញារបស់គាត់ផ្ទាល់គឺលោកស្រី Lusia Ortega បានក្លាយជាអ្នករិះគន់ឥតសម្ចៃមាត់ម្នាក់ទៅហើយ។ យោងតាមលោកស្រី Ortega សភាធម្មនុញ្ញ នឹងរៀបចំបំបែកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ខណៈដែលលោក Maduro នៅតែមានការគាំទ្រនៅ Venezuela បរិយាកាសនយោបាយនឹងកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ ទាំងក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក។

ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះដែរ លោក Donald Trump បានចាត់ទុកលោក Maduro ថា ជា “មេដឹកនាំអាក្រក់ម្នាក់” ដែលស្រមើលស្រមៃក្លាយជាជនផ្តាច់ការ។ គាត់សន្យាថា សហរដ្ឋអាមេរិក នឹង “មិនគាំទ្រជំហរដូច្នោះនៅ Venezuela ទេ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោក Trump បានអំពាវនាវឱ្យមានការដាក់សម្ពាធពីខាងក្រៅប្រឆាំងនឹងអណត្តិកាន់អំណាចរបស់ Maduro៕

ប្រភព : The Diplomat ចុះថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧