«ច្បាប់»និង «បញ្ញត្តិ» គឺត្រូវការចាំបាច់ខ្លាំងណាស់នៅក្នុងសង្គមមួយ។
នេះដោយសារច្បាប់ និងបញ្ញត្តិបានកំណត់នូវអ្វីដែល «ត្រូវ»
និងអ្វីដែល «ខុស»។ ច្បាប់ និងបញ្ញត្តិ ទាំងអស់ គឺការពារ
និងទទួលស្គាល់ពីសិទ្ធិរបស់បុគ្គល។ ភាពវឹកវរនឹងកើតមានឡើង ប្រសិនបើគ្មានការ អនុម័តច្បាប់
និងបញ្ញត្តិ។
ច្បាប់គឺគេត្រូវការជាចាំបាច់ ពីព្រោះច្បាប់រក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់
ភាពស្ងប់ស្ងាត់ និងយុត្តិធម៌នៅលើពិភពលោក។ ប្រសិនបើគេក្រឡេកមើលទៅទស្សនវិទូជាច្រើននៅសម័យកាលត្រាស់ដឹង
គេនឹងដឹងថាទស្សនវិទូទាំងនោះបានជឿជាក់ទៅលើសក្តានុពលនៃភាពត្រឹមត្រូវ ភាពបរិសុទ្ធ
ក៏ប៉ុន្តែពួកគេទាំងនោះក៏មានជំនឿទៅលើសក្តានុពលនៃសកម្មភាពនៃអំពើឃោឃៅផងដែរ។
សង្គមសម័យទំនើបនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺជាក់ស្តែងត្រូវបានត្រួតពិនិត្យទាំងស្រុងដោយច្បាប់
ដែលភាគច្រើនដាច់ខាតនៃច្បាប់ទាំងនោះគឺ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការបំពានសណ្តាប់ធ្នាប់ក្នុងសង្គម។
សណ្តាប់ធ្នាប់នេះ ចាំបាច់ណាស់គឺត្រូវការត្រួតពិនិត្យជាប្រចាំលើរាល់ភាពវឹកវរដែលគេបានបង្កឡើង។
គេក៏បានផ្តល់ការអប់រំដល់បុគ្គលមួយចំនួនដើម្បីធ្វើច្បាប់ថ្មីៗ និងវិធីសំខាន់ៗ
នានា ដើម្បីពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ដែលមានហើយ។
ខណ:ដែលប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ ជើងឯកខាងសិទ្ធិមនុស្ស និងសណ្តាប់ធ្នាប់
នីតិរដ្ឋការបញ្ចប់ នូវនិទ្ទណ្ឌភាព ហើយទីភ្នាក់ងារអន្តរជាតិ ដូចជាឧត្តមស្នងការជាន់ខ្ពស់អង្គការសហប្រជាជាតិ
(អ.ស.ប.) ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សព្យាយាមដាក់ទំនើងចិត្ត និងការបកស្រាយរបស់ខ្លួនទៅលើអ្វីដែលហៅថាត្រូវ
និងទៅលើអ្វីដែលហៅថាខុស លើបណ្តារដ្ឋអធិបតេយ្យដែលរក្សាសិទ្ធិ របស់ខ្លួនក្នុងការរៀបចំ
និងអនុម័តច្បាប់ដើម្បីការពារមិនឲ្យមានភាពអនាធិបតេយ្យដូចដែលបាន លើកឡើងខាងលើ
នោះបានន័យថាទស្សនទាននៃពិភព លោកសកលភាវូបនីយកម្ម និងយុត្តិធម៌ ត្រូវបានគេរំលោភបំពាន។
កម្ពុជាមានសិទ្ធិគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីការពារពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន
និងត្រូវការឲ្យមានបរិស្ថានសង្គមមួយប្រកបដោយសុវត្ថិភាព និងស្ថិរភាពដែលគ្មានការជ្រៀតជ្រែកអ្វីទាំងអស់ទោះ
ចេញមុខ ឬក៏លាក់មុខក្តី ដើម្បីរក្សាស្ថិរភាពសង្គម នយោបាយ សន្តិសុខ និងសេដ្ឋកិច្ច
ហើយ អំពើភេវរកម្ម និងអំពើផ្សេងៗទៀតដែលផ្ទុយនឹងសុខុមាលភាពរបស់ប្រជាជាតិមួយត្រូវបានចាត់
ទុកថាខុសច្បាប់ មិនត្រឹមតែនៅកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះទេ គឺនៅប្រទេសឯទៀតផងដែរ។
ការបកស្រាយការសម្រេចរបស់តុលាការ គឺពិភពលោកនេះ មិនមែនជារឿងស
និងខ្មៅ នោះទេ។ សកម្មភាពរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការថ្កោលទោស លើសេចក្ដីសម្រេចការកាត់ទោស
មនុស្ស១១នាក់ពីបទកុបកម្មបះបោរ ហើយបន្ទរដោយសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ការិយាល័យសិទ្ធិ
មនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលថាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលបានអនុម័តដោយអង្គនីតិបញ្ញត្តិ
កម្ពុជា គឺ «គំរាមកំហែងដល់ការកើតមាននៃសេរីភាព
ឯករាជ្យភាពនៃសង្គមស៊ីវិល» និងការងារ ដ៏សំខាន់ៗរបស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលបាន
និងកំពុងដំណើរការនៅក្នុងប្រទស គឺ ប្រឆាំងនឹងទស្សនៈស្មើភាពគ្នារបស់រដ្ឋ។ វាជាការប្រើអំណាចបង្ខំ
និងពេលខ្លះ វាខិតចូលកៀកទៅនឹងភាពក្រអឺតក្រទមទាំងស្រុង។
ពួកគេបានបង្កឲ្យមានបញ្ហានៅក្នុងប្រទេសជាច្រើន ដូចជា លីប៊ី
អ៊ីរ៉ាក់ យែមែន និងស៊ីរី។ ប្រសិនបើគ្មានការត្រួតពិនិត្យទេ វាអាចនាំឲ្យមានពិភពលោកមួយដែលមានប៉ូលតែមួយដែល
បញ្ហានេះគ្រោះថ្នាក់ដល់ការរស់រានរបស់មនុស្សលោកនៅលើផែនដី។
នេះគឺជាអ្វីដែលកម្ពុជាកំពុងព្យាយាមជៀសវាង។ ការអះអាងថាកម្ពុជាបានរំលោភបំពាន
អនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិស៊ីវិល និងនយោបាយ ដែលបានអះអាងដោយជនល្ងិត ល្ងង់ឈ្មោះ
Ravina Shamdasani ដែលជាអ្នកនាំពាក្យរបស់ការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ
ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (UNHCHR) គឺធ្វើឡើងមិនត្រូវកាលៈទេសៈ និងមិនសមហេតុផល។
មានច្បាប់កាន់តែគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមដទៃទៀត ត្រូវបានអនុម័តដោយប្រទេសជឿនលឿនជា
ច្រើននៅជុំវិញពិភពលោក ដែល UNHCHR
យកចិត្តទុកដាក់តិចតួចបំផុត។
មានរដ្ឋាភិបាល ទីភ្នាក់ងារ និងស្ថាប័នរបស់រដ្ឋាភិបាលជាច្រើន
ដែលបានផ្តល់ថវិកាគាំទ្រសិទ្ធិមនុស្ស និងច្បាប់អន្តរជាតិ ហើយនៅក្នុងដំណើរការនេះ
កំពុងជួយឲ្យអង្គការ NGOs និង អ្នកនយោបាយ បានចូលរួមក្នុងសកម្មភាពដ៏អាក្រក់ក្រៃលែង។
ផលប៉ះពាល់ដ៏អាក្រក់នៃការគាំទ្ររបស់រដ្ឋាភិបាលនេះដល់អង្គការ
NGOs ត្រូវបានរក្សា ក្នុងអាថ៌កំបាំង
ដែលអភិបាលកិច្ចលើដំណើរការផ្តល់ថវិកា និងលាក់បាំងការផ្តល់ថវិកាឲ្យអង្គការ NGOs ពីការត្រួតពិនិត្យជាសាធារណៈ។
ការខ្វះតម្លាភាពនេះ គឺបង្ហាញច្បាស់នៅក្នុងគេហទំព័រ និងទិន្នន័យរបស់រដ្ឋាភិបាលដែល
មិនបានផ្តល់ព័ត៌មានមូលដ្ឋាន (ដូចជាចំនួនថវិកា ការពិណ៌នាពីគំរោង) លើការផ្តល់
ជំនួយដល់ អង្គការ NGOs ការបដិសេធរបស់ទីភ្នាក់ងារផ្តល់ជំនួយក្នុងការផ្តល់ឯកសារស្តីពីការវាយតម្លៃ
និងការធ្វើសេចក្តីសម្រេច និងការបដិសេដរបស់មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល និងមន្រ្តីការទូតដែលទទួល
ខុសត្រូវលើការបែងចែកថវិកា សម្រាប់អង្គការ NGOs ក្នុងការឆ្លើយតបយ៉ាងសំខាន់ៗទៅនឹងការស៊ើបអង្កេត។
នេះគឺជាអ្វីដែលច្បាប់ស្តីពី សមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល
(LANGO) ព្យាយាម ជៀសវាង និងពុះពារ។
ការកំពុង និងបន្តយុទ្ធនាការរបស់រដ្ឋាភិបាល និងទីភ្នាក់ងារអន្តរជាតិ នានា ដែលចូលរួមក្នុងសកម្មភាពលាក់កំបាំង
ហើយប្រើប្រាស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសេរីភាព ក្នុងការបញ្ចេញមតិវោហារសាស្រ្ត
គឺបង្ហាញពីស្តង់ដាពីរ យ៉ាងមានះ។
ផ្ទុយពីការអះអាងរបស់អង្គការ NGOs ដែលថាពួកគេកំពុងចូលរួមក្នុង
«ការរិះគន់ដោយ ស្របច្បាប់» លើភាពមិនពេញលេញ និងភាពអវិជ្ជមាននៅកម្ពុជានោះ
វោហាសាស្រ្តការផ្សព្វ ផ្សាយ និងសកម្មភាពរបស់អង្គការ NGOs ជារឿយៗ រំលោភស្តង់ដាដែលគេទទួលស្គាល់រួម
ទំាងការកំណត់និយមន័យ អំពីសិទ្ធិមនុស្សរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកផង។
វាច្បាស់ណាស់ថាអង្គការ NGOs មួយចំនួន បានបំពេញការងារក្រៅពីវិស័យរបស់ខ្លួន ហើយពួកគេគួរតែត្រូវមានការត្រួតពិនិត្យតាមដាន។
ដូចនៅក្នុងច្បាប់នីមួយៗ ទីភ្នាក់ងារ និង អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលគោរពច្បាប់មួយចំនួន
មិនគួរមានអ្វីឲ្យព្រួយបារម្ភឡើយ។
តាំងពីដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ អង្គការ NGOs បាននឹងកំពុងប្រតិបត្តិការដោយគ្មាន
ក្រមប្រតិបត្តិ ច្បាប់ និងរបៀបវារៈ ហើយច្បាប់ស្តីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល
(LANGO) នឹងជំរុញឲ្យពួកគេធ្វើការនៅក្រោមធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន។
រដ្ឋាភិបាលគួរតែស្វាគមន៍ អង្គការ NGOs ដែលធ្វើការទៅតាមផែនការដោយអនុវត្តតាម
ច្បាប់របស់រដ្ឋ ហើយទន្ទឹមនឹងនោះរដ្ឋាភិបាលក៏គួរតែសម្រួលជូនអង្គការ NGOs ដែលធ្វើការទៅ តាមច្បាប់ស្តីពី
សមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលផងដែរ។
អង្គការ NGOs ជាច្រើន បាននិងកំពុងធ្វើការងារយ៉ាងល្អ
ហើយពួកគេទាំងអស់មិនត្រូវ ដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្នុងប្រភេទដូចពួកអ្នកដែលកកូរកកាយ តស៊ូមតិឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូររបប
ឬគាំទ្រ សកម្មភាពបះបោរខុសច្បាប់ក្នុងនាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនោះឡើយ។
វាជារឿងគួរឲ្យអស់សំណើចដែលគិតថា រាល់ថ្ងៃប្រជាជនខ្មែរចង់ចេញមកធ្វើបាតុកម្ម
ប្រឆាំងនឹងច្បាប់មួយ ដែលពួកគេមិនដឹងអ្វីសោះអំពីច្បាប់នេះ ហើយជានិច្ចកាល គឺ
មនុស្សមុខដដែលៗ ចេញមកថតរូប និងផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្តាញសារព័ត៌មាន។
រដ្ឋាភិបាលមិនអាចអនុញ្ញាតឲ្យមានអង្គការ NGOs ដែលប្រឆាំងនឹងរដ្ឋ
ដោយធ្វើប្រតិបត្តិ ការនៅក្រោមស្លាកអង្គការ NGOs ដែលបំពេញការងារល្អនោះឡើយ។
នៅក្នុងន័យនេះ ទីភ្នាក់ងារនានា ដូចជាឧត្តមស្នងការ អ.ស.ប.
ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស មិនគួរដាក់សម្ពាធមកលើកម្ពុជាមិនឲ្យអនុម័តច្បាប់ ដែលការពារអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន
ហើយនិងមិនឲ្យពង្រឹងការអនុវត្តន៍ច្បាប់ និងសណ្តាប់ធ្នាប់នោះទេ ដូចជាអន្តរាគមន៍របស់ខ្លួន
រួមទាំងអង្គការសហប្រជាតិ គឺជាការបំភ្លៃដល់យុត្តិធម៌ និងការប៉ុនប៉ងលាក់បាំង
ដើម្បីធ្វើយុត្តិកម្ម ផ្លាស់ប្តូររបបក្រោមរូបភាពនៃការតស៊ូមតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
និងសិទ្ធិមនុស្ស៕
អត្ថបទដើមជាភាសាអង់គ្លេសរៀបរៀងដោយ ទី ម៉ូហាន់ (អ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជាជើងចាស់)