ថ្ងៃនេះ, ខ្ញុំពិតជាមានសេចក្ដីសោមនស្សក្រៃលែង ដោយបានមកចូលរួមជាអធិបតី នៅក្នុងពិធីបិទកិច្ចប្រជុំត្រួតពិនិត្យប្រចាំឆ្នាំ ២០២៣ នៃ “កម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រង-ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ” ដែលជាកម្មវិធីកែទម្រង់អន្តរវិស័យគន្លឹះមួយ របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ។
ផ្អែកលើរបាយការណ៍លម្អិតរបស់ឯកឧត្តមអគ្គបណ្ឌិតសភាចារ្យ អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី, រដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និង ហិរញ្ញវត្ថុ និង ជាប្រធានគណៈកម្មាធិការដឹកនាំការងារកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ មុននេះ, ខ្ញុំសូមចូលរួមអបអរសាទរជាមួយអង្គពិធី ដែលកិច្ចប្រជុំត្រួតពិនិត្យប្រចាំឆ្នាំនេះ បានប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន ក្នុងរយៈ-ពេល ១ ថ្ងៃកន្លងទៅ ដោយមានការចូលរួមពីថ្នាក់ដឹកនាំ និង មន្ត្រីរាជការ មកពីគ្រប់ក្រសួង-ស្ថាប័ន ព្រមទាំងតំណាងដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ពាក់ព័ន្ធ ហើយទទួលបាននូវលទ្ធផលល្អប្រសើរ តាមរយៈ ការពិភាក្សាផ្លាស់ប្ដូរយោបល់គ្នាយ៉ាងសស្រាក់សស្រាំ សំដៅជួយកែលម្អយុទ្ធសាស្ត្រឈាន ទៅមុខនៃកម្មវិធីកែទម្រង់នេះ ។
ពិតណាស់, កម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ, ដែលជារបៀបវារៈ អាទិភាពនៅក្នុង «យុទ្ធសាស្រ្តចតុកោណ» ទាំង ៤ ដំណាក់កាល របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុង ៤ នីតិកាល បន្តបន្ទាប់កន្លងទៅ, បានបង្កើតសមិទ្ធផលជាប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើននៅកម្ពុជា, ទាំងសមិទ្ធផល ក្នុងការកែលម្អអភិបាលកិច្ចនៃការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ និង ទាំង-សមិទ្ធផលក្នុងទិដ្ឋភាពនៃការរីកចម្រើនផ្នែកសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច របស់កម្ពុជា ។ លើមូលដ្ឋាននេះ, រាជរដ្ឋាភិបាល នីតិកាលទី ៧ នៃរដ្ឋសភា នៅតែបន្តផ្តល់សារៈសំខាន់ខ្ពស់ លើកម្មវិធីកែទម្រង់នេះ ដោយកំណត់ «កម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ» ជារបៀបវារៈ គោលនយោបាយអាទិភាពរបស់ខ្លួន ក្នុង «មុំទី ២» នៃ «ស្នូល» និង ក្នុង «មុំទី ៣» នៃ «បរិស្ថានគ្របដណ្តប់» របស់ «យុទ្ធសាស្រ្តបញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី ១» ។
ក្នុងស្មារតីមោទនភាពខ្ពស់, ខ្ញុំសូមយកឱកាសដ៏មានអត្ថន័យនេះ ធ្វើការកត់សម្គាល់មួយចំនួន លើដំណើរផ្លូវ និង សមិទ្ធផល នៃការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈរយៈពេល ២០ ឆ្នាំ (២០០៤-២០២៤) កន្លងទៅ ដូចខាងក្រោម ៖
ទី១. យើងបានចាប់ផ្ដើមកែទម្រង់ ក្នុងកាលៈទេសៈដ៏លំបាក ។ ខ្ញុំចងចាំមិនភ្លេចនូវប្រសាសន៍ដ៏ថ្លៃថ្លារបស់ សម្ដេចតេជោ អតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃព្រះរាជាណា-ចក្រកម្ពុជា ក្នុងពិធីប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្តដំណាក់កាលទី ៤ នៃកម្មវិធីកែទម្រង់នេះ កាលពីដើមឆ្នាំមុន ថា :«កន្លងមក, យើងមិនបានរង់ចាំទាល់តែទទួលបានសុខសន្ដិភាពបរិបូរណ៍ពេញផ្ទៃប្រទេស ទើបចាប់ផ្ដើមកិច្ចការកែទម្រង់នោះទេ ។ ផ្ទុយទៅវិញ, ដោយតម្កល់ឧត្តម-ប្រយោជន៍ជាតិ និង ប្រជាជន ជាធំ, យើងបានចាប់ផ្ដើមធ្វើការកែទម្រង់លើគោលនយោបាយ របស់យើង ជាបន្តបន្ទាប់ ដោយផ្ដោតលើអាទិភាពបន្ទាន់ទាំងឡាយ ស្របតាមបរិការណ៍ និង កាលៈទេសៈ នៃសម័យកាលនីមួយៗ ចាប់តាំងពីក្រោយការដួលរលំនៃរបបប្រល័យពូជ – សាសន៍មកម្ល៉េះ ។ យ៉ាងណាមិញ, សុខសន្ដិភាព, ស្ថិរភាពនយោបាយ និង ឯកភាពជាតិពេញផ្ទៃប្រទេស, ដែលយើងសម្រេចបានមកដោយលំបាកបំផុត, បានផ្ដល់ឱកាសឱ្យយើងអាចកែលម្អ និង ស្ថាបនាបន្ថែមទៀត លើប្រព័ន្ធអភិបាលកិច្ចរបស់យើង តាមរយៈការរៀបចំការងារកែទម្រង់ជាប្រព័ន្ធ និង ក្នុងលក្ខណៈជាកម្មវិធីរយៈពេលវែង ដែលមានការកំណត់ចក្ខុវិស័យវែងឆ្ងាយ, មានការបែងចែកជាដំណាក់កាល ប្រកប-ដោយភាពជាក់ស្ដែងនិយម ជាមួយនឹងគោលដៅជាក់លាក់, ព្រមទាំងមានរចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំ និង មានយន្តការអនុវត្តច្បាស់លាស់ ។ យុទ្ធសាស្ត្រនេះ បានបង្ហាញអំពីសេចក្ដីក្លាហាន, មហិច្ឆតា និង ឆន្ទៈមោះមុតរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លើការកែទម្រង់ ដោយតម្រូវទៅតាម បរិបទកម្ពុជា និង ឆ្លើយតបបានតាមសេចក្ដីត្រូវការរបស់កម្ពុជា ប្រកបដោយមោទនភាព, ប្រសិទ្ធភាព និង ស័ក្ដិសិទ្ធភាព» ។
ទី២. ការកែទម្រង់នៅកម្ពុជា ប្រើប្រាស់អភិក្រមនៃការបោះជំហានជាដំណាក់កាល ។ គ្មានការសង្ស័យឡើយថា ការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ក៏ដូចជាការកែទម្រង់គន្លឹះផ្សេងទៀត គឺជាឆន្ទៈផ្ទាល់របស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងទស្សនវិស័យវែង-ឆ្ងាយនៃការអភិវឌ្ឍជាតិ និង មាតុភូមិ ឱ្យកាន់តែរីកចម្រើនរុងរឿង និង ជឿនលឿន ។ ទន្ទឹមនេះ, អភិក្រម ក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្ដែងនៃការកែទម្រង់ គឺជាបញ្ហាដែលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ ដើម្បី,ម៉្យាង, ធានាថា ការកែទម្រង់អាចប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន ជាមួយនឹងការរក្សាបាននូវស្ថិរភាព, ទាំងក្នុងក្របខណ្ឌស្ថាប័នអនុវត្ត ក៏ដូចជាក្នុងក្របខណ្ឌនៃសង្គមជាតិទាំងមូល; និង ម៉្យាងទៀត, ធានាថា ការកែទម្រង់ នឹងចូលរួមចំណែកជាវិជ្ជមាន ជាជំហានៗ ដល់កិច្ចប្រឹងប្រែងជំរុញការអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច ។ ដូចនេះ, ការកែទម្រង់តាមអភិក្រម «រៀនបណ្ដើរ-ធ្វើបណ្ដើរ» គឺជាស្មារតីដែលថ្នាក់ដឹកនាំយើងតែងតែប្រកាន់យក ។ គុណតម្លៃដ៏សំខាន់មួយទៀតនៃ អភិក្រមកែទម្រង់ដោយបោះជំហានជាដំណាក់កាល (Platform approach) នេះ គឺការផ្តល់លទ្ធភាពឱ្យយើង អាចដោះស្រាយបញ្ហាចំពោះមុខដែលជាអាទិភាពបន្ទាន់ផង, ទន្ទឹមនឹងការអាចចាប់ផ្ដើមអនុវត្តសាកល្បង នូវសមាសធាតុគន្លឹះនានា ដែលចាំបាច់សម្រាប់ត្រៀមលក្ខណៈមុនការមកដល់នៃដំណាក់កាលបន្ទាប់ផង ។ ជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែង, ថវិកាកម្មវិធី ដែលជាសសរស្ដម្ភនៃការផ្សារភ្ជាប់ថវិកាទៅនឹងគោលនយោបាយ ត្រូវបានអនុវត្តសាកល្បង (Piloting) តាំងពីក្នុងដំណាក់កាលទីមួយ (២០០៤-២០០៨) មកម្ល៉េះ ក្នុងគ្រាដែលយើងត្រូវដោះស្រាយ ចំពោះមុខ ជាបន្ទាន់ នូវ បញ្ហាកង្វះសាច់ប្រាក់ដ៏រ៉ាំរ៉ៃ (Cash shortage) ។ ក្នុងន័យនេះ, អភិក្រមនៃការកែទម្រង់ ដោយបោះជំហានជាដំណាក់កាលនេះ អនុញ្ញាតឱ្យយើងកាត់បន្ថយបានជាអតិបរមា នូវហានិភ័យដែលអាចកើតមានជាយថាហេតុ ពីការអនុវត្តដែលមានលក្ខណៈប្រញាប់ប្រញាល់ខ្លាំង (Drastic) ហើយជួនកាលឃ្លាតចេញពីតថភាពសង្គម ។ ជារួម, អភិក្រមជាយុទ្ធសាស្ត្រនេះ បានបង្ហាញអំពីសេចក្ដីក្លាហាន, មហិច្ឆតា និង ឆន្ទៈមោះមុត របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លើការកែទម្រង់; ប៉ុន្តែ ទន្ទឹមនេះ, ដោយតម្រូវទៅតាមបរិបទកម្ពុជា ផង និង ឆ្លើយតបបាន តាមសេចក្ដីត្រូវការរបស់កម្ពុជា ផង ។
ទី៣. សមិទ្ធផលគន្លឹះធំៗ នៃការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុ សាធារណៈ ក្នុងរយៈពេល ២០ ឆ្នាំកន្លងមក ។ ជាការពិត, ការរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋ-កិច្ច និង សង្គម មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងស្អិតល្មួត ជាមួយនឹងសមិទ្ធកម្មនៃការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុ សាធារណៈ របស់ជាតិ ។ ក្នុងស្មារតីនេះ, ខ្ញុំសូមគូសរំលេចនូវសមិទ្ធផលគន្លឹះធំៗមួយចំនួន ក្នុងការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ នាពេលកន្លងមក សម្រាប់ជាមូលដ្ឋាននៃត្រៀមរៀបចំខ្លួនរបស់យើង ឈានឆ្ពោះទៅសម្រេចគោលដៅនៃដំណាក់កាលបន្តខាងមុខ ដូចខាងក្រោម ៖
សមិទ្ធផលគន្លឹះទី១ : ការកសាងបាននូវភាពជឿទុកចិត្តបាននៃថវិកា (Budget Credibility) ។ ក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំ ដំបូងនៃការអនុវត្តដំណាក់កាលទី ១ នៃកម្មវិធីកែទម្រង់, យើងបានធ្វើឱ្យថវិកាជាតិ ទទួលបាននូវ «ភាពជឿទុកចិត្ត», ដែលទទួលបាននូវការវាយតម្លៃខ្ពស់ ពីតួអង្គពាក់ព័ន្ធទាំងអស់, ទាំងប្រជាពលរដ្ឋ មន្ត្រីរាជការ និង ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុជាតិ និង អន្តរជាតិ, តាមរយៈកិច្ចប្រឹងប្រែងកៀរគរចំណូល, ជាពិសេស ការពង្រឹងស្ថាប័ន និង ការធ្វើទំនើបកម្មរដ្ឋបាលសារពីរពន្ធ; ការកែទម្រង់លើការព្យាករណ៍ចំណូល និង ការប៉ាន់ស្មានចំណាយ តាមត្រីមាស និង ប្រចាំឆ្នាំ; ការលើកកម្ពស់តម្លាភាពថវិកា; ការធ្វើផែនការថវិកា; ការកែ-លម្អប្រព័ន្ធកត់ត្រា ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធរាយការណ៍ និង ការពង្រឹងការគ្រប់គ្រងសាច់ប្រាក់ ជាដើម; ដែលទាំងអស់នេះ សុទ្ធសឹងជាសមាសធាតុគន្លឹះ ចូលរួមចំណែកដល់ការបង្កើនទំហំ និង ការពង្រឹងការគ្រប់គ្រងចំណូលថវិការដ្ឋ ព្រមទាំងការលើកកម្ពស់ប្រសិទ្ធភាព ក្នុងការគ្រប់គ្រងចំណាយ ។
សមិទ្ធផលគន្លឹះទី ២ : ការកសាងបានជាមូលដ្ឋាន នូវសមាសធាតុចាំបាច់ទាំងឡាយនៃប្រព័ន្ធថវិកាទំនើប ឆ្លើយតបនឹងឧត្តមានុវត្តជាអន្តរជាតិ ។ ក្នុងរយៈពេល ២០ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ, យើងកសាងបាននូវប្រព័ន្ធថវិកាមួយ ពីប្រព័ន្ធដែលការខ្វះចន្លោះជាច្រើន មកជាប្រព័ន្ធដែលមានសមាសធាតុគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ដោយចាប់ផ្តើមពីដំណាក់កាលដំបូងនៃការធ្វើឱ្យថវិកាមាន «ភាពជឿទុកចិត្ត»; បន្ទាប់មក, ក្នុងដំណាក់កាលទី ២ គឺការបន្តពង្រឹង «គណនេយ្យភាពហិរញ្ញវត្ថុ»; ហើយបន្តមកទៀត, ក្នុងដំណាក់កាលទី ៣ គឺការសម្រេចបានជាសារវ័ន្ត នូវសមាសធាតុគន្លឹះទាំងឡាយនៃ «ការផ្សារភ្ជាប់ថវិកាទៅនឹងគោលនយោបាយ» តាមរយៈការអនុវត្តថវិកាកម្មវិធី សំដៅធ្វើឱ្យថវិការបស់យើងកាន់តែផ្លាស់ប្ដូរ ទៅជាថវិកាបែបវិមជ្ឈការ និង ផ្ដោតលើលទ្ធផល និង សមិទ្ធកម្ម ។ នៅខាងទិដ្ឋភាពឌីជីថល, ការគ្រប់គ្រងថវិកា, ទាំងថវិកាថ្នាក់ជាតិ និង ថវិកាថ្នាក់ក្រោមជាតិ, ក៏ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរជាបណ្ដើរៗ ទៅកាន់ការគ្រប់គ្រងតាមរយៈប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មានសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ (FMIS) ។ បន្តិចទៀត, ខ្ញុំនឹងប្រកាសដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធនេះ ដល់រដ្ឋបាលក្រុង-ស្រុក-ខណ្ឌ ចំនួន ៤៤ បន្ថែមទៀត ដែលតាមរយៈនេះ រដ្ឋបាលក្រុង-ស្រុក-ខណ្ឌទាំងអស់នោះ នឹងត្រូវអនុវត្តនីតិវិធីចំណាយចរន្តតាមប្រព័ន្ធ FMIS ទាំងស្រុង ពោលគឺលែងប្រើប្រាស់នីតិវិធីដោយក្រដាសទៀតហើយ ។ ក្នុងន័យនេះ, បើពិនិត្យលើវដ្ដថវិកា (Budget cycle), ទាំងក្នុងដំណាក់កាលរៀបចំថវិកា, អនុម័តថវិកា, អនុវត្តថវិកា, ត្រួតពិនិត្យ តាមដាន និង វាយតម្លៃថវិកា, គឺប្រព័ន្ធថវិការបស់យើងមានសមាសធាតុចាំបាច់គ្រប់គ្រាន់, ទាំងលើទិដ្ឋភាពស្ថាប័ន, ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង, ក្របខណ្ឌគតិយុត្ត, យន្តការ, និង ធនធានមនុស្ស, ដែលធ្វើឱ្យស្ថាប័នរដ្ឋមានសមត្ថភាព អាចឆ្លើយតបបានកាន់តែប្រសើរឡើង ទៅនឹងបញ្ហានានា, ជាពិសេស នៅពេលមានវិបត្តិមិនអាចស្មានទុកជាមុនបាន ។
សមិទ្ធផលគន្លឹះទី ៣ : រាជរដ្ឋាភិបាលបានត្រៀមលក្ខណៈរួចរាល់ សម្រាប់ការចាប់យក «ប្រព័ន្ធថវិកាផ្អែកលើសមិទ្ធកម្ម» ដែលជាគោលដៅចុងក្រោយនៃកម្មវិធីកែទម្រង់- ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ តាមរយៈការសម្រេចឱ្យបាន នៅក្នុងដំណាក់កាលទី ៤ (២០២៣-២០២៧) នេះ នូវ «គណនេយ្យភាពសមិទ្ធកម្ម» ដែលមានន័យថា ជាការទទួល-ខុសត្រូវលើលទ្ធផលចុងក្រោយ ។
សមិទ្ធផលគន្លឹះទី ៤ : ការសម្រេចបាននូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដ៏រឹងមាំ និង ប្រកប-ដោយភាពធន់ និង ចីរភាព ក្នុងរយៈពេលវែង ។ បើគិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០០៤ មក, កម្ពុជាមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងល្អ ក្នុងរង្វង់ ៧% ក្នុងមួយឆ្នាំ ជាមួយនឹងការរក្សាបាននូវអត្រាអតិផរណាទាប ក្នុងរង្វង់ ៣% ប្រចាំឆ្នាំ និង អត្រាប្តូរប្រាក់មានស្ថិរភាព, លើកលែងតែក្នុងអំឡុងនៃវិបត្តិកូវីដ-១៩ ប៉ុណ្ណោះ ដែលកំណើនមានការធ្លាក់ចុះ ដូចស្ថានភាពដែលប្រទេសសឹងទាំងអស់ទូទាំងពិភពលោក បានជួបប្រទះ ។ ជាការពិត, ក្រោយពីស្ថានភាពនៃវិបត្តិកូវីដ-១៩ បានថមថយ, ទោះបីជាសេដ្ឋកិច្ចសកលនៅបន្តជួបនឹងបញ្ហាប្រឈម និង ភាពមិនប្រាកដប្រជាខ្ពស់យ៉ាងណាក៏ដោយ, ក៏សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបានស្ទុះងើបឡើងវិញយ៉ាងរហ័ស មករកអត្រាកំណើនជាសក្តានុពលឡើងវិញ ។ ច្បាស់ណាស់ថា កម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុ សាធារណៈ បានដើរតួជាកត្តាមួយដ៏សំខាន់ ក្នុងការរួមចំណែកធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា មាន ភាពរឹងមាំយ៉ាងដូច្នេះ ។ ជារួម, លទ្ធផលដ៏ល្អនៅក្នុងការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ គឺជាឃ្នាស់សេដ្ឋកិច្ចដ៏សំខាន់បំផុតមួយ ដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជាសម្រេចបានកំណើនខ្ពស់ និង បន្តស្ថិរភាពនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាបន្តបន្ទាប់ រហូតដល់សម្រេចបាននូវ ចំណាត់ថ្នាក់ជា ប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប នៅឆ្នាំ ២០១៥ ហើយបន្តជម្នះបានដោយជោគជ័យ នូវវិបត្តិផងទាំងពួង និង កំពុងបោះជំហានប្រកបដោយភាពជឿជាក់ ទៅកាន់ឋានៈជា ប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់ នៅឆ្នាំ ២០៣០ និង ជា ប្រទេស មានចំណូលកម្រិតខ្ពស់ នៅឆ្នាំ- ២០៥០ ។ សមិទ្ធកម្មដ៏ប្រសើរនេះ ក៏បានផ្ដល់លទ្ធភាពកាន់តែខ្ពស់ ជូនរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការលើកកម្ពស់កម្រិតជីវភាពរស់នៅ របស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ក៏ដូចជាលើកកម្ពស់ជីវភាព និង គុណភាពរបស់មន្ត្រីរាជការ, ពង្រឹងប្រសិទ្ធភាពស្ថាប័នសាធារណៈ, និងបម្រើសេវាសាធារណៈជូនប្រជាពលរដ្ឋបានកាន់តែល្អឡើងជាលំដាប់។
សមិទ្ធផលគន្លឹះទី ៥ : ការពង្រឹងឯករាជ្យជាតិ និង អធិបតេយ្យជាតិ។ ក្នុងបុព្វ-ហេតុ ឯករាជ្យ និង អធិបតេយ្យជាតិ, សមិទ្ធកម្មដ៏ល្អនៃកម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុ សាធារណៈ បានពង្រឹងឱ្យកាន់តែមាំមួនឡើង នូវភាពជាម្ចាស់ និង តួនាទីរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការទទួលខុសត្រូវលើជោគវាសនារបស់ប្រទេសជាតិ ដោយបានកាត់បន្ថយការ-ពឹងផ្អែកលើការខ្ចីពីក្រៅប្រទេស ដែលបច្ចុប្បន្ន ការខ្ចីពីក្រៅប្រទេសប្រចាំឆ្នាំ មានទំហំមិនដល់ ២០ ភាគរយនៃថវិកាជាតិសរុបនោះទេ ។ ផ្ទុយទៅវិញ, នៅក្នុងអតីតកាល ៣០ ឆ្នាំមុន, ចំណូលក្នុងស្រុកដែលយើងរកបានដោយខ្លួនឯង មានត្រឹមប្រមាណមួយភាគបីនៃថវិកាជាតិសរុប តែប៉ុណ្ណោះ, បានន័យថា តមូ្រវការប្រមាណពីរភាគបីនៃថវិកាជាតិ ត្រូវបានដោះស្រាយដោយប្រភពធនធាន ជាជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីក្រៅប្រទេស ។
បន្ទាប់ពីចំណាប់អារម្មណ៍លើសមិទ្ធផល រយៈពេល ២០ ឆ្នាំកន្លងទៅ, ខ្ញុំសូមបែរការ-យកចិត្តទុកដាក់មកលើទិសដៅអនាគតដែលនៅចំពោះមុខយើងវិញម្ដង ។ ខ្ញុំសូមយកឱកាសដ៏ពិសេសនេះ ដើម្បីចែករំលែកការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ, ក្នុងនាមជាប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល, ទៅលើទិសដៅអនាគតដែលយើងត្រូវធ្វើដំណើររួមគ្នា លើវិថីនៃការកែទម្រង់ គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ កាន់តែមុតស្រួច និង កាន់តែស៊ីជម្រៅ ។ នៅក្នុងសេចក្ដីដែលខ្ញុំលើកឡើងខាងក្រោមនេះ ក៏មាននូវអនុសាសន៍មួយចំនួន ដែលគ្រប់ក្រសួង-ស្ថាប័នទាំងអស់ រួមទាំងគណៈកម្មាធិការដឹកនាំការងារកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ អាចយកទៅធ្វើជាធាតុចូលបន្ថែម សម្រាប់ការតម្រង់ទិសការងារ និង ការរៀបចំយុទ្ធសាស្រ្តតទៅមុខ ផងដែរ ៖
ទី១. របៀបវារៈគោលនយោបាយអាទិភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល នីតិកាលទី ៧ ត្រូវបានរំលេចច្បាស់លាស់រួចហើយ ក្នុង កម្មវិធីនយោបាយ, យុទ្ធសាស្រ្ត, និង គោលនយោបាយតាម វិស័យនានា, ជាពិសេស ក្នុង យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី ១ ដើម្បីកំណើន ការងារ សមធម៌ ប្រសិទ្ធភាព និង ចីរភាព : កសាងមូលដ្ឋានគ្រឹះឆ្ពោះទៅសម្រេចចក្ខុវិស័យកម្ពុជា ឆ្នាំ ២០៥០ ដែលខ្ញុំបានប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្ត ក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គលើកដំបូង នៃគណៈរដ្ឋមន្រ្តី នីតិកាលទី ៧ នៃរដ្ឋសភា, កាលពីថ្ងៃទី ២៤ ខែ សីហា ឆ្នាំ ២០២៣ ។ ខ្ញុំសូមទាញចំណាប់អារម្មណ៍អង្គពិធីថា «ស្នូល» នៃយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ គឺ ការកែ-ទម្រង់ និង ការពង្រឹងអភិបាលកិច្ច, ហើយកាលណានិយាយពីការកែទម្រង់អភិបាលកិច្ច គឺ យើងត្រូវគិតដល់ការកែទម្រង់ផ្នែកគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន, ប្រព័ន្ធថវិកា, ក្របខណ្ឌគតិយុត្ត, និង ធនធានមនុស្ស, ជាកញ្ចប់តែមួយ សំដៅធ្វើទំនើបកម្មស្ថាប័នរដ្ឋ ឱ្យកា្លយជារដ្ឋបាលសាធារណៈទំនើប ប្រកបដោយសមត្ថភាពខ្ពស់, ខ្លាំង, វៃឆ្លាត និងស្អាតស្អំ តាមរយៈការអនុវត្តសិទ្ធិអំណាចរដ្ឋ ខាងផ្នែកនយោបាយ,សេដ្ឋកិច្ច និងរដ្ឋបាលក្នុងការដឹកនាំ ការគ្រប់គ្រង និងការចាត់ចែងកិច្ចការប្រទេសជាតិ, ពិសេសការធានានិរន្តរភាពនៃតួនាទី និងដំណើរការរដ្ឋបាលសាធារណៈដោយយកចិត្តទុកដាក់លើផលប្រយោជន៍ប្រជាជន, ព្រមជាមួយនឹងការកសាងជាតិ និង ការពង្រឹងនីតិរដ្ឋ សំដៅគាំទ្រដល់ការអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច ប្រកបដោយបរិយាបន្ន និងចីរភាព ។ ក្នុងស្មារតីនេះ, ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តទទួលដឹកនាំផ្ទាល់ លើការងារពាក់ព័ន្ធនឹង «វិធានការគន្លឹះ» ចំនួន ៣ ក្នុងចំណោមវិធានការគន្លឹះទាំង ៥ ដែលខ្ញុំបានប្រកាសដាក់ចេញ ជាមួយ យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី ១ ក្នុងសម័យប្រជុំដំបូងនៃគណៈរដ្ឋមន្ត្រី គឺ ៖ ១. ការកែទម្រង់គុណភាពរដ្ឋបាលសាធារណៈ ដោយផ្តោតជាពិសេសលើការជ្រើសរើសមន្ត្រី, ការពង្រឹងប្រសិទ្ធភាពស្ថាប័ន, និង ការរៀបចំនូវប្រព័ន្ធលើកទឹកចិត្តមួយដែលផ្អែកលើសមិទ្ធកម្ម; ២. ការកែទម្រង់គុណភាពវិស័យអប់រំ, ជាពិសេស ពីថ្នាក់មត្តេយ្យសិក្សា ដល់មធ្យមសិក្សា; និង ៣. ការកែទម្រង់គុណភាពវិស័យសុខាភិបាល, ជាពិសេស នៅតាមមណ្ឌលសុខភាព និង មន្ទីរពេទ្យបង្អែកនៅទូទាំងប្រទេស ។ ច្បាស់ណាស់ថា របៀបវារៈជាអាទិភាពទាំងអស់នេះ សុទ្ធតែមានការពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់ ជាមួយនឹង «កម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ» ដែលខ្ញុំនឹងអធិប្បាយបន្ថែមខ្លះទៀត ក្នុងចំណុចបន្តបន្ទាប់ខាងក្រោម ។
ទី២. ពិតណាស់, ការកំណត់ និង ការដាក់ចេញ នូវ គោលនយោបាយ, យុទ្ធសាស្រ្ត និង កម្មវិធីអាទិភាពនានា ដែលមានភាពច្បាស់លាស់, ចំគោលដៅ និង គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ សំដៅឆ្លើយតបទៅនឹងសំណូមពរនៃការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និង សង្គម ក៏ដូចជាឆ្លើយតបនឹងបំណងប្រាថ្នារបស់ប្រជាជន គឺជាកិច្ចការដ៏មានសារៈសំខាន់ ។ ក៏ប៉ុន្តែ, អ្វីដែលរឹតតែសំខាន់ជាងនេះទៅទៀតនោះ គឺប្រសិទ្ធភាពនៃការអនុវត្ត ដើម្បីប្រែក្លាយគោលនយោបាយ ឬ កម្មវិធីកែទម្រង់ទាំងឡាយដែលយើងបានដាក់ចេញមកនោះ ឱ្យស្ដែងឡើងជាលទ្ធផល ក្នុងភាព-ជាក់ស្តែង តាមការរំពឹងទុក ។ នេះ គឺជាចំណុចសំខាន់ ដែលយើងត្រូវពង្រឹង ចាប់ពីពេលនេះតទៅ ។ ក្នុងស្មារតីនេះ, ខ្ញុំក៏បានលើកឡើងជារឿយៗកន្លងមកហើយដែរថា អាណត្តិទី ៧ នេះគឺជាអាណត្តិនៃការពង្រឹងគុណភាព និង សមត្ថភាពស្ថាប័ន លើមូលដ្ឋានដែលយើងមានស្រាប់ ជាជាងការពង្រីក ។ ក្នុងន័យនេះ, ដើម្បីឱ្យគោលនយោបាយ និង ការកែទម្រង់របស់យើង មានប្រសិទ្ធភាព និង ផ្ដល់ផលជាក់ស្ដែង បានល្អតាមការរំពឹងចង់បាន, ខ្ញុំសូមផ្ដល់អនុសាសន៍ឱ្យគ្រប់ក្រសួង-ស្ថាប័នទាំងអស់ នៅគ្រប់កម្រិត ត្រូវប្រកាន់យក «អភិក្រមធ្វើការប្រទាក់ក្រឡាគ្នាជារដ្ឋាភិបាលទាំងមូល» (Whole of government approach) ឬ «អភិក្រម-ជវភាពនៃប្រព័ន្ធតួអង្គតែមួយ», ទាំងនៅក្នុងដំណាក់កាលរៀបចំ និង ដំណាក់កាលអនុវត្ត នូវ គោលនយោបាយ, យុទ្ធសាស្រ្ត និង កម្មវិធីនានា, ជាពិសេស ចំពោះការងារដែលមានចរិត អន្តរវិស័យ, មានភាពប្រទាក់ក្រឡាគ្នា, និង ត្រូវការកិច្ចសហការរវាងតួអង្គច្រើន, ចៀសវាងធ្វើការងារដាច់ដោយដុំៗ ដែលជាហេតុអាចនាំទៅដល់ការបាត់បង់នូវប្រសិទ្ធភាព និង ប្រសិទ្ធ-ផលនៃការងារ ក៏ដូចជាបង្កនូវភាពមិនច្បាស់លាស់ក្នុងការទទួលខុសត្រូវ ។ បច្ចុប្បន្ន, យើងមានយន្តការប្រទាក់ក្រឡាអន្តរកែទម្រង់មួយ ដើម្បីសម្របសម្រួលរវាងកម្មវិធីកែទម្រង់គន្លឹះ ចំនួន ៤ គឺ : កម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ, កម្មវិធីកែទម្រង់រដ្ឋបាល-សាធារណៈ, កម្មវិធីកែទម្រង់តាមបែបវិមជ្ឈការ និង វិសហមជ្ឈការ, និង កម្មវិធីកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ។ ក្នុងស្មារតីធានាជំរុញបង្កើនប្រសិទ្ធភាពការងារ, ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យបន្តពង្រឹង, និង ក្នុងករណីចាំបាច់, ពិនិត្យកែសម្រួលយន្តការនេះផងដែរ ដើម្បីឱ្យយន្តការនេះ ក្លាយទៅជាគំរូមួយ ក្នុងការអនុវត្ត «អភិក្រមរដ្ឋាភិបាលទាំងមូល» ឬ «អភិក្រមជវភាពនៃប្រព័ន្ធតួអង្គតែមួយ» ដូចខ្ញុំបានលើកឡើងពីខាងលើ ។
ទី៣. នៅក្នុងគោលដៅនៃ «ការពង្រឹងគណនេយ្យភាពសមិទ្ធកម្ម» ដែលសំដៅទៅដល់ការទទួលខុសត្រូវផ្អែកលើលទ្ធផល, ការកែទម្រង់របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានឈានចូលមកដល់ដំណាក់កាលយុទ្ធសាស្ត្រកម្រិតខ្ពស់ ដែលជាគោលដៅដ៏ចម្បងរបស់យើង នោះគឺ ការប្រែប្រួលជាសារវ័ន្ត ផ្នែកគោលនយោបាយ និង យុទ្ធសាស្ត្រអាទិភាព ដែលសំដៅដល់ការពង្រឹងប្រសិទ្ធភាព, គុណភាព និង ការទទួលខុសត្រូវ លើលទ្ធផលនៃការអនុវត្តរបស់ស្ថាប័នសាធារណៈ និង មន្ត្រីរាជការ ក្នុងក្របខណ្ឌរាជរដ្ឋាភិបាលទាំងមូល ។ ក្នុងន័យនេះ, សម្រាប់កម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ, ជាមួយនឹងការទទួលបាននូវការផ្ទេរសិទ្ធិអំណាច ក្នុងការគ្រប់គ្រងធនធានហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួន, ក្រសួង-ស្ថាប័ន នីមួយៗ នឹងត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ លើការប្រើប្រាស់ថវិកាឱ្យបានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និង ស័ក្តិសិទ្ធភាព ព្រមទាំងចំគោលដៅកំណត់, ពោលគឺ, ម្ខាង, ត្រូវទទួលខុសត្រូវលើការសម្រេចឱ្យបាន នូវគោលបំណងគោលនយោបាយ, បេសកកម្ម និង សូចនាករលទ្ធផលរំពឹងទុករបស់ខ្លួន អនុលោមតាមគោលការណ៍នៃ «ការផ្សារភ្ជាប់ថវិកាទៅនឹងគោលនយោបាយ»; និង ម្ខាងទៀត, ត្រូវទទួលខុសត្រូវយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ លើការប្រើប្រាស់ថវិកាដែលត្រូវបានអនុម័តផ្ដល់ជូន ឱ្យបានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព, តម្លាភាព និង គណនេយ្យភាព ព្រមទាំងធានាបាននូវ «តម្លៃនៃលុយ» ស្របតាមបទប្បញ្ញត្តិនៃការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ជាធរមាន ។ ក្នុង-ស្មារតីនេះ, ខ្ញុំសូមស្នើថ្នាក់ដឹកនាំ និង មន្ត្រីរាជការ នៃគ្រប់ក្រសួង-ស្ថាប័ន ដែលជាតួអង្គ-និម្មាបនករ និង ប្រតិបត្តិករ នៃកម្មវិធីកែទម្រង់ការ-គ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ផ្តោតការ-យកចិត្តទុកដាក់លើកិច្ចការគន្លឹះមួយចំនួន ដោយរួមបញ្ចូល នូវ ៖ (១). ត្រូវបង្កើនភាពជា-ម្ចាស់ក្នុងការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ នៅតាមក្រសួង-ស្ថាប័ន ដោយរដ្ឋមន្ត្រី និង ប្រធានស្ថាប័ន ត្រូវជំរុញអនុវត្តប្រកបដោយភាពជាម្ចាស់ នូវកិច្ចការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ទៅតាមគោលការណ៍រួមរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល; (២). ត្រូវអនុវត្តឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួននូវ «ច្បាប់ស្ដីពីប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ» ឆ្នាំ ២០២៣ និង ត្រូវរៀបចំបទដ្ឋានគតិ-យុត្តចាំបាច់ទាំងឡាយ សម្រាប់អនុវត្តច្បាប់នេះ ឱ្យបានទាន់ពេល; (៣). ត្រូវបន្តជំរុញអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រកែទម្រង់ប្រព័ន្ធថវិកា និង យុទ្ធសាស្ត្រ កែទម្រង់ពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ឱ្យសម្រេចបានលទ្ធផល តាមការគ្រោងទុក; (៤). ត្រូវជំរុញ ការរៀបចំ និង ការអនុវត្តវិមជ្ឈការហិរញ្ញវត្ថុ ឱ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព និង ស័ក្ដិសិទ្ធភាព; (៥). ត្រូវជំរុញការរៀបចំ និង ការអនុម័តលើក្របខណ្ឌហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈរយៈពេលមធ្យម; (៦). តូ្រវរៀបចំការវិភាគគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ដើម្បីកំណត់កម្រិតស្មុគស្មាញនៃបញ្ហាទាំងអស់ នៅក្នុងកិច្ចដំណើរការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធថវិកា, ទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និង ថ្នាក់ក្រោមជាតិ, និង ត្រូវស្វែងរក យុទ្ធសាស្ត្រដោះស្រាយ ឱ្យចំចរិតនៃបញ្ហានីមួយៗ សំដៅធានាថា ទិសដៅយុទ្ធសាស្ត្រនៃការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធថវិកា ផ្អែកលើគោល-ការណ៍ «គណនេយ្យភាពសមិទ្ធកម្ម» នឹងសម្រេចបានតាមគោលដៅកំណត់; និង (៧). ត្រូវបន្តធ្វើការសិក្សាលើក្របខណ្ឌសិទ្ធិអំណាច និង បន្ទាត់គណនេយ្យភាព ដែលត្រូវបានដាក់ចេញកន្លងមក ក្នុងក្របខណ្ឌការអនុវត្តថវិកាកម្មវិធី និង អង្គភាពថវិកា, តាំងពីកម្រិតគោលបំណងគោលនយោបាយ កម្រិតកម្មវិធី រហូតដល់កម្រិតសកម្មភាពប្រតិបត្តិ ហើយរៀបចំបន្ស៊ីជាមួយនឹងរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ស្ថាប័ន ។
ទី៤. ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្ត ដល់ គណៈកម្មាធិការដឹកនាំការងារកម្មវិធីកែទម្រង់ការ-គ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ឱ្យបន្តជំរុញលើកកម្ពស់ការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ក្នុងការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ដោយបន្ស៊ី និង ប្រទាក់ក្រឡាគ្នា ជាមួយនឹងកម្មវិធីកែ-ទម្រង់ផ្សេងទៀតរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ។
ទី៥. ដើម្បីធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និង ស័ក្តិសិទ្ធភាព ក្នុងការអនុវត្តការងាររបស់ខ្លួន, រាជរដ្ឋាភិបាល ត្រូវការជាចាំបាច់នូវប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យ តាមដាន និង វាយតម្លៃ ប្រកបដោយ សង្គតិភាព និង គុណភាព ។ បច្ចុប្បន្ន, យើងមានមុខងារសវនកម្ម និង អធិការកិច្ច ដែលកំពុងអនុវត្តដោយក្រសួង-ស្ថាប័ននានា រួមមាន : អាជ្ញាធរសវនកម្មជាតិ, ក្រសួងអធិការកិច្ច, ក្រសួង- សេដ្ឋកិច្ច និង ហិរញ្ញវត្ថុ, ក្រសួងមុខងារសាធារណៈ, ព្រមទាំងសវនកម្មផ្ទៃក្នុង និង អធិការកិច្ចនៅតាមក្រសួង-ស្ថាប័ននីមួយៗ ។ ក្រៅពីប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអនុលោមភាពនេះ, យើងក៏បាន និង កំពុង ប្រើប្រាស់វិធីសាស្ត្រ «ត្រួតពិនិត្យ តាមដាន និង វាយតម្លៃ» (M&E) ផងដែរ ។ ប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យទាំងនេះ ពិតជាមានសារៈសំខាន់មិនអាចខ្វះបាន សម្រាប់ការពង្រឹងប្រសិទ្ធ-ភាព ក្នុងការអនុវត្តមុខងារ និង ភារកិច្ចរបស់ក្រសួង-ស្ថាប័ន ក៏ដូចជាក្នុងការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ។ ដូចនេះ, ទន្ទឹមនឹងការផ្ទេរសិទ្ធិអំណាច, មុខងារ និង ការគ្រប់គ្រងថវិកា ទៅកាន់អង្គភាពថវិកានានា ក៏ត្រូវមានការធានាផងដែរថា មុខងារត្រួតពិនិត្យទាំងនេះ ត្រូវបានពង្រឹង ដើម្បីជាកញ្ចក់ឆ្លុះដ៏ស័ក្ដិសិទ្ធ សម្រាប់ជួយដល់ក្របខណ្ឌបន្ទាត់គណនេយ្យភាព ឱ្យមានដំណើរការល្អ ។ យ៉ាងណាមិញ, រាជរដ្ឋាភិបាលក៏ទទួលស្គាល់ដែរថា ការអនុវត្តមុខងារអធិការកិច្ច, សវនកម្ម, ត្រួតពិនិត្យ តាមដាន និង វាយតម្លៃ ដោយក្រសួង-ស្ថាប័នច្រើនផ្សេងគ្នា ក៏អាចបង្កើតជាបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួន ដែលដាក់បន្ទុកលើប្រសិទ្ធភាពការងារនៃវិស័យសា-ធារណៈ និង វិស័យឯកជន ផងដែរ ។ ដូច្នេះ, ខ្ញុំក៏សូមលើកទឹកចិត្តឱ្យគណៈកម្មាធិការដឹកនាំកាងារកែទម្រង់ការងារគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ជំរុញធ្វើការសិក្សា និង ស្នើឡើងនូវក្រប-ខណ្ឌធ្វើសុខដុមនីយកម្មមុខងារប្រព័ន្ធអធិការកិច្ច និង សវនកម្ម ដើម្បីជូនរាជរដ្ឋាភិបាលពិនិត្យ និង សម្រេច ឱ្យបានឆាប់ ផងដែរ។
ទី៦. ខ្ញុំក៏សូមគូសរំលចបន្ថែមនូវភាពចាំបាច់នៃការផ្សារភ្ជាប់ «ការពង្រឹងគណនេយ្យ-ភាពសមិទ្ធកម្ម» នៅក្នុងការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ទៅនឹង «ការលើក-តម្កើងវប្បធម៌គុណាធិបតេយ្យ» ផងដែរ, ពោលគឺ ការប្រកាន់យកគោលការណ៍ «គុណភាព, សមត្ថភាព និង គុណាធិបតេយ្យ» ជាវប្បធម៌ការងារ, ពិសេស នៅក្នុងការគ្រប់គ្រងធនធានមនុស្ស ។ ប្រការនេះ សំដៅដល់ភាពចាំបាច់ក្នុងការផ្ដល់នូវឱកាស និង ការលើកទឹកចិត្ត, ទាំងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ និង មិនមែនហិរញ្ញវត្ថុ, ប្រកបដោយសមធម៌ និង យុត្តិធម៌, ជូនដល់មន្ត្រី-បុគ្គលិកគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ដោយផ្អែកលើគុណសម្បត្តិ ស្របតាមគុណវុឌ្ឍិ, បទពិសោធន៍, សមត្ថភាព, ឆន្ទៈ និង វិន័យ ក្នុងការបំពេញការងារ ។ គោលការណ៍នេះ ត្រូវអនុវត្តមិនត្រឹមតែក្នុង ក្របខណ្ឌ នៃកម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈប៉ុណ្ណោះទេ, ប៉ុន្តែ វាត្រូវតែក្លាយទៅជាគោលការណ៍អាទិភាពមួយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល សម្រាប់ពង្រឹងអភិបាលកិច្ច និង សមត្ថភាព-ស្ថាប័ន នៅគ្រប់កម្រិត ។
ទី៧. ចំណុចចុងក្រោយដែលខ្ញុំចង់លើក គឺពាក់ព័ន្ធទៅនឹងភាពចាំបាច់ ក្នុងការបន្តជ្រោងឱ្យកាន់តែខ្ពស់នូវ «ស្មារតីកែទម្រង់» ។ រយៈពេល ២០ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ, កម្ពុជាបានធ្វើដំណើរឆ្លងកំណាត់ផ្លូវដ៏វែងឆ្ងាយនៃការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ។ ជាការពិត, សមិទ្ធផលទាំងឡាយនៃការកែទម្រង់នេះ មិនមែនទទួលបានមកដោយងាយស្រួលនោះទេ ។ ជាសត្យានុម័ត, ទាំងក្នុងអតីតកាល, ទាំងក្នុងបច្ចុប្បន្នកាល, និង តទៅអនាគតកាល, គ្មានកិច្ចការកែទម្រង់ណាមួយដែលងាយស្រួលនោះទេ, ហើយក៏មិនមានសមិទ្ធផលណាមួយនៃកិច្ចការកែទម្រង់ ដែលអាចសម្រេចបានមក ដោយគ្មានការបង់ថ្លៃនោះដែរ ។ ដូចខ្ញុំធ្លាប់បានលើកឡើងក្នុងវេទិកាមួយចំនួន នាពេលកន្លងទៅ, កិច្ចការកែទម្រង់ដែលជោគជ័យ ត្រូវតែផ្អែកលើកត្តាសំខាន់បួន គឺ ៖ ទី១. ត្រូវមានចក្ខុវិស័យច្បាស់លាស់; ទី២. ត្រូវមានការ-ប្ដេជ្ញាចិត្តខ្ពស់; ទី៣. ត្រូវមានការចូលរួមដោយស្មោះត្រង់; និង ទី៤. ត្រូវ-មានការលះបង់ ។ លើមូលដ្ឋាននេះ, ខ្ញុំសូមគូសបញ្ជាក់ជាថ្មីម្ដងទៀតថា រាជរដ្ឋាភិបាល អាណត្តិទី ៧ នឹងបន្តជ្រោងកាន់តែខ្ពស់ នូវ «ស្មារតីនៃការកែទម្រង់» និង នៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់ នូវអភិក្រមទាំង ៥ ប្រការ របស់ សម្ដេចតេជោ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី សម្រាប់ការបំពេញការងាររបស់ខ្លួន ដែលជាស្មារតីបុរេសកម្ម, ភ្ញាក់រលឹក និង ម៉ឺងម៉ាត់ ក្នុងការកែទម្រង់មុតស្រួច, ស៊ីជម្រៅ និង គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ពោលគឺ ៖ ឆ្លុះកញ្ចក់, ងូតទឹក, ដុសក្អែល, ព្យាបាល និង វះកាត់ ។
មុននឹងបញ្ចប់, ខ្ញុំសូមវាយតម្លៃខ្ពស់ ចំពោះ ឯកឧត្តមអគ្គបណ្ឌិតសភាចារ្យ អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី, រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និង ហិរញ្ញវត្ថុ និង ជាប្រធានគណៈកម្មាធិការដឹកនាំការងារកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ដែលបានដឹកនាំផ្ទាល់ និង ជាប់លាប់ តាំងពីដើមទី លើការងារនេះ ប្រកបដោយភាពជាអ្នកដឹកនាំ និង វិជ្ជាជីវៈខ្ពស់ ។ ខ្ញុំក៏សូមកោតសរសើរដោយស្មោះ ចំពោះថ្នាក់ដឹកនាំ និង មន្ត្រីរាជការទាំងអស់នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និង ហិរញ្ញវត្ថុ ក៏ដូចជាគ្រប់ក្រសួង-ស្ថាប័ន ដែលបានចូលរួមអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់នេះ ប្រកបដោយភាពអត់ធ្មត់ និង ភាពជាម្ចាស់ ។ មួយវិញទៀត, ខ្ញុំក៏សូមថ្លែង-អំណរគុណយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ ដល់បណ្ដាដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ទាំងឡាយ ដែលតែងតែបានគាំទ្រ, ទាំងជាជំនួយបច្ចេកទេស និង ទាំងជាជំនួយហិរញ្ញវត្ថុ, ជាបន្តបន្ទាប់, តាំងពីដំណាក់កាលទី ១ រហូតមកដល់ដំណាក់កាលទី ៤ ដែលជាដំណាក់កាលចុងក្រោយនេះ ។
បន្ថែមលើនេះ, ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, ខ្ញុំសូមផ្ដាំផ្ញើ និង ជំរុញ, ជាថ្មីម្តងទៀត, ឱ្យគ្រប់ក្រសួង-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ បន្តសកម្មចូលរួមអនុវត្ត តាមបេសកកម្ម, មុខងារ, កម្មវិធីការងារ និង គណនេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ប្រកបដោយភាពជាម្ចាស់ និង ឆន្ទៈកែទម្រង់មោះមុត នៅក្នុងកម្មវិធីកែទម្រង់នេះ ដូចត្រូវបានកំណត់នៅក្នុងឯកសារ «ចក្ខុវិស័យ និង យុទ្ធសាស្ត្រ ស្ដីពីកម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ-ដំណាក់កាលទី ៤» ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ដំណាក់កាលទី ៤ នឹងត្រូវបានអនុវត្តប្រកបដោយជោគជ័យ ជាមួយនឹងការដក-ស្រង់នូវមេរៀន និង ពិសោធន៍ល្អៗ ព្រមទាំងការតាមដាន, ការត្រួតពិនិត្យ និង ការវាយតម្លៃ ជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីរួមគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈម និង ជម្នះនូវឧបសគ្គផងទាំងពួង ប្រកប-ដោយស្មារតីសាមគ្គី, កិច្ចសហការ និង ការសម្របសម្រួលខ្ពស់ ក្នុងគោលបំណងសម្រេចឱ្យបាន នូវចក្ខុវិស័យ កសាងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈកម្ពុជា ឱ្យឆ្លើយតបទៅតាមស្ដង់ដា និង ឧត្តមានុវត្តន៍អន្តរជាតិ ។
នៅចុងបញ្ចប់, ខ្ញុំមានសេចក្តីរីករាយក្នុងការប្រកាសដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធបច្ចេក-វិទ្យាព័ត៌មានសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ (FMIS) សម្រាប់ការអនុវត្តនីតិវិធីចំណាយចរន្តទាំងស្រុង ដល់រដ្ឋបាលក្រុង-ស្រុក-ខណ្ឌ ចំនួន ៤៤ បន្ថែមទៀត ចាប់ពីពេលនេះតទៅ ដែលនេះ គឺជាជោគជ័យដ៏សំខាន់មួយទៀតរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការងារកែ-ទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ និង សូមប្រកាសបិទ កិច្ចប្រជុំត្រួតពិនិត្យប្រចាំឆ្នាំ ២០២៣ នៃកម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ នាពេលនេះ៕
