វិភាគអន្តរជាតិ៖ ហេតុអ្វីលោក ពូទីនមិនប្រកាស «សង្រ្គាមទាំងស្រុង» លើអ៊ុយក្រែន តែម្ដងទៅ?

(វ៉ាស៊ីនតោន)៖ កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ នៅពេលដែលប្រធានាធិបតីរុស្ស៉ី លោក វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីន ប្រកាសកែនកងទ័ពបន្ថែម វាបានធ្វើឱ្យ​គេមើលឃើញថា​នេះ​ជាការសម្រេចចិត្ត ឆ្ពោះទៅរកការប្រកាសសង្រ្គាមទាំងស្រុងលើអ៊ុយក្រែន ដោយលែងចាត់ទុកសង្រ្គាមរបស់លោកត្រឹមតែជា «ប្រតិបត្តិការយោធាពិសេស» តទៅទៀត។ ការកែនទ័ពដែលលោក ពូទីន ហៅថា ជា «ការកែនទ័ពមួយផ្នែកនេះ» បានបង្កឱ្យការភ័យខ្លាចនៅក្នុងចំណោមបុរសរុស្ស៉ី រហូតដល់ធ្វើឱ្យមនុស្សរាប់ម៉ឺន​នាក់រត់ភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេស ខណៈបរាជ័យរបស់ទាហានរុស្ស៉ី នៅលើ សមរភូមិជាបន្តបន្ទាប់ គួបផ្សំនឹងការសម្លុតគំរាមប្រើអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ បានជំរុញឱ្យមានការសន្និដ្ឋានថាលោក ពូទីន នឹងពង្រីកសង្រ្គាមរឹតតែធំ ឬអាចនឹងកែនកងទ័ពជាលើកទី២ ក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ។

ឆ្នាំ២០២២កន្លងទៅ គឺជាពេលវេលាដ៏លំបាកបំផុតសម្រាប់លោក ពូទីន បើគិតចាប់តាំងពីលោកកាន់អំណាចអស់រយៈពេលជាង ២ទសវត្សរ៍មកនេះ។ ប៉ុន្តែ លោកត្រូវបានគេមើលឃើញថា មានការអត់ធ្មត់ច្រើនទាំងនៅក្នុងស្រុក និងនៅឯសមរភូមិសង្រ្គាម ដោយមិនបានប្រកាសសង្រ្គាមទាំងស្រុងលើអ៊ុយក្រែននោះទេ។ តើនេះមកពីហេតុអ្វីទៅ? តាមពិតទៅ ចាប់តាំងពី ដំណាក់កាលដំបូងនៃសង្រ្គាម រហូតមកពេលឥលូវនេះ គោលគំនិតនៃការប្រកាសសង្រ្គាមទាំងស្រុងតែង​តែស្ថិតនៅក្នុងការគិតរបស់លោក ពូទីន ជានិច្ច។ ក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ លោក ពូទីន បានប្រាប់សភាជាន់ទាបរុស្ស៉ីថា «គ្រប់ភាគីទាំងអស់នៅក្នុងសភា ត្រូវតែប្រកាន់យកជំហរសាមគ្គីភាពជាធ្លុងមួយ ដោយផ្អែកលើគោលការណ៍ដើម្បីប្រយោជន៍ជាតិ ក្នុងការដោះស្រាយ បញ្ហាសន្តិសុខប្រទេសជាតិ»។

ក្រោយមកទៀត ក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំដដែល លោក ពូទីន បានប្រាប់ថា្នក់ដឹកនាំរុស្ស៉ី និងប្រជាជនរុស្ស៉ីទាំងអស់ថាសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន គឺផ្ទុះឡើងដោយសារតែលោក​ខាងលិច ហើយសង្រ្គាម បច្ចុប្បន្នជាសង្រ្គាមរវាងរុស្ស៉ី និងលោកខាងលិច មិនមែនជាមួយអ៊ុយក្រែននោះទេ។ ពេញមួយឆ្នាំ២០២២ ការសម្លុតគំរាមប្រើអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ​របស់លោក ពូទីន រួមទាំងការដាក់ចេញវិធានការ ជាច្រើនដូចជា ការធ្វើជាតិតូបនីយកម្មឧស្សាហកម្ម និងការបង្កើនការបង្រ្កាបក្រុមអ្នកប្រឆាំងនៅក្នុងស្រុក វាបាន​បង្ហាញ​​ថាវិមានក្រឹមឡាំងនឹងពង្រីកវិសាលភាពសង្រ្គាមកាន់តែធំ។ ប៉ុន្តែ លោក ពូទីន មិនបានធ្វើដូចអ្វីដែលលោកបានសម្លុតគំរាមនោះទេ បើទោះជាបរាជ័យរបស់​រុស្ស៉ីត្រូវចុះផ្សាយយ៉ាងព្រោងព្រាតនៅលើទំព័រកាសែត​នៃបណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិចក៏ដោយ។ នេះក៏ មិនមែនជារឿងចៃដន្យនោះដែរ តែវាជាផ្នែកមួយនៃ​យុទ្ធសាស្ត្ររបស់លោក ពូទីន។

សម្រាប់លោក ពូទីន ការបន្តហៅសង្រ្គាមរបស់លោកជា «ប្រតិបត្តិការយោធាពិសេស» អាចឱ្យលោកយកមកប្រើជាប្រយោជន៍ជាច្រើន និងមានគោលដៅចម្បង​បញ្ជូនសារទៅលោកខាងលិច ដែលមានប្រទេសមួយចំនួនមានការបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះលទ្ធភាពដែលសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន​ រាលដាលទៅជាសង្រ្គាមលោក ឬសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ។ ក្នុងន័យនេះ ជាការផ្ញើសារទៅកាន់ លោកខាងលិច វិមានក្រឹមឡាំងចង់បង្ហាញប្រាប់ថាការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនគ្មានអ្វីមកអាចកែប្រែបានឡើយ ហើយការមិនប្រកាសសង្រ្គាមទាំងស្រុងលើអ៊ុយក្រែន គឺមានន័យថារុស្ស៉ីនៅមាន ជម្រើសច្រើនដែលមិនទាន់យកមកប្រើ និងអាចកំដរលោកខាងលិចក្នុងសង្រ្គាម​រយៈពេលយូរ។ ចំណែកឯ ជាសារទៅកាន់ប្រជាជនរុស្ស៉ី ទីក្រុងមូស្គូ ចង់បង្ហាញថាខ្លួនមានសមត្ថភាពអាច សម្របខ្លួនទៅនឹងទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីសំណាក់​បណ្ដា​ប្រទេស​លោកខាងលិច និងបរាជ័យផ្នែកយោធាកន្លងមក ដែលនេះមិនទាន់ចាំបាច់ ត្រូវបញ្ចេញមធ្យោបាយទាំងអស់ចេញមកក្រៅនោះទេ រហូតទាល់តែរុស្ស៉ីយល់ថាចាំបាច់។

«យុទ្ធសាស្ត្រពាក់កណ្ដាលផ្លូវ» របស់លោក ពូទីន បានជួយឱ្យលោកទទួលបានជោគជ័យខ្លះៗដែរ។ ជាឧទាហរណ៍ ពេញមួយឆ្នាំ២០២២ សេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៉ីមិនបាន​ដួលរលំនោះទេ និងបានធ្លាក់ចុះ តិចតួច ជាងការព្យាករពីសំណាក់ក្រុមអ្នកវិភាគលោកខាងលិចទៅទៀត។ វាអាចឱ្យលោក ពូទីន រក្សាតុល្យភាពរវាងការរឹត​បន្តឹងវិធានការនានាដែលបានដាក់ចេញ និងការបញ្ចៀសការបែកបាក់គ្នា ឬការងើបឡើងបះបោររបស់ប្រជាជនរុស្ស៉ីទូទៅប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ដោយវាធ្វើឱ្យប្រជាជនរុស្ស៉ីភាគច្រើននៅតែមើលឃើញថាពួកគេ​នឹងមិនត្រូវរងគ្រោះដោយសារសង្រ្គាមរបស់លោក ពូទីននោះឡើយ។ លើសពីនេះទៅទៀត យុទ្ធសាស្ត្រនេះក៏មានគោលដៅចំពោះប្រជាជនរុស្ស៉ីដែលបានរត់ចេញពីប្រទេសផងដែរ។ បុរសរុស្ស៉ីជាច្រើនដែលបានរត់ចេញពីប្រទេស ដោយសារតែ មិនចង់ទៅប្រយុទ្ធនៅអ៊ុយក្រែន អាចនឹងទទួលបានអារម្មណ៍ដឹងថាពួកគេនឹងមិនទទួលទោសទណ្ឌទេ នៅពេលពួកគេត្រឡប់ចូលស្រុកកំណើតវិញ។ ជាក់ស្ដែង កាលពីថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣ អគ្គរដ្ឋអាជ្ញារុស្ស៉ី លោក Igor Krasnov បានរាយការណ៍ទៅកាន់លោក ពូទីនថា ពលរដ្ឋរុស្ស៉ីជាង ៩,០០០នាក់ ដែលត្រូវបានគេចុចឈ្មោះក្នុងការកែនទ័ពដោយខុសច្បាប់ ដោយសារតែពួកគេ ទាំងនេះជាក្រុមមនុស្សស្ថិតនៅក្រោមការលើកលែងពីការកែនទ័ព ដ្បិតជាអ្នកជំនាញ IT ធនាគារ និងហិរញ្ញវត្ថុ បានត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសរុស្ស៉ីវិញហើយ។ អាជ្ញាធររុស្ស៉ីបាន និងកំពុងព្យាយាម បញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យអ្នកជំនាញ IT ដែលពួកគេត្រូវការជាចាំបាច់ត្រឡប់មករុស្ស៉ី ដើម្បីជួយដល់សង្រ្គាមរបស់លោក ពូទីន ជាមួយការសន្យាថាមនុស្សទាំងនេះនឹងទទួលបានការលើកលែងចេញពី ការកែនទ័ព ហើយនឹងទទួលបានសំបុត្រយន្ដហោះដោយ ឥតគិតថ្លៃទៀតផង។

គួរបញ្ជាក់ថា ដើម្បីអាចបញ្ចៀសការកែនកងទ័ពបន្ថែមជាលើកទី២ លោក ពូទីនសព្វថ្ងៃ បានផ្ដល់ភារកិច្ចប្រយុទ្ធដល់ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលរុស្ស៉ីនៃក្រុមហ៊ុន Wagner ហើយដែលក្នុងចំណោមពួកគេ ជាអ្នកទោសដែលត្រូវបានជ្រើសរើសចេញពីពន្ធនាគារនៅរុស្ស៉ី។ តាមរយៈការប្រើប្រាស់ទាហានស៊ីឈ្នួល រុស្ស៉ីអាចរក្សាធនធានកងទ័ពរបស់ខ្លួន ដោយប្រើប្រាស់ធនធានដទៃជំនួស ដោយប៉ុន្មាន សប្ដាហ៍ចុងក្រោយនេះ ទាហានស៊ីឈ្នួលរបស់ក្រុមហ៊ុន Wagner ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវស្ទើរតែទាំងស្រុងលើប្រតិបត្តិការវាយលុក តួយ៉ាងដូចជានៅសមរភូមិទីក្រុងបាកមូត នៃតំបន់ភាគខាងកើត ប្រទេសអ៊ុយក្រែន ហើយបើទោះជាពួកគេស្លាប់ និងរបួសគរជើងគ្នា ក៏វាមិនមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងយោធារុស្ស៉ីនោះដែរ។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្វីដែលជាបញ្ហាចោទនោះគឺថាតើលោក ពូទីន អាចនឹងចៀសវាងការប្រកាសសង្រ្គាមទាំងស្រុងលើអ៊ុយក្រែន បានយូរប៉ុនណា? ពីព្រោះថាដរាណាសង្រ្គាមកាន់តែអូសបន្លាយរឹតតែយូរ នោះលោក ពូទីន ក៏នឹងត្រូវប្រើប្រាស់ជម្រើសដែលលោក មានម្ដងមួយៗ រហូតទាល់តែនៅសល់ជម្រើសចុងក្រោយ៕

សារលិខិតថ្វាយព្រះពររបស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ថ្វាយសម្តេចព្រះមហាសក្សត្រី នរោត្តម មុនិនាថ សីហនុ ព្រះវររាជមាតាជាតិខ្មែរ ក្នុងសេរីភាព សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងសុភមង្គល ក្នុង ឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតថ្វាយព្រះពររបស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ថ្វាយសម្តេចព្រះមហាសក្សត្រី នរោត្តម មុនិនាថ សីហនុ ព្រះវររាជមាតាជាតិខ្មែរ ក្នុងសេរីភាព សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងសុភមង្គល ក្នុង ឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតថ្វាយព្រះពររបស់ ឯកឧត្តមកិត្តិនីតិកោសលបណ្ឌិត ប៊ិន ឈិន ថ្វាយសម្តេចព្រះមហាសក្សត្រី នរោត្តម មុនិនាថ សីហនុ ព្រះវររាជមាតាជាតិខ្មែរ ក្នុងសេរីភាព សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងសុភមង្គល ក្នុង ឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតថ្វាយព្រះពររបស់ ឯកឧត្តមកិត្តិនីតិកោសលបណ្ឌិត ប៊ិន ឈិន ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីប្រចាំការ រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី  ថ្វាយសម្តេចព្រះមហាសក្សត្រី នរោត្តម មុនិនាថ សីហនុ ព្រះវររាជមាតាជាតិខ្មែរ ក្នុងសេរីភាព សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងសុភមង្គល ក្នុង ឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ជូនលោកជំទាវ អ៊ូ សាន សាយ ឈុំ ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជូនលោកជំទាវ អ៊ូ សាន សាយ ឈុំ ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ ឯកឧត្តមកិត្តិនីតិកោសលបណ្ឌិត ប៊ិន ឈិន ជូនលោកជំទាវ អ៊ូ សាន សាយ ឈុំ ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ ឯកឧត្តមកិត្តិនីតិកោសលបណ្ឌិត ប៊ិន ឈិន ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីប្រចាំការ រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី  ជូនលោកជំទាវ អ៊ូ សាន សាយ ឈុំ ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ជូនសម្តេចធម្មវិសុទ្ធវង្សា សៅ ទី ហេង សំរិន ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជូនសម្តេចធម្មវិសុទ្ធវង្សា សៅ ទី ហេង សំរិន ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ ឯកឧត្តមកិត្តិនីតិកោសលបណ្ឌិត ប៊ិន ឈិន ជូនសម្តេចធម្មវិសុទ្ធវង្សា សៅ ទី ហេង សំរិន ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ ឯកឧត្តមកិត្តិនីតិកោសលបណ្ឌិត ប៊ិន ឈិន ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីប្រចាំការ រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី  ជូនសម្តេចធម្មវិសុទ្ធវង្សា សៅ ទី ហេង សំរិន ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ ឯកឧត្តមកិត្តិនីតិកោសលបណ្ឌិត ប៊ិន ឈិន ជូនសម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

សារលិខិតជូនពររបស់ ឯកឧត្តមកិត្តិនីតិកោសលបណ្ឌិត ប៊ិន ឈិន ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីប្រចាំការ រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី  ជូនសម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា ក្នុងឱកាសប្រារព្ធខួបលើកទី១១២ ទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា ឆ្នាំ២០២៣

វិភាគអន្តរជាតិ៖ សង្រ្គាមអ៊ុយក្រែនរបស់លោក ពូទីន និងក្ដីសុបិនរបស់រុស្ស៉ី នៅឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក

(វ៉ាស៊ីនតោន)៖ សង្រ្គាមឈ្លានពានរបស់លោកប្រធានាធិបតី វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីន បានដុតបញ្ឆេះក្ដីសង្ឃឹមរបស់រុស្ស៉ីក្នុងដំណើរផ្លូវឆ្ពោះទៅរកទីផ្សារក្នុងតំបន់អាស៊ី ខណៈព្រមពេលជាមួយគ្នា វាក៏ បានបង្កើតជាឧបសគ្គដែលរារាំងដល់ទំនាក់ទំនងរបស់រុស្ស៉ី ជាមួយបណ្ដាប្រទេសជាច្រើនក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកផងដែរ។ ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ស្ថិតនៅឆ្ងាយពីសង្រ្គាមអ៊ុយក្រែនក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែ សង្រ្គាមរបស់លោក ពូទីន បានជះឥទ្ធិពល និងការប្រែប្រួលជាច្រើនលើសន្តិសុខថាមពល សន្តិសុខស្បៀងអាហារ ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគី និងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ហើយដែលការប្រែប្រួល ទាំងនេះសុទ្ធតែអាចបង្កផលប៉ះពាល់ដល់អនាគត និងផលប្រយោជន៍សម្រាប់រុស្ស៉ី នៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ ខាងក្រោមនេះគឺជាចំណុចដែលគួរស្វែងយល់ពីសង្រ្គាមរបស់លោក ពូទីន និងអនាគតរបស់រុស្ស៉ីនៅឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក៖

* រុស្ស៉ីសម្លឹងឆ្ពោះទៅទិសខាងកើត

ដោយមានទឹកដីជាង ៣ភាគ៤ ស្ថិតនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ី រុស្ស៉ីបានព្យាយាមពង្រីកតួនាទីរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៉ីហ្វិក អស់រយៈពេលជាយូរមកហើយ។ ចាប់ផ្ដើមមុនគេដោយ អតីតមេដឹកនាំសូវៀត លោក Nikita Khrushchev មេដឹកនាំរុស្ស៉ីក្រោយៗមកទៀតបានធ្វើទស្សនកិច្ចជាញឹកញាប់ពីទីក្រុងមូស្គូ ឆ្ពោះទៅកាន់ទីក្រុង Vladivostok ដើម្បីបង្ហាញពីការចូលរួម យ៉ាងសកម្មរបស់ពួកគេនៅក្នុងតំបន់។ ប៉ុន្តែ ភាពតានតឹងក្នុងសង្រ្គាមត្រជាក់ និងភាពទន់ខ្សោយខាងសេដ្ឋកិច្ចនៃតំបន់ចុងបូព៌ារបស់រុស្ស៉ី បានបង្កការរាំងស្ទះដល់មហិច្ឆតានេះ។

ក្នុងឆ្នាំ២០១២ នៅពេលដែលរុស្ស៉ីធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលកិច្ចសហប្រតិបតិ្តការអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ឬហៅកាត់ថា APEC នៅឯទីក្រុង Vladivostok មហិច្ឆតា និងក្ដីសុបិនងាកទៅរក តំបន់អាស៊ីបានលេចចេញជារូបរាងកាន់តែច្បាស់ឡើងវិញ។ តែក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំក្រោយមកទៀត «យុទ្ធសាស្ត្រឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកសេរី និងបើកចំហ» ដាក់ចេញដោយរដ្ឋបាល អតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានបង្កជាឧបសគ្គរាំងស្ទះសាជាថ្មី ដល់មហិច្ឆតាពង្រីកឥទ្ធិពលនៅអាស៊ីរបស់រុស្ស៉ី ដោយអាមេរិកបានបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យឥណ្ឌាដែលជាដៃគូ ដ៏សំខាន់របស់រុស្ស៉ី ចូលរួមក្នុងក្រុមប្រទេសក្វាដ (Quad) ដែលផ្ដោតជាសំខាន់លើការខ្ទប់ការកើនឡើងឥទ្ធិពលចិនដែលជាដៃគូយុទ្ធសាស្រ្តសម្រាប់រុស្ស៉ី។ នៅក្រោមហេតុផលនេះហើយ​ ទីក្រុងមូស្គូ បានប្រឆាំងជំទាស់នឹង «យុទ្ធសាស្ត្រឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក» របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមើលឃើញថាវាជាកិច្ចប្រឹងប្រែងខ្ទប់តួនាទីរុស្ស៉ីក្នុងតំបន់ ហើយចាប់ពីពេលនោះមកដែរ រុស្ស៉ី បានងាកមកនិយាយផ្ដោតតែទៅលើផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួនក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៉ីហ្វិក។

* លំហូរចូលថាមពលថ្មីមកកាន់តំបន់អាស៊ី

ចាប់តាំងពីសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន ផ្ទុះឡើងកាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២មក រុស្ស៉ីបានបង្កើនការនាំចេញប្រេង និងឧស្ម័នចូលទៅកាន់ទីផ្សារអាស៊ី ជាពិសេសគឺទីផ្សារចិន និងឥណ្ឌា ដើម្បីប៉ះប៉ូវការធ្លាក់ចុះនៃការលក់ថាមពលទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុប។ ការងាកទៅរកទីផ្សារអាស៊ី ពិតជាមានសារៈសំខាន់បំផុតចំពោះរុស្ស៉ី ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងលើប្រភពចំណូល បានមកពីការនាំចេញថាមពល។ រុស្ស៉ីអាចរកប្រាក់ចំណូលបានពីការលក់ថាមពលស្មើនឹង១៥ភាគរយនៃផលិតផលនៅក្នុងស្រុកសរុប (GDP) និងស្មើនឹងពាក់កណ្ដាលនៃប្រាក់ចំណូល បានមកពីវិស័យនាំចេញ។

កាលពីឆ្នាំ២០២១ ប្រេងឆៅរបស់រុស្ស៉ីជិតពាក់កណ្ដាល ព្រមទាំង៧៤ភាគរយនៃឧស្ម័ន និង៣២ភាគរយនៃធ្យូងថ្ម ត្រូវបាននាំចេញទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុប។ ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីផ្ទុះសង្រ្គាមឈ្លានពាន អ៊ុយក្រែនមក ការនាំចេញប្រេងរុស្ស៉ីទៅកាន់អឺរ៉ុបបានធ្លាក់ចុះមកនៅត្រឹម ៣៥ភាគរយ ហើយប្រេងរុស្ស៉ីច្រើនជាងពាក់កណ្ដាលក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន បន្តហូរចូលទៅកាន់បណ្ដាប្រទេសស្ថិត នៅក្រៅទ្វីបអឺរ៉ុប។ ក្នុងនោះចិនបានក្លាយជាទីផ្សារនាំចូលប្រេង ឧស្ម័ន និងធ្យូងថ្មី ធំជាងគេបំផុតពីរុស្ស៉ី ដោយការនាំចូលប្រភពថាមពលទាំងនេះបានកើនឡើងពី៤១ភាគរយ ឬគិតជា ទឹកប្រាក់ស្មើនឹង ៤១ពាន់លានដុល្លារ ក្នុងឆ្នាំ២០២១ ដល់៦៨ពាន់លានដុល្លារគិតត្រឹមខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ ស្របពេលដែលឥណ្ឌាក៏បានបង្កើនការទិញប្រេងពីរុស្ស៉ីផងដែរ ក្រោមការលក់បញ្ចុះ តម្លៃ។

នៅក្រោមការលក់បញ្ចុះតម្លៃ បណ្ដាប្រទេសជាច្រើនក្នុងតំបន់អាស៊ី បាននិងកំពុងបង្កើនការនាំចូលប្រេង និងឧស្ម័នពីរុស្ស៉ី ដែលនេះអាចជួយឱ្យទីក្រុងមូស្គូបង្កើនតុល្យភាពទំនាក់ទំនងជាមួយ បណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ី និងលោកខាងលិច។ រុស្ស៉ីបានចំណាយពេលរាប់ទសវត្សរ៍ ដើម្បីសាងសង់បំពង់បង្ហូរថាមពលដំបូងទៅកាន់ប្រទេសចិន តែគិតត្រឹមឆ្នាំ២០២២កន្លងទៅ ការនាំចេញថាមពលរបស់រុស្ស៉ីនៅតែបន្តផ្ដោតទៅលើទីផ្សារអឺរ៉ុបនៅឡើយ។ ឧស្ម័នរុស្ស៉ីនាំចេញទៅកាន់អឺរ៉ុបមួយភាគធំ ធ្វើឡើងតាមរយៈបំពង់ឧស្ម័នដែលនេះមិនអាចឱ្យរុស្ស៉ីបង្វែរឧស្ម័ន មកកាន់តំបន់អាស៊ីវិញក្នុងពេលភ្លាមៗនោះទេ។ បណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីបានសម្រេចចិត្តឧស្ម័នប្រភេទ LNG ដឹកតាមកប៉ាល់ ហើយបើទោះជាចិនបង្កើនការនាំចូល ឧស្ម័នពីរុស្ស៉ីក៏ពិតមែន តែបច្ចុប្បន្នក៏ការនាំចេញនេះមានត្រឹមតែ១ភាគ៣ប៉ុណ្ណោះ នៃឧស្ម័នដែលរុស្ស៉ីនាំចេញទៅអឺរ៉ុប។

* រុស្ស៉ី ឥណ្ឌា និងចិន ក្នុងទំនាក់ទំនងត្រីកោណ

ចិន និងឥណ្ឌា សព្វថ្ងៃជាដៃគូដ៏សំខាន់បំផុតសម្រាប់រុស្ស៉ី។ ប៉ុន្តែ រុស្ស៉ីក៏ត្រូវជួបនឹងផលវិបាកជាច្រើនផងដែរ ក្នុងការរក្សាតុល្យភាពទំនាក់ទំនងទាំងជាមួយចិន និងឥណ្ឌា ដែលកំពុងមាន ជម្លោះព្រំដែននឹងគ្នាស្រាប់។ ក្នុងន័យនេះសម្រាប់រុស្ស៉ី «បាតដៃក៏សាច់ ខ្នងដៃក៏សាច់» ពោលគឺប្រសិនបើរុស្ស៉ីងាកទៅរកចិនខ្លាំងពេក នោះវានឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនង ក៏ដូចជា បង្កការសង្ស័យដល់ទំនុកចិត្តរបស់ឥណ្ឌាចំពោះរុស្ស៉ី ជាពិសេសក្នុងករណីជម្លោះ ឬសង្រ្គាមផ្ទុះឡើងរវាងឥណ្ឌា និងចិន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត បើរុស្ស៉ីពឹងផ្អែករឹតតែខ្លាំងទៅលើចិន នោះវាក៏អាច នឹងជំរុញឱ្យឥណ្ឌាដោះដៃពីរុស្ស៉ីបន្តិចម្ដងៗងាកទៅរកសហរដ្ឋអាមេរិកវិញផងដែរ។ ដូចគ្នាដែរ បើរុស្ស៉ីងាកទៅរកឥណ្ឌាខ្លាំងពេក នោះចង់ ឬមិនចង់វាអាចធ្វើឱ្យរង្គោះរង្គើរដល់ទំនាក់ទំនង ជាមួយចិន។

* ការសម្របខ្លួនរបស់បណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

នៅមុនសង្រ្គាមអ៊ុយក្រែនផ្ទុះឡើង ក្រៅតែពីចិន ឥណ្ឌា និងវៀតណាមដែលជាដៃគូយូរអង្វែង រុស្ស៉ីក៏បានព្យាយាមពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយបណ្ដាប្រទេសដទៃក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាសីហ្វិក ផងដែរ។ ដើម្បីអាចធ្វើបែបនេះបាន ទោះមានទំនាក់ទំនងផ្អែមល្ហែមជាមួយចិន ក៏ពិតមែន ក៏លោក ពូទីន នៅតែផ្ដល់ការគាំទ្រមានដែនកំណត់ចំពោះចិន ជុំវិញសំណុំរឿងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយមានពេលខ្លះ ចិន និងរុស្ស៉ីថែមទាំងប្រជែងគ្នាក្នុងការលក់អាវុធ និងបរិក្ខារយោធាសម្រាប់ទីផ្សារអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទៀតផង។

ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ភាគច្រើន លើកលែងតែឡាវ និងវៀតណាមដែលបានបោះឆ្នោតអនុបវាទ សុទ្ធតែបានបោះឆ្នោតគាំទ្រដំណោះស្រាយ UN ថ្កោលទោសសង្រ្គាមឈ្លានពានរុស្ស៉ី ប៉ុន្តែក្នុងចំណោមពួកគេមានតែសិង្ហបុរីតែមួយគត់បានចូលរួមជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងលោកខាងលិចក្នុងការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចប្រឆាំងនឹងទីក្រុងមូស្គូ ហើយសេចក្ដីថ្លែងការណ៍អាស៊ាន ក៏មិនបានថ្កោលទោស ឬរិះគន់រុស្ស៉ីចំៗនោះដែរ។ សម្រាប់បណ្ដាប្រទេសភាគច្រើនក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ សង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន បានធ្វើឱ្យពួកគេជួបបញ្ហាស្មុគស្មាញជាច្រើនដូចជាការឡើងថ្លៃ តម្លៃប្រេង និងស្បៀងអាហារ រីឯការដាក់ទណ្ឌកម្ម និងការកើនឡើងនៃការប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នារវាងពួកមហាអំណាចនឹងមានតែបង្កឱ្យភាពអាប់អួរដល់បរិយាកាសសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់។

ខណៈការប្រកួតប្រជែងដណ្ដើមឥទ្ធិពលគ្នារវាងពួកមហាអំណាច តួយ៉ាងដូចជាចិន និងរុស្ស៉ី បានកើនឡើងជាលំដាប់ នារយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានព្យាយាមរក្សាជំហរអព្យាក្រឹត និងប្រឹងប្រែងបញ្ចៀសកុំឱ្យខ្លួនឯងត្រូវធ្លាក់ចូលក្នុងស្ថានភាពត្រូវបង្ខំចិត្តជ្រើសរើសរវាងចិន និងអាមេរិក។

* តំបន់អាស៊ីបូព៌ា ត្រៀមលក្ខណៈសម្រាប់សេណារីយ៉ូអាក្រក់

ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ី ដែលរងផលប៉ះពាល់ទាំងល្អ និងអាក្រក់ ខ្លាំងជាងគេពីសង្រ្គាមឈ្លានពានរបស់រុស្ស៉ី នៅអ៊ុយក្រែនរួមមានជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងកូរ៉េខាងជើងជាដើម។ កូរ៉េខាងត្បូង និងជប៉ុន មានការព្រួយបារម្ភដូចគ្នាចំពោះអស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៉ីហ្វិក តែទីក្រុងសេអ៊ូល និងទីក្រុងតូក្យូ បានប្រកាន់ជំហរផ្សេងៗគ្នាឆ្លើយតបទៅនឹងរុស្ស៉ី។ ជប៉ុនបានថ្កោលទោស និងដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចប្រឆាំងរុស្ស៉ីដោយត្រង់ៗ រីឯកូរ៉េខាងត្បូងមិនបានប្រកាន់ជំហរដាច់ណាច់ប្រឆាំងរុស្ស៉ីដូចជាជប៉ុននោះទេ។ ពីព្រោះថាជំហររបស់ជប៉ុនមានគោលដៅផ្ញើសារទៅកាន់ចិន ខណៈកូរ៉េខាងត្បូងវិញ មានគោលដៅទៅលើកូរ៉េខាងជើង។ នៅក្នុងការបញ្ចេញប្រតិកម្មចំពោះរុស្ស៉ី កូរ៉េខាងត្បូងក៏កំពុងស្វែងយល់ផងដែរថាតើកូរ៉េខាងជើងបានទាញយកមេរៀនអ្វីខ្លះពីសង្រ្គាម នៅអ៊ុយក្រែន ដូចជាការសម្លុតគំរាមប្រើអាវុធនុយក្លេអ៊ែរជាដើម។ បន្ថែមពីលើនេះ ក្នុងបរិបទដែលសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែននៅតែបន្តអូសបន្លាយ កូរ៉េខាងជើងនៅតែអាចទាញយកប្រយោជន៍ ជាច្រើនតាមរយៈការកាត់បន្ថយសម្ពាធរបស់រុស្ស៉ីលើបញ្ហានុយក្លេអ៊ែររបស់ទីក្រុងព្យុងយ៉ាង ហើយអាចពង្រឹងទំនាក់ទំនងកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយរុស្ស៉ីដែលនេះជាក្ដីកង្វល់ដ៏ធំសម្រាប់កូរ៉េខាងត្បូង និងជាហេតុផលមួយជំរុញឱ្យលោក យូន ស៊ុកយុល ស្នើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ពង្រាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរឡើងវិញនៅកូរ៉េខាងត្បូង ឬក៏ទីក្រុងសេអ៊ូលត្រូវអភិវឌ្ឍអាវុធនុយក្លេអ៊ែរផ្ទាល់ខ្លួនតែម្ដង។

គួរបញ្ជាក់ថា សង្រ្គាមរបស់លោក ពូទីន នៅអ៊ុយក្រែន បាន និងកំពុងបង្កព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសហរដ្ឋអាមេរិក ជុំវិញការខិតកាន់តែជិតគ្នារវាងរុស្ស៉ី និងចិន ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធនឹងតួនាទី របស់រុស្ស៉ី នៅពេលអនាគត ក្នុងករណីចិនសម្រេចចិត្តប្រើកម្លាំងយោធាលើតៃវ៉ាន់។ ប៉ុន្តែ ដោយសារតែសង្រ្គាមនេះ រុស្ស៉ីក៏នឹងត្រូវប្រឈមមុខនឹងផលវិបាកជាច្រើនដែលជះឥទ្ធិពលដល់ក្ដីសុបិន ដែលទីក្រុងមូស្គូចង់ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់៕ (Frsh News)

(Video) សម្រង់ប្រសាសន៍ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន, បិទសន្និបាតសុខាភិបាលលើកទី ៤២ (បូកសរុបសមិទ្ធផលសុខាភិបាលរយៈពេល៥ ឆ្នាំ២០១៨-២០២២ និងទិសដៅឆ្នាំ២០២៣និងឆ្នាំបន្ត)

 CNV: 7 March, 2023

ថ្ងៃនេះខ្ញុំមានសេចក្តីរីករាយ ដោយបានមកចូលរួមក្នុងឱកាស បិទសន្និបាតសុខាភិបាលលើកទី ៤២ ដើម្បីបូកសរុបសមិទ្ធផលសុខាភិបាលរយៈ​ពេល​ ៥​​ ឆ្នាំ និង​​ លើកទិសដៅសម្រាប់ឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ទៀត ។​ វេទិកានេះ, មានសារៈសំខាន់ សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំក្រសួងសុខាភិបាល, មន្រ្តីសុខាភិបាលគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ នៃរដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត, តំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់, ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ, ទាំងវិស័យឯកជន និង ដៃគូអភិវឌ្ឍ ក្នុង វិស័យសុខាភិបាល ក្នុងការពិនិត្យ និងវាយតម្លៃសមិទ្ធផល ដែលសម្រេចបានក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំ និងកំណត់ទិសដៅការងារ សម្រាប់អនុវត្ត នៅក្នុងឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ទៀត សំដៅ​​​រិះរកអភិក្រមសមស្រប និង មាន ប្រសិទ្ធភាព សម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈម ដើម្បីជំរុញការ លើកកម្ពស់សុខភាពប្រជាជន និងកែលម្អប្រព័ន្ធសុខាភិបាលកម្ពុជា ឱ្យកាន់​តែ​ប្រសើរ​ឡើង​ ។

តាមរយៈរបាយការណ៍ ឯកឧត្តម ម៉ម ប៊ុនហេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសុខាភិបាល បានបញ្ជាក់ពីសមិទ្ធផល និង វឌ្ឍនភាពគួរឱ្យកត់សម្គាល់ ដែលវិស័យសុខាភិបាលសម្រេចបានរវាងឆ្នាំ ២០១៨-២០២២ ដោយ បានកែលម្អប្រព័ន្ធសុខាភិបាល និង លើកស្ទួ​យសុខុមាលភាពប្រជាជនឱ្យប្រសើរឡើងជាលំដាប់, ខ្ញុំសូមយក ឱកាសនេះ កោតសរសើរចំពោះថ្នាក់ដឹកនាំ និង មន្រ្តីរាជការសុខាភិបាលទាំងអស់ ដែលបានខិតខំបំពេញការងារប្រកបដោយស្មារតីទទួលខុសត្រូវ ក្នុងការផ្តល់សេវាបង្ការ, ព្យាបាល និង ថែទាំសុខភាព ជូនប្រជាជន នៅតាមប៉ុស្តិ៍សុខភាព, មណ្ឌលសុខភាព និង មន្ទីរពេទ្យបង្អែក នៅទូទាំងប្រទេស ។

ខ្ញុំសូមវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះមន្រ្តីរាជការ, គ្រូពេទ្យ, បុគ្គលិកសុខាភិបាល, ក្រុមគ្រូពេ​ទ្យស្ម័គ្រចិត្ត និង អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចគ្រប់ជាន់ថ្នាក់, សប្បុរសជន, ប្រជាពលរដ្ឋ និង សហគមន៍ ដែលបានចូលរួមជាមួយរាជរដ្ឋាភិ​បាល ក្នុងសមរភូមិប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ-១៩ ដោយបានអនុវត្ត និង ពង្រឹងការអនុវត្តវិធានការចាំបាច់នានា ធ្វើឱ្យកម្ពុជាទទួលបានជោគជ័យក្នុងការគ្រប់គ្រងជំងឺកូវីដ-១៩ ដោយបានទប់ស្កាត់គ្រោះមហន្តរា​យនៃជំងឺកូវីដ-១៩ លើសុខភាពសាធារណៈ និង ​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​កម្ពុជាអាចបើកប្រទេស សម្រាប់ សកម្ម​ភាពសង្គម-សេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ លើគ្រប់វិស័យ ។ ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ, ខ្ញុំសូមវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះ ភ្នាក់ងារអង្គការសហប្រជាជាតិ, ដៃគូអភិវឌ្ឍ និង បណ្តាប្រទេសជាមិត្ត ដែលបានឧបត្ថម្ភជាសម្ភារៈ, បរិក្ខារ, ឧបករណ៍​ពេទ្យ, វ៉ាក់សាំងកូវីដ-១៩, រថយន្តគិលានសង្គ្រោះ, ជំនួយបច្ចេកទេស និង ហិរញ្ញវត្ថុដល់កម្ពុជា ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ-១៩ ប្រកបដោយជោគជ័យ ។

{ចាប់ផ្តើមសេចក្តីអធិប្បាយ ១}

(១) ផ្ទេរវ៉ាក់សាំងដែលមិនទាន់ដឹកមកដល់កម្ពុជាជូនទៅមិត្តចិនវិញចំនួន១៥ លានដូស

ខ្ញុំគួរបញ្ជាក់ថា ព្រឹកមិញខ្ញុំបានអនុម័តលើសំណើឯកឧត្តម ម៉ម ប៊ុនហេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសុខាភិបាល អំពីបញ្ហាការផ្ទេរជូនទៅមិត្តចិនវិញនូវវ៉ាក់សាំងដែលមិនទាន់បានដឹកមកកាន់កម្ពុជា ចំនួន១៥ លានដូស ដោយសារសព្វថ្ងៃយើងនៅសល់ក្នុងស្តុកចំនួន៦ លានដូស ហើយចំនួនមនុស្សចាក់កាន់តែថយ។ បើយើងបន្តទុក ១៥ លានដូសហ្នឹងទៀត ក៏វាលំបាក។ ដូច្នេះ យើងក៏ផ្ទេរទៅឲ្យមិត្តចិនដើម្បីមិត្តចិត្តចែករំ​លែកទៅកាន់ប្រទេសនានាដែលគេកំពុងតែមានការខ្វះខាត។ (ម្យ៉ាងទៀត) យើងមិនអាចរក្សាទុកវ៉ាក់សាំង ដែលនៅមិនយូរប៉ុន្មាននឹងអស់សុពលភាព។ ដូច្នេះ ខ្ញុំបានអនុម័តរួចហើយ បន្ទាប់ពីត្រឡប់ពីទិវានារីព្រឹកមិញនេះ។

មានអ្នកហៅទូរស័ព្ទ។ ហៅមិនឈប់។ អញ្ចឹង គេដឹងលេខទូរស័ព្ទឬហៅច្រឡំ។ បើសិនជាអ្នកកំពុងតែមើលផ្សាយផ្ទាល់នេះ ថាអាហ្នឹងទូរស័ព្ទរបស់ខ្ញុំទេ ច្រឡំហើយ។ តាំងពីពេលប្រាប់ថាឲ្យភ្ជាប់ Channel telegram ខ្លះស្គាល់ Channel telegram ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះ មាន ៥៩ ម៉ឺននាក់ដែលភ្ជាប់ដែលចាត់ទុកថា Channel telegram ដែលធំជាងគេ។ សង្ឃឹមថាស្អែកហ្នឹងវាអាចឡើងដល់ ៦០ ម៉ឺននាក់ ហើយនឹងអាចឡើងជាបន្តបន្ទាប់ទៀត។ អ្នកខ្លះមិនមកភ្ជាប់ Channel telegram អី រកលេខ Telegram … គាត់អត់ដឹងរបៀបប្រើ Channel telegram ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។ ឥឡូវហ្នឹងគឺកំពុងតែផ្សាយបន្តផ្ទាល់តាមទូរទស្សន៍ផង តាម facebook ផង តាម Channel  telegram ផង។ ឃើញអ្នកហៅទូរស័ព្ទចេះតែញ័រក្នុងហោប៉ៅរហូត មើលទៅឃើញឈ្មោះហ្នឹងសរសេរជាអង់គ្លេស។

{បញ្ចប់សេចក្តីអធិប្បាយ ១}

ភាពរឹងមាំនៃការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិ អាស្រ័យលើការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សប្រកបដោយគុណវុឌ្ឍិ ហើយការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស គឺអាស្រ័យសុខភាពល្អរបស់ប្រជាជន ដែលជំរុញដោយការផ្តល់សេវាសុខភាពល្អ, ពេញលេញ, គ្រប់គ្រាន់ និង ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ។ ក្នុងន័យនេះ, រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្ត្រជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីពង្រឹង ពង្រីក និង កែលម្អសេវាសុខភាពសាធារណៈ ហើយជារៀងរាល់ឆ្នាំ, រាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើនថវិការដ្ឋ សម្រាប់វិស័យសង្គមកិច្ច ជាពិសេស វិស័យសុខាភិបាលសំដៅ ជំរុញជាប្រចាំនូវការលើកកម្ពស់ការផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាព និងការព្យាបាលសុខភាព ឱ្យកាន់តែល្អប្រសើរឡើង ។ លើសពីនេះ, រាជរដ្ឋាភិបាលទទួលស្គាល់ថា កំណើននៃលទ្ធភាព និង ឱកាសទទួលបាននូវសេវា  សុខភាពប្រកបដោយសមធម៌ គឺជាកត្តាដ៏មានសារៈសំខាន់មួយ ក្នុងការលើកស្ទួយកម្រិតជីវភាពប្រជាជននៅទូទាំងប្រទេស ឱ្យឆ្លងផុតពីគំនាបនៃភាពក្រីក្រ និង មានសុខុមាលភាព ក្នុងសង្គម ស្របតាមគោលដៅ អភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ។

ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្ត និង ផ្តល់នូវទស្សនៈមួយចំនួន ដើម្បីរួមចំណែកដល់​ការ​លើកកម្ពស់វិស័យសុខាភិបាល និ​ង​ ​​​គុណភាពនៃការផ្តល់សេវាសុខាភិបាលនៅកម្ពុជា ​ ដូចខាងក្រោម៖

ទី១. ជំងឺកូវីដ-១៩ ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន, ជំងឺឆ្លងកាចសាហាវផ្សេងទៀត ដែលអាចកើតឡើងជាយថា- ហេតុ ​និង ព្រឹត្តិការណ៍គ្រោះអាសន្នសុខភាពសាធារណៈ ដូចជា ភាពស៊ាំនៃមេរោគនឹងឱសថផ្សះ, ជំងឺឆ្លងពីសត្វមកមនុស្ស, ហានិភ័យសុខភាពសាធារណៈទាក់ទងនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធា​តុ, គ្រោះមហន្តរាយ ដូចជា ទឹកជំនន់ និង ភាពរាំងស្ងួត ជាដើម នៅតែជាការគម្រាមដល់សុខភាពសាធារណៈ ។ ក្នុងបរិការណ៍នេះ, ក្រសួងសុខាភិបាល និង សមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធ ត្រូវបន្តពង្រឹងប្រព័ន្ធសន្តិសុខសុខភាព ឱ្យ​មានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់, ទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និង ថ្នាក់ក្រោមជាតិ ដើម្បីឆ្លើយតបទាន់ពេលវេលា និង មានប្រសិទ្ធភាព ក្នុងការអង្កេតតាមដាន, ការស្រាវជ្រាវស្វែងរកករណី និង ការវាយតម្លៃស្ថានការណ៍ ព្រមទាំ​​​ងលើកកម្ពស់សមត្ថភាព ក្នុងការបង្ការទប់ស្កាត់, កាត់បន្ថយហានិភ័យ និង ការស្តារឡើងវិញ ក្រោ​យវិបត្តិនៃការរាតត្បាតនៃជំងឺឆ្លង ឬ គ្រោះអាសន្នសុខភាពសាធារណៈ ។

ទី២. ការកែលម្អគុណភាពសេវាសុខាភិបាលត្រូវធ្វើឡើងជាប្រចាំ សំដៅលើកកម្ពស់គុណភាពសេវា ថែទាំសុខភាព និង សេវាពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងការរំពឹងទុករបស់អ្នកជំងឺ ឬ អតិថិជន និង ដើ​ម្បី​បង្កើនជំនឿទុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមកលើប្រព័ន្ធសុខាភិបាលសាធារណៈ ក្នុងនោះ ចាំបាច់ត្រូវពង្រឹង ប្រសិទ្ធភាពនៃយន្តការតាមដាន និង វាយតម្លៃគុណភាពសេវា ដែលកំពុងអនុវត្តក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ។ ទន្ទឹមនេះ, ក្រសួងសុខាភិបាលត្រូវពិនិត្យ និង រៀបចំការអភិវឌ្ឍ និង ការអនុវត្តយន្តការអភិបាលកិច្ចផ្នែកគ្លីនិកឱ្យបានសមស្រប, ទាំងនៅមូលដ្ឋានសុខាភិបាលសាធារណៈ និង ឯកជន ដើម្បីធានាថា សេវាថែទាំសុខភាពដែលបានផ្តល់ មានអនុលោមភាព, ស្របតាមបទដ្ឋានស្តង់ដារដែលបានកំណត់ ។

ទី៣. ក្រសួងសុខាភិបាលត្រូវពង្រឹងឱ្យបានជាអតិបរមានូវយន្តការផ្តល់សេវាសុខាភិបាល ក៏ដូចជា ​ពង្រឹង​ការបណ្តុះ​បណ្តាលលើផ្នែកសុខាភិបាល​, ទាំងជំនាញរឹង និង ជំនាញទន់ តាមរយៈការធ្វើបច្ចុប្បន្នកម្ម​ កម្មវិធីសិក្សាជាប្រចាំ ដើម្បីលើកកម្ពស់​ក្រមសីលធម៌​អាជីព ក្នុងវិស័យដ៏មានសារៈសំខាន់នេះ ។ ការបញ្ចូល ​ជំនាញទន់នៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សា ជាពិសេស ក្រមសីលធម៌​អាជីព នៅក្នុងវិស័យសុខាភិបាល គឺមានលក្ខណៈចាំបាច់​ និងបន្ទាន់ ។ ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យក្រសួងសុខាភិបាលបន្ដកៀរគរបញ្ញវន្តកម្ពុជា ដែលមានសញ្ញាបត្រ កម្រិតឧត្តម និង មានបទពិសោធជាក់ស្តែង ក្នុងវិស័យសុខាភិបាល មកបង្រៀននៅតាមគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សា និង គ្រឹះ​​ស្ថាន​​​បណ្តុះបណ្តាល ។ ក្រសួងសុខាភិបាលត្រូវបង្កើតយន្តការលើកទឹកចិត្តដល់សាស្រ្តាចារ្យ ក្នុងវិស័យសុខាភិបាល ឱ្យ​ធ្វើ​​ការសិក្សាស្រាវជ្រាវជាប្រចាំ ដើម្បីសម្រួច ទាំងចំណេះដឹងទ្រឹស្តី និង ការអនុវត្ត ជាក់ស្តែង ឱ្យកាន់តែប្រសើរ សំដៅបង្កើនប្រសិទ្ធភាពផ្តល់សេវាសុខា ភិបាល ។

ទី៤. ប្រព័ន្ធគាំពារសង្គម គឺជាឧបករណ៍គោលនយោបាយ សម្រាប់ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ឬ ភាពងាយរងគ្រោះ និង វិសមភាពសង្គម ព្រមទាំងការការពារមូលធនមនុស្ស និង ជួយជំរុញការលូតលា​ស់នៃសេដ្ឋកិច្ច ។ ដូច្នេះ, ក្រសួងសុខាភិបាល និង រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត ត្រូវបន្តលើកកម្ពស់កិច្ចសហការជាមួ​យ​ក្រសួង-ស្ថាប័ន និង យន្តការពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាពនៃការអនុវត្តកម្ម​វិធីមូលនិធិសមធម៌សម្រាប់គ្រួសារក្រីក្រ និង គម្រោងបេឡាជាតិសន្តិសុខសង្គមផ្នែកថែទាំសុខភា​ព ជាពិសេស ត្រូវធា​នាថាគ្មានប្រជាពលរដ្ឋណាម្នាក់ត្រូវបានបដិសេធការទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាព ដោយសារតែគ្មាន​លទ្ធភាពបង់ថ្លៃសេវា តាមរយៈការពង្រឹងយន្តការពិនិត្យតាមដាន និង វាយតម្លៃនិន្នាការនៃការប្រើប្រា​ស់សេវាថែទាំសុខភាព និង ប្រតិបត្តិការនៃកម្មវិធីមូលនិធិសមធម៌ និងបេ​ឡាជាតិសន្តិសុខសង្គមផ្នែកថែទាំសុខភាព ។

ទី៥. ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្តដល់មន្ត្រីសុខាភិបាល, គ្រូពេទ្យ និង បុគ្គលិកថែទាំងវេជ្ជសាស្ត្រទាំងអស់ សូម បង្កើនការយកចិត្តដាក់ខ្ពស់ ជាពិសេស ការធ្វើអាទិភាវូនីយកម្មលើការសង្គ្រោះជីវិតលើសអ្វីៗទាំងអស់ ដោយ​ ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវក្រមសីលធម៌អាជីព ដោយហេតុថាមុខងារអាជីពជាចម្បងរបស់មន្ត្រីសុខាភិបាល, គ្រូពេទ្យ និង បុគ្គលិកថែទាំងវេជ្ជសាស្ត្រទាំងអស់ គឺការសង្គ្រោះជីវិតប្រជាជនទូទៅ ​ដែល​តម្រូវឱ្យមាន​ការព្យាបាល ​សុខភាព​ ប្រកបដោយទឹកចិត្តបរិសុទ្ធ និង​ គោរពស្រឡាញ់អ្នកជំងឺ និងអ្នកទទួលសេវា សុខាភិបាល ។

ទី៦. ដោយសហការជាមួយក្រសួង-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ, ក្រសួងសុខាភិបាលត្រូវលើកកម្ពស់ និង ជំរុញ​ ការផ្សព្វផ្សាយ និង ការអប់រំ លើម្ហូបអាហារ ​និង គ្រឿង​​បរិភោគ ដើម្បីបញ្ចៀស​ឱ្យបាននូវ​ផល​ប៉ះ​ពាល់​នៃ​អាហារទាំងនោះ មកលើសុខភាពរបស់ប្រជាជន, ​ដោយ​​ហេតុថា អាហារមួយចំនួនអាចបង្កផល​ប៉ះពាល់ខ្លាំង ​ដល់​សុខភាព និង អាយុជីវិតប្រជាជន ដែលការណ៍នេះ បង្កើនបន្ទុកចំណាយរបស់ប្រជាជន និង ​ចំណាយ ​បន្ថែមរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល​លើវិស័យសុខាភិបាល ។

{ចាប់ផ្តើមសេចក្តីអធិប្បាយ ២}

(២) ពីឃ្លាន មកឆ្អែត មកឆ្អែតហើយឆ្ងាញ់ និងពេលនេះត្រូវមានសុវត្ថិភាពទៀត

អនុញ្ញាតិឲ្យខ្ញុំនិយាយបន្ថែមទៅលើចំណុចនេះបន្តិច។ ក្នុងរយៈពេលកន្លងទៅ ខ្ញុំបាននិយាយហើយថា ការចាប់ផ្តើមរបស់យើងក្រោយរបបប៉ុលពត ធ្វើម៉េចឲ្យតែបានឆ្អែត ទទួលទានអីក៏ទទួលទានដែរ។ ក្រោយមក យើងមិនត្រឹមតែបានឆ្អែតទេ យើងប្រឹងថាឲ្យឆ្អែតហើយ ឲ្យឆ្ងាញ់ទៀត។ ឥឡូវនេះ បញ្ហាបានមកដល់ គឺឆ្អែត ឆ្ងាញ់ ហើយធានាសុខភាព។ ​នោះគឺជាបញ្ហាដែលយើងត្រូវគិតរួមគ្នា។ ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវលើបញ្ហានេះឲ្យបានម៉ត់ចត់។ បើមិនដូច្នេះវាឆ្ងាញ់ថ្ងៃនេះ ក៏ប៉ុន្តែ ៣ ឆ្នាំក្រោយវាស្លាប់ដោយសារ(របស់ឆ្ងាញ់)ហ្នឹង។ ករណីដែលបានកើតឡើង ខ្ញុំមិនដឹងថាវាទៅដល់ណាហើយទេ  ករណីចង់កែសម្ផស្សហើយទៅវះនៅឯណាស្លាប់មនុស្សនោះ។ ហ្នឹងវារឿងពិត។ ខ្ញុំមិនទាន់បានទទួលរបាយការណ៍ក្រៅតែពីការផ្សព្វផ្សាយតាមssសារព័ត៌មាន​នោះ។ ឥឡូវហ្នឹងគឺថារឿងកែសម្ផស្សហ្នឹងគឺថាសម្បូរបែប មិនដឹងថាថ្ងៃក្រោយហ្នឹងទៅជាយ៉ាងម៉េចទេ។

(៣) សុវត្ថិភាពម្ហូបអាហារ ទាមទារការពិនិត្យពីការផលិត ការកែឆ្នៃ មុននឹងឲ្យមកចរាចរលើទីផ្សារ

នេះបើកើត(របប)ប៉ុល ពត សាជាថ្មី ងាប់តែម្តង។ អ្នកកែច្រមុះអី កែមាត់អី វះមុខមាត់ គេហៅកែសម្ផស្សស្អីគេហ្នឹង បើមានជំនាន់ ប៉ុល ពត សាជាថ្មីម្តងទៀតងាប់អស់តែម្តង។ ងាប់អ្នកហ្នឹងមុនគេតែម្តង ព្រោះមិនមែនជាស្បែកធម្មជាតិ​ មិនមែនជាច្រមុះធម្មជាតិ។ តែមិនស្រួលវៀចច្រមុះបណ្តោយ ព្រោះដាក់ខ្ទង់ច្រមុះវាបាត់ធម្មជាតិអស់ទៅ។ ពេលនេះ យើងត្រូវរកវិធីដោះស្រាយយ៉ាងម៉េច។ វាទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងការផលិត។ បើសិនជាការផលិតសមស្រប វាផ្តល់នូវការបង្កើតជាចំណីអាហារឲ្យប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងមានសុវត្ថិភាពនិងសុខភាពល្អ។ ចំណុចនេះជាចំណុចត្រូវគិត។ ពីមុនត្រឹមតែឆ្អែត ក្រោយមកឲ្យឆ្អែតហើយឲ្យឆ្ងាញ់​។ ឥឡូវ  ឆ្អែត ឆ្ងាញ់ និងធានាសុវត្ថិភាព។ អញ្ចឹង យើងត្រូវដាក់ចេញគោលដៅនៃការដោះស្រាយ វាមិនគ្រាន់តែទាក់ទងមកដល់ពេលហូបចុកនិងពេលសម្រាកព្យាបាលជំងឺទេ គឺវាទាក់ទងតាំងពីការផលិត ការកែឆ្នៃខ្លះ គឺវាទាមទារឲ្យមានការពិនិត្យម៉ត់ចត់ មុននឹងឲ្យមកចរាចរលើទីផ្សារ។ ឃើញទេកន្លងទៅយើងបានផ្សព្វផ្សាយកុំឲ្យប្រើប្រាស់ទឹកសារ៉ូ ដែលធ្វើឲ្យស្លាប់មនុស្សនៅប្រទេសជាច្រើន។

(៤) មិនត្រូវអោយប្រជាជនកម្ពុជាក្លាយមុខសញ្ញាតេស្តថ្នាំរបស់ប្រទេសណាមួយឡើយ

អញ្ចឹងប្រទេសរបស់យើងមុននឹងនាំចូលស្អីៗ មក ក៏ត្រូវតែពិនិត្យថាអាហ្នឹងវាធានាសុវត្ថិភាពទេ។ វាច្បាស់ទេ។ សុំកុំឲ្យប្រជាជនកម្ពុជាក្លាយជាអ្នកដែលត្រូវគេធ្វើតេស្តថ្នាំរបស់ប្រទេសណាមួយឲ្យសោះ គឺគេប្រើប្រាស់មានប្រសិទ្ធភាពហើយ ច្បាស់ហើយ ចាំបញ្ជាទិញយកមកប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រទេសរបស់យើង។ ខ្ញុំនៅចាំថា ដូចជានៅឆ្នាំ ២០០៤ ពេលនោះខ្ញុំទៅសម្ពោធនៅអគារនៅសាលាពេទ្យ សាលាក្រហម ពេលនោះដូចជាឯកឧត្តម នុត សុខុម ធ្វើជារដ្ឋមន្រ្តី ស្រាប់តែទៅយកថ្នាំណានោះ គេផលិតបាននៅប្រទេសមួយ ខ្ញុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះទេ មកសាកល្បងជាមួយនឹងប្រជាជនខ្មែរ។ ប្រជាជនគេអត់សាកល្បងទេ។ មកចង់សាកល្បងប្រជាជនខ្មែរ។ ខ្ញុំថាទេ អត់បានទេ។ ខ្ញុំមិនទទួលយកបានទេអាហ្នឹង។ កុំយកប្រជាជនខ្មែរធ្វើតេស្តសម្រាប់ឱសថដែលគេផលិត ទុកឲ្យគេធ្វើតេស្តសម្រាប់ខ្លួនគេហ្នឹងទៅ។ ប្រជាជនគេ ​បើវាមានសុវត្ថិភាព ចាំយើងយកមក។ គេផលិតហើយ គេមិនហ៊ានធ្វើតេស្តប្រជាជនគេផង បញ្ជូនមកឲ្យខ្មែរ បែរជាប្រុងទទួល។ អាហ្នឹងខ្ញុំមិនលេងជាមួយទេ។ ខ្ញុំនៅតែចាំច្បាស់អ្វីដែលខ្ញុំនិយាយ។ កម្ពុជាមិនមែនជាធុងសម្រាមបោះចោលនូវបច្ចេកវិទ្យាហួសសម័យ។ ខ្ញុំបានប្រកាសនៅឆ្នាំ ១៩៨៨។ កម្ពុជាអត់ត្រូវទទួលនូវអ្វីរបស់ដែលគេហួសសម័យនោះទេ រាប់ទាំងប្រព័ន្ធផ្នែក Digital ស្អីៗហ្នឹង។ អត់មានថាចាស់នៅស្រុកគេ មកថ្មីនៅស្រុកយើងទេ។

(៥) គួរពិសារភេសជ្ជៈមានជាតិស្ករដោយការពិចារណា

ឥឡូវក៏វាឆ្លើយតបជាមួយនឹងបញ្ហាហ្នឹងដែរ។ ឧទាហរណ៍ smart phone ចេញភ្លាមនៅប្រទេសផលិតមានប្រើប្រាស់ មកដល់កម្ពុជាក៏មានប្រើប្រាស់។ អត់មានថាស្តុកអាចាស់ៗ នៅស្រុកគេ មកលក់ជជុះនៅស្រុកយើងទេ។ សូមឲ្យយកចិត្តទុកដាក់។ ធ្វើម៉េចបញ្ហាម្ហូបអាហារចៀសវាងនូវផលប៉ះពាល់ ដែលវាជាការបង្កើនបន្ទុក។ ឥឡូវនេះ ខ្ញុំព្រួយបារម្ភទៅលើអ្នកចម្រៀងនិងពិធីករនិងពិធីការិនីរបស់យើង (អាចនឹងមានជំងឺ)ទឹកនោមផ្អែម។ ម៉េចបានទឹកនោមផ្អែម? (សូម្បីតែ)អ្នកចម្រៀងក៏ដោយ។ ថ្ងៃនេះច្រៀងឲ្យខារ៉ាបាវ ទៅភ្លក់ខារ៉ាបាវទៅ។ ស្អែកទៅ Bacchus ទៅភ្លក់ Bacchus ហ្នឹងទៅ ខានស្អែកច្រៀង អ៊ីឈីតាន់ (ក៏ដាក់ អ៊ីឈីតាន់ ទៅ)។ អញ្ចឹងទេ សុំផ្តាំទៅក្មួយៗអ្នកចម្រៀង ក៏ដូចជាពិធីករពិធីការិនីដែលត្រូវតែភ្លក់ឲ្យគេ គ្រាន់តែលើកអញ្ចឹងទៅបានហើយ។ ធ្វើដូចជាលេបទៅ។ ក្មួយៗកុំទៅលេបអី។ ច្រើនមុខណាស់។ ថ្ងៃក្រោយមិនដឹងជាកើតអីទេ តែមិនស្រួលច្រៀងមិនកើតទៀត … ថ្ងៃនេះឃើញលេបអានេះ ថ្ងៃនោះឃើញលេបអានោះ។ ចុះបើវាច្រើនមុខពេកអញ្ចឹង អ្នកគេផឹកគេផឹកទៅ ប៉ុន្តែសម្រាប់យើងត្រូវតែភ្លក់ហើយ ត្រូវតែលើកហើយ ប៉ុន្តែផ្តាំផ្ញើមិនបាច់ចាំលេបទេ។ កង្វល់ដែរ  យើងឃើញបាត់បង់អ្នកចម្រៀង បាត់បង់ពិធីករ ពិធីការិនី។ មនុស្សដូចតែគ្នាទេ អ្នកក៏ស្តាយដែរ ប៉ុន្តែដល់មើលឃើញតាមទូរទស្សន៍ច្រើនពេក ខ្ញុំគិតថាពួកហ្នឹងទឹកនោមផ្អែម។ ជាការរំលឹកទេ ច្បាស់ជាក្មួយៗមានវិធីការពារខ្លួនហើយ។

{បញ្ចប់សេចក្តីអធិប្បាយ ២}

ជាទីបញ្ចប់, ខ្ញុំសូមជូនពរ សម្តេច ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី សូមមានសុខភាពល្អ និង សូមប្រកបដោយពុទ្ធពរ និង ពរទាំង ៥ ប្រការ គឺ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និង បដិភាណៈ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាត ។

ខ្ញុំសូមប្រកាសបិទសន្និបាតសុខាភិបាលលើកទី ៤២ ដើម្បី “បូកសរុបសមិទ្ធផលសុខាភិបាល រយៈពេល ៥ ឆ្នាំ ២០១៨-២០២២ និង ទិសដៅឆ្នាំ ២០២៣” ចាប់ពីពេលនេះតទៅ៕

សុន

************

Selected Comments Samdech Techo Hun Sen,
at the Closing Session of the 42nd National Health Conference
[Unofficial Translation]

---

(1) To return the 15 million doses of vaccine that has not been delivered to Cambodia to China

[…] I have approved the request of HE Mam Bunheng, Minister of Health, to transfer back 15 million doses of vaccine that has not yet been shipped to Cambodia, as we currently have 6 million doses left in stock and there is only a small number of people to get it … we transfer to our China friend so that they can share it with countries that are in need. (On the other hand) we cannot hold the vaccine for its expiration […]

(2) From hungry stomach to full, to be full and delicious, and now to be safe too

[…] After the Pol Pot regime, we just did whatever we could to fill our stomachs … later, not only are we full, we try to be full and delicious. Now the problem has arrived, it has to be delicious and healthy. That is the problem that we have to think together … (taking) the case of a beautification, someone died in a surgery at a beauty salon …  there are numerous cases concerning beautification. We do not know what the next day will bring … (as for this food safety) it has to do with production as well. If the production is appropriate, it provides the healthy food for our people and they are safe and healthy […]

(3) Do not allow Cambodians to be subject to drug testing by any country

[…] Before importing anything, make sure it is safe. Do not let Cambodians be the ones to be tested for drugs by any country. They use it effectively and clearly safe, we then order to use in our country … I still remember exactly what I said. Cambodia is not a dumping ground for outdated technology. I announced in 1988. Cambodia does not have to accept anything that is outdated, including digital systems. There is no such thing as “old stuff in other countries become new ones in our country” […]

(4) Singers do not take drinks with high sugars, just sip it, to avoid diabetes We must now respond to challenging problems […] we must try every way we can to avoid problems causing from unhealthy food as it increases the (country’s burden). I am worried about singers and entertainers (that they may have diabetes in the future). Why will they catch diabetes? Contracting to sing for Carabao (energy drink), they had to Carabao. Tomorrow, they will go to the Bacchus to taste Bacchus. After tomorrow they sing for Ichitan (they also drink Ichitan). I would like to reprimand the singers as well as the MCs who have to taste them, to just sip it […]./.

លិខិតមិត្តអ្នកអាន៖ ជីវភាពនយោបាយរបស់ កឹម សុខា ត្រូវបានបញ្ចប់ដោយសារអណ្តាតនិងមាត់ឥតគំរបរបស់ខ្លួនទាំងស្រុង

ថ្មីៗនេះស្ទើរគ្រប់បណ្តាញសារព័ត៌មានជាតិ និងអន្តរជាតិខ្លះបានផ្សព្វផ្សាយឱ្យមហាជនបានដឹងយ៉ាងព្រោងព្រាតថា កឹម សុខា ត្រូវបានតុលាការសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានកាត់ទោសឱ្យជាប់គុក ២៧ឆ្នាំ និងត្រូវដកជាស្ថារពរ នូវសិទ្ធិបោះឆ្នោត សិទ្ធិឈរឈ្មោះឲ្យគេបោះឆ្នោត ព្រមទាំងសិទ្ធិធ្វើសកម្មភាពនយោបាយផ្សេងទៀតតាមប្បញ្ញតិ្តនៃច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

សម្រាប់មជ្ឈដ្ឋានជាតិទូទៅបានយល់ដឹងយ៉ាងសាមញ្ញថា ករណីរបស់ កឹម សុខា ពិតជាអំពើដែលសមនឹងទទួលទោសដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតបែបនេះ ក្នុងនាមជាអ្នកនយោបាយម្នាក់ ក៏មិនត្រូវឃុបឃិតគ្នាជាមួយបរទេស ប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ អនុវត្តផែនការគាស់រំលើងពីក្រោមទៅលើ។ល។ ដែលសុទ្ធសឹងតែជាសំដីពិតចេញពីមាត់និងអណ្តាតរបស់ កឹម សុខា ទាំងស្រុង។ ពាក្យខ្មែរបុរាណតែងបានពោលឱ្យចងចាំថា អណ្តាតជាអាទិ៍កន្លង បានសុខទុក្ខផងដោយសារអណ្តាត។ ដូច្នេះហើយបានទើបមានករណីត្រូវសម្រេចតាមប្បញ្ញត្តិនៃច្បាប់ជាតិ ដែលបានកំណត់ថា ជីវភាពនយោបាយរបស់ កឹម សុខា ត្រូវបានបញ្ចប់ទាំងស្រុងដោយសារតែមាត់ និងអណ្តាត បានរលាស់អត់ចេះគិតរបស់ កឹម សុខា ខ្លួនឯងទាំងស្រុង។

តើមានអ្នកណាម្នាក់បានដឹងអំពីអំពើក្បត់ជាតិរបស់ កឹម សុខា ប្រសិនបើ កឹម សុខា មិននិយាយចេញឱ្យដឹងអ្វីៗទាំងអស់ឱ្យគេឯងបានដឹងស្ទើរមួយប្រទេស? ការនិយាយមានខាត មានចំណេញ ដោយសារការនិយាយចេញពីចិត្តខ្លួនឯងផ្ទាល់ មាត់បើក អណ្តាតរលាស់ ជាមួយនឹងសម្លេងបញ្ចេញគេឯងបានស្តាប់នឹងត្រចៀក និងបានដឹង។ មនុស្សប្រើមាត់និងអណ្តាតនិយាយដោយមានចិត្តជាអ្នកបញ្ជា បើចិត្តមិនបានគិត មិនបានបញ្ជា មាត់និងអណ្តាតមិនបាននិយាយទេ។ 

ពិតណាស់ ក្នុងអង្គហេតុជាត់ស្តែង ក្នុងឃ្លីបវីឌីអូបែកធ្លាយមួយនៅក្នុងប្រទេសអូស្រ្តាលី ទោះមានការលើកឡើងអំពីការកាត់តយ៉ាងណា ក៏នៅតែជាសម្លេងដើមរបស់ កឹម សុខា ដដែល គ្មានក្លែងក្លាយ។ ពាក្យខ្មែរថា អណ្តាតជាអាទិ៍កន្លង ដែលចាស់ខ្មែរបុរាណឱ្យចងចាំ កុំភ្លេច កុំប៉ប៉េចប៉ប៉ោច កុំកោកកាក កុំហាស្តីដោយមុសា ដោយឈ្នានីស ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់អ្នកដទៃ ប៉ះពាល់ដល់ជាតិ ដល់ប្រយោជន៍ជាតិ និងសន្តិសុខជាតិ។ល។ ដូច្នោះហើយ ទើបប្រទេសនីមួយៗក្នុងលោកយើងនេះ បានតាក់តែងរៀបចំឱ្យមានប្បញ្ញត្តិមួយចំនួនអំពីសិទ្ធិ ក្នុងការនិយាយស្តី ដូចមានចែងក្នុងច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិ ទុកធ្វើជាដែនកំណត់ ឬ ព្រំដែនតឹងរឹងបំផុត ដើម្បីរក្សា ការពារសិទ្ធិបុគ្គល និងកិច្ចជាតិធំៗជាដើម កុំឱ្យកើតមានការអន្តរាយ។ល។  

មនុស្សសាមញ្ញនីយាយលើបញ្ហាជាតិ មិនសូវមានអ្នកចាប់អារម្មណ៍ទេ ក៏ប៉ុន្តែ កឹម សុខា ជាអ្នកនយោបាយជាតិជាន់ខ្ពស់បាននិយាយចេញពីមាត់និងអណ្តាតរបស់ខ្លួន ដែលបាននាំឱ្យមានការចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំង មានរឿងស៊ើបជាច្រើន ដែលនឹងនាំឱ្យជាតិធ្លាក់ក្នុងក្តីអន្តរាយបែកបាក់សង្គមដោយសារពាក្យសំដីនិយាយចេញពីមាត់ និងអណ្តាតរបស់គេ ដែលជាក់ស្តែង កឹម សុខា  បាននិយាយយ៉ាងដូច្នេះថា «តាំងពីឆ្នាំ ដែលខ្ញុំជាប់ជាតំណាងរាស្រ្តដំបូង អាមេរិកកាំង រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក គឺគេហៅខ្ញុំទៅស្រុកអាមេរិកមុនគេបង្អស់ ក្នុងនាមជាអ្នកនយោបាយខ្មែរនៅក្នុងប្រទស ដើម្បីឱ្យគេយល់ពីដំណើការប្រជាធិបតេយ្យ កេជួយមួយឆ្នាំ ខ្ញុំទៅម្តង តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣ រហូតចុងក្រោយនេះ ក៏គេបានសម្រេចថា ដើម្បីឱ្យប្រទេសកម្ពុជាមានការផ្លាស់ប្តូរនោះ គេត្រូវឱ្យខ្ញុំដកខ្លួនចេញពីនយោបាយមួយគន្លាក់សិន មួយដំណាក់សិន ខ្ញុំក៏លាឈប់ពីនយោបាយ ពីគណបក្សនយោបាយ ដែលខ្ញុំធ្លាប់នៅនោះនៅឆ្នាំ២០០២ ដើម្បីបង្កើតអង្កការមួយឈ្មោះហៅថា មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា តើគេឱ្យបង្កើតដើម្បីអី គេថាបើចង់ប្តូរអ្នកដឹកនាំ យើងមិនអាចទៅជល់ខាងលើបានទេ ប្តូរខាងលើបានទេមុននឹងប្តូរខាងលើបានទាល់តែគាស់អាក្រោមសិន ទាល់តែប្តូរពីក្រោមទៅមុនជាយុទ្ធសាស្រ្តនយោបាយរបស់ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យគេធ្វើ ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកដែលគេជួយខ្ញុំនេះ គេឱ្យខ្ញុំយកម៉ូតដែលតាមនៅប្រទេសយូហ្គោស្លាវីនៅស៊ែប៊ីដែលគេប្តូរមេដឹកនាំផ្តាច់ការ មីឡូសូវិច បាននោះ មីឡូសូវិច រថក្រោះសម្បើមណាស់បងប្អូន ប៉ុន្តែ គេប្តូរបានដោយសារគេធ្វើយុទ្ធសាស្រ្តហ្នឹង ហើយគេយកបទពិសោធន៍ហ្នឹងមកឱ្យខ្ញុំធ្វើនៅស្រុកខ្មែរ។ល។» តើសំដីចេញចិត្ត ចេញពីមាត់ និងអណ្តាតរបស់ កឹម សុខា ជាអ្វី? 

ពិតណាស់សំដីពិតរបស់ កឹម សុខា គឺជាការលាតត្រដាងយ៉ាងក្រអឺតក្រទមរបស់ កឹម សុខា អំពីដំណើររឿងពិតនៃការអនុវត្តយុទ្ធសាស្រ្តជាមួយនឹងបរទេស ដើម្បីផ្តួលរំលំរាជរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់មួយ ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប្រឆាំងនឹងឆន្ទះរបស់ប្រជាជន ដែលជាអ្នកបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឱ្យបន្តដឹកនាំរាជរដ្ឋាភិបាល និងដឹកនាំប្រទេសតាមគន្លងនៃលទ្ធប្រជាធិបតេយ្យ។

អណ្តាតជាអាទិ៍កន្លង គឺពិតជាមាត់ និងអណ្តាតរបស់ កឹម សុខា ទាំងស្រុង ដែលរលាស់ឱ្យមហាជនទូទៅបានដឹងទោះបី គាត់បានប្រកែកតវ៉ា ជាការកាត់តសម្លេងយ៉ាងណា ក៏វានៅតែជាសម្លេងដើមរបស់កឹម សុខា ដដែល មិនអាចប្រកែកបាន។ ការលើកឡើងនូវដំណើររឿងពិតទាំងស្រុងរបស់ កឹម សុខា គឺចង់បង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់ថា អណ្តាតពិតជាអាទិ៍កន្លង បានសុខទុក្ខផងដោយសារអណ្តាត។ មាត់និងអណ្តាតរបស់ កឹម សុខា គឺជាមាត់អ្នកនយោបាយ និយាយត្រូវ ជាតិនិងប្រជាជនបានសុខ និយាយខុស ជាតិនិងប្រជាជននឹងទទួលបានក្តីអន្តរាយ ដូចដែលកម្ពុជាយើងធ្លាប់បានធ្លាក់ចូលក្នុងភ្លើងសង្រ្គមស៊ីវិលក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ ដោយសារការជ្រៀតជ្រែករបស់បរទេសចូលក្នុងកិច្ចផ្ទៃក្នុងរបស់ជាតិ ទើបមានព្រឹត្តិការណ៍នៃរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំរបបសង្គមរាស្រ្តនិយម។ ប្រជាជនកម្ពុជាស្ទើរគ្រប់រូបបានយល់ដឹងច្បាស់ថា ការធ្វើរដ្ឋប្រហារបាននាំឲ្យមានការប្តូររបបនយោបាយ ហើយការប្តូររបបនយោបាយបានធ្វើឲ្យជាតិនិងប្រជាជនកម្ពុជាទទួលអន្តរាយ និងវិនាសកម្មខ្ខេចខ្ទី នាំឲ្យជាតិបែកបាក់ ធ្លាក់ចូលក្នុងសង្រ្គមស៊ីវិលជាងពីរទសវត្ស ដ៏មហាសោកស្តាយ។

ដូច្នេះ អណ្តាតជាអាទ៍កន្លង បើ កឹម សុខា មិនបានហារមាត់និយាយរលាស់អណ្តាតឱ្យមហាជនដឹង គ្មានអ្នកណាម្នាក់បានដឹងទេ។ ការតវ៉ារបស់ កឹម សុខា គ្រាន់តែការប្រកែកយករួចខ្លួន ក្នុងអង្គហេតុមួយដែលបានកើតឡើងជាមួយនឹងសម្លេងយ៉ាងក្រអឺតក្រទមរបស់ខ្លួន យកបរទេសជាខ្នងបង្អែក ជាអ្នកគូសវាសយុទ្ធសាស្រ្ត ខ្លួនជាអ្នកអនុវត្តនៅចំពោះមុខនៃសម្លេងពិត ក្នុងខ្លីបវីឌូអូនៅក្នុងប្រទេសអូស្រ្តាលីយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែត ដែលមិនអាចប្រកែកបាន។

សរុបទៅ សំដី និងសម្លេងរបស់កឹម សុខា បានឃ្លាតចាកឆ្ងាយពីបណ្តាំ នៃពាក្យខ្មែរបុរាណ ពោលថា អណ្តាតជាអាទិ៍កន្លង បានសុខទុក្ខផងព្រោះអណ្តាត។ អញ្ចឹងហើយការសម្រេចតាមផ្លូវច្បាប់របស់តុលាការដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ពិតជាត្រឹមត្រូវតាមអង្គហេតុ និងអង្គច្បាប់ តាមបទបញ្ញត្តិនៃច្បាប់ជាតិ ដែលសមនឹងមាត់ និងអណ្តាតរលាស់អត់ចេះគិតរបស់ កឹម សុខា ខ្លួនឯង ដែលបានរលាស់និយាយចេញមក អត់បានគិត ហើយដែលមហាជនទូទៅយល់ឃើញថា ជាអំពើដែលនឹងអាចនាំជាតិ និងប្រជាជនធ្លាក់ចូលក្នុងក្តីអន្តរាយ វិនាសកម្ម និងការបែកបាក់ជាតិឡើងវិញ។ ប្រជាជនកម្ពុជា ពិតសំណាងមានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជាប្រមុខដឹកនាំ បានដឹកនាំប្រទេសលើមាគ៌ាប្រជាធិបតេយ្យ ការអភិវឌ្ឍ សុខសន្តិភាព និងការបង្រួបបង្រួមជាតិ ឯកភាពជាតិតែមួយជារៀងរហូតទៅ៕

ដោយ៖ ឡុង បូរិតា

សម្រង់ប្រសាសន៍ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន, អបអរសាទរទិវាអន្តរជាតិនារី ៨មីនា លើកទី១១២

 CNV: 7 March, 2023

សម្តេច លោកជំទាវ ឯកឧត្តម អ្នកឧកញ៉ា ឧកញ៉ា លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ-អន្តរជាតិ និងអង្គពិធីជាទីមេត្រី!

ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានសេចក្តីរីករាយ ដែលបានមកជួបជុំដោយផ្ទាល់ ចូលរួមអបអរសាទរទិវាអន្តរជាតិនារី ៨ មីនា ខួបទី ១១២ ឆ្នាំ ២០២៣ ក្រោមមូលបទ «ស្ត្រីរួមគ្នារក្សាសុខសន្តិភាពដើម្បី កិច្ចអភិវឌ្ឍក្នុងយុគសម័យឌីជីថល» ក្នុងគោលបំណងបន្តរំលេចនូវតម្លៃនៃការចូលរួមរបស់ស្ត្រី ក្នុងការថែរក្សាសុខសន្តិភាពក៏ដូចជា ការចូលរួមក្នុងការពន្លឿនកិច្ចអភិវឌ្ឍលើគ្រប់វិស័យ ជាពិសេស ក្នុងយុគសម័យឌីជីថល។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ ១]

ខ្ញុំក៏សូមយកឱកាសនេះផ្ដាំផ្ញើពីភរិយារបស់ខ្ញុំ ដែលនៅក្នុងឱកាសនេះ គាត់ស្ថិតនៅក្នុងរយៈពេលនៃការកាន់ទុក្ខនូវមរណៈភាពរបស់ប្អូនស្រីរបស់គាត់ ហើយថ្ងៃនេះជាលើកដំបូងដែលគាត់អាក់ខានមិនបានចូលរួមជាមួយខ្ញុំក្នុងពិធីនេះ។

[បញ្ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ ១]

ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល និងប្រជាជនកម្ពុជានៅទូទាំងប្រទេស ទូលព្រះបង្គំខ្ញុំ និងភរិយាសូមសម្តែងនូវគារវភក្តីភាពនិងកត្តញ្ញូតាធម៌ ដ៏ជ្រាលជ្រៅបំផុតថ្វាយ សម្តេចព្រះវររាជមាតាជាតិខ្មែរ និង ព្រះករុណាព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជាទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត ដែលព្រះអង្គទាំងទ្វេតែងតែយកព្រះទ័យទុកដាក់អំពីសុខទុក្ខ និងជីវភាពរបស់កូនចៅព្រះអង្គ ពិសេស ស្ត្រី និងក្មេងស្រីកម្ពុជា។ ទូលព្រះបង្គំខ្ញុំ និងភរិយា សូមឧទ្ទិសដល់គុណបុណ្យព្រះរតនៈត្រ័យ ទេវតារក្សាព្រះមហាស្វេតច្ឆត្រ តេជៈបារមី នៃអតីតព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា តាមជួយប្រោះព្រំ ថែរក្សា ព្រះអង្គទាំងទ្វេ ទទួលបានព្រះរាជសុខភាពល្អបរិបូណ៌ ព្រះបញ្ញាញាណភ្លឺថ្លា ដើម្បីគង់ជាម្លប់ដ៏ត្រជាក់ដល់ប្រជារាស្តគ្រប់រូបនៅទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ ខ្ញុំសូមថ្លែងនូវការកោតសរសើរ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះក្រសួងកិច្ចការនារី ក្រុមប្រឹក្សាជាតិកម្ពុជាដើម្បីស្ត្រី ក្រសួង-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ វិស័យឯកជន សង្គមស៊ីវិល និងដៃគូអភិវឌ្ឍជាតិ-អន្តរជាតិ ដែលបានរួមចំណែកគាំទ្រ លើកកម្ពស់ស្ថានភាពសិទ្ធិ ឋានៈ តួនាទី សុខុមាលភាពស្រ្តីនៅកម្ពុជា ក៏ដូចជានៅលើឆាកអន្តរជាតិ។

ជាមួយគ្នានេះ ខ្ញុំសូមគាំទ្រលើមូលបទ «ស្រ្តីរួមគ្នារក្សាសុខសន្តិភាព ដើម្បីកិច្ចអភិវឌ្ឍក្នុងយុគសម័យឌីជីថល» ដែលពិតជាមានអត្ថន័យ និងសារៈសំខាន់ ក្នុងបរិការណ៍កម្ពុជា។ ចាំបាច់ត្រូវការការថែរក្សាឱ្យបាននូវសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនយោបាយ ដែលជាបុរេលក្ខខណ្ឌដ៏ចាំបាច់ និងជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏រឹងមាំ សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិលើគ្រប់វិស័យ និងធានាសុខុមាលភាព និងការរស់នៅរបស់ប្រជាជនប្រកបដោយសុខដុមរមនា។

ប្រទេសជាតិយើង មានភាពរីកចម្រើនជឿនលឿនជាលំដាប់ លើមាគ៌ានៃការកសាង និងអភិវឌ្ឍលើគ្រប់វិស័យ។ កម្ពុជាសម្រេចបានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ប្រមាណ ៧% ក្នុងរយៈពេលជាង ១០ ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ។ ទោះបីជាក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០២០-២០២១ ដែលប្រទេសកម្ពុជា ក៏ដូចជាពិភពលោកទាំងមូលទទួលរង ផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ-១៩ ក៏ដោយ ក៏យើងនៅតែសម្រេចបានសមិទ្ធផលថ្មីៗជាច្រើន។ ភាពជោគជ័យ នៃយុទ្ធនាការជាតិចាក់វ៉ាក់សាំង និងការបង្កើតបាននូវភាពស៊ាំសហគមន៍ដ៍រឹងមាំមួយទូទាំងប្រទេស បានអនុញ្ញាតឱ្យកម្ពុជាបើកប្រទេសពេញលេញឡើងវិញ តាំងពីខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២១ ប្រកបដោយសុវត្ថិភាព រហូតដល់ថ្ងៃនេះ និងបានធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាងើបឡើងវិញជាបណ្តើរៗ ប្រកបដោយភាពធន់ និងរឹងមាំ។

ក្នុងក្របខណ្ឌគោលនយោបាយជាតិគាំពារសង្គមរាជរដ្ឋាភិបាល បានដាក់ឱ្យអនុវត្តនូវកម្មវិធីជាតិជំនួយសង្គម និងរបបសន្តិសុខសង្គម រួមមានកម្មវិធីឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់ជូនស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ និងកុមារអាយុក្រោម ២ ឆ្នាំ ផ្តល់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភជូនកម្មករនិយោជិតជាស្ត្រី ក្នុង និងក្រៅប្រព័ន្ធនៅពេលសម្រាលកូន ការឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់ជូនជនពិការក្រីក្រ របបសន្តិសុខសង្គមផ្នែកប្រាក់សោធនផ្នែកថែទាំសុខភាព និងផ្នែកហានិភ័យការងារ មូលនិធិសមធម៌សុខាភិបាល និងកម្មវិធីឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់ផ្តល់ជូនគ្រួសារងាយរងហានិភ័យ ក្នុងអំឡុងពេលមានសម្ពាធអតិផរណា អំឡុងពេលរងផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរពីគ្រោះទឹកជំនន់ និងឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់ជូនគ្រួសារក្រីក្រ និងងាយរងគ្រោះក្នុងកំឡុងពេលជំងឺកូវីដ-១៩។

កន្លងមក រាជរដ្ឋាភិបាលបានយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់លើការលើកកម្ពស់សមភាពយេនឌ័រ និងបង្កើនភាពក្លាហានដល់ស្ត្រី ដោយចាត់ទុកស្ត្រីជាឆ្អឹងខ្នងនៃសង្គមនិងសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ បច្ចុប្បន្ន ក្រោយពីវិបត្តិនៃជំងឺកូវីដ-១៩ ការរស់នៅតាមគន្លងប្រក្រតីភាពថ្មី គឺជាតឹកតាងនៃការឈានដល់សម័យឌីជីថលូបនីយកម្មសកល ដែលកម្ពុជាត្រូវក្ដាប់យកកាលានុវត្តភាពឱ្យបាន។ ម្យ៉ាងទៀត ការសម្រេចបានចក្ខុវិស័យឆ្នាំ ២០៥០ របស់កម្ពុជាត្រូវសម្របតាមបរិវត្តកម្មឌីជីថល កំណត់ដោយការធ្វើបដិវត្តកម្មឧស្សាហកម្មទី ៤ ដែលបានកំណត់ក្នុងក្របខណ្ឌគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមឌីជីថលកម្ពុជាឆ្នាំ ២០២១-២០៣៥។

ការណ៍នេះ យើងត្រូវធានាថា ការពង្រឹងសមភាពយេនឌ័រ នៅតែបន្តជាកិច្ចការអាទិភាព និងកាន់តែចាំបាច់ ដើម្បីឱ្យស្ត្រី និងក្មេងស្រីគ្រប់រូបកាន់តែទទួលបាននូវកាលានុវត្តភាពពេញលេញ និងប្រកបដោយសមភាពនៅក្នុងគ្រប់ទិដ្ឋភាព ទាំងក្នុងវិស័យនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកិច្ច ព្រមទាំងបានអនុវត្តនូវ សិទ្ធិចូលរួមដោយស្មើភាព និងជាដៃគូមិនអាចខ្វះបានជាមួយនឹងបុរសនៅក្នុងកិច្ចអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ។​

ក្នុងបរិការណ៍នេះ ខ្ញុំសូមស្នើឱ្យគ្រប់ក្រសួង-ស្ថាប័ន ដៃគូពាក់ព័ន្ធ អាជ្ញាធរគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ វិស័យឯកជន ព្រមទាំងប្រជាជនគ្រប់រូបចូលរួមគាំទ្រ និងអនុវត្តការងារបញ្ជ្រាបយេនឌ័រ និងបង្កើនភាពអង់អាចដល់ស្ត្រីលើកិច្ចការអាទិភាពដូចខាងក្រោម៖

១. គ្រប់ក្រសួង-ស្ថាប័នបន្តយកចិត្តទុកដាក់ និងជំរុញការបញ្ជ្រាបយេនឌ័រទៅក្នុងក្របខណ្ឌគោលនយោបាយកម្មវិធីជាតិ រួមទាំងកម្មវិធីកែទម្រង់នានា ក្របខណ្ឌជាតិគាំពារសង្គម កម្មវិធីប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងអភិវឌ្ឍបៃតង។

២. បន្តលើកកម្ពស់ការចូលរួមនិងពង្រឹងភាពជាអ្នកដឹកនាំរបស់ស្ត្រីនៅក្នុងវិស័យសាធារណៈ នយោ​បាយ និងវិស័យឯកជន។

៣. ក្រសួង-ស្ថាប័ន វិស័យឯកជន និងដៃគូពាក់ព័ន្ធបង្កើតការវិនិយោគក្នុងការពង្រឹងសក្តានុពលរបស់ស្ត្រីនៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល និងសេដ្ឋកិច្ចបៃតង តាមរយៈការអភិវឌ្ឍសហគ្រិនភាពរបស់ស្រ្តី ការលើកម្ពស់សេដ្ឋកិច្ចគ្រួសាររបស់ស្រ្តី ការគាំទ្រដល់សេដ្ឋកិច្ចដែលគិតគូរពីសុខុមាលភាព និងការលើកកម្ពស់កម្មវិធីតុល្យភាពជីវិត ការងារ និងគ្រួសារ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ ២]

(១) ពង្រឹងអំនាចសេដ្ឋកិច្ចរបស់ស្ដ្រី

ចំណុចនេះ  ខ្ញុំគួរបញ្ជាក់បន្ថែមថា គោលដៅធំដែលជាអាទិភាពដែលយើងត្រូវតែធ្វើនោះគឺពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ស្ដ្រីឲ្យខាងតែបាន។ ចំណុចនេះគេមើលឃើញថា បើស្ដ្រីកាន់កាប់​លុយហើយបុរសគ្មានសិទ្ធិនឹងតវ៉ាទេ។ ដូច្នេះ យើងត្រូវខិតខំពង្រឹងសមត្ថភាពស្ដ្រីរបស់យើងទៅក្នុងអំនាចសេដ្ឋកិច្ច និងក្នុងការសំរេចចិត្តនានាពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចក្នុងគ្រួសារដែលជាផ្នែកមានឥទ្ធិពលសម្រាប់គ្រួសារ។

[បញ្ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ ២]

៤. បង្កើនការចូលរួមរបស់ស្ត្រី និងក្មេងស្រីក្នុងវិស័យឌីជីថល វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា វិស្វកម្ម សិល្បៈច្នៃប្រឌិត និងគណិតវិទ្យា (STEAM) ដើម្បីលុបបំបាត់គម្លាតយេនឌ័រ ក្នុងវិស័យឌីជីថល និងការពង្រីកកម្មវិធីបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈដល់យុវជន និងស្ត្រី។

៥. បន្តដាក់ចេញវិធានការ និងមធ្យោបាយសមស្របនានា ដើម្បីលើកកម្ពស់ការសិក្សារបស់និស្សិតជានារីនៅកម្រិតឧត្តម និងក្រោយឧត្តមសិក្សា។ ចំណុចនេះ ក្នុងកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំរបស់ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិកម្ពុជាដើម្បីស្តីកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣ ខ្ញុំបានប្រគល់ភារកិច្ចឱ្យក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាក្នុងការ ពង្រីកការសាងសង់អន្តេវាសិកដ្ឋានសម្រាប់សិស្ស និងនិស្សិតជានារី ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ការសិក្សារៀនសូត្រនៅរាជធានី ភ្នំពេញ និងតាមបណ្តាខេត្តនានា។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ ៣]

(២) ចលនាជាតិកសាងអន្តេវាសិកដ្ឋានសម្រាប់សិស្សនិងនិស្សិតជានារី

នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំរបស់ក្រុមប្រឹក្សាជាតិកម្ពុជាដើម្បីស្ត្រី កាលពីថ្ងៃ ២១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២៣ ខ្ញុំបានប្រគល់ភារកិច្ចឲ្យក្រសួងអប់រំ យុវជននិងកីឡា កសាងអន្តេវាសិកដ្ឋានសម្រាប់សិស្សនិងនិស្សិតជានារី ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ការរៀនសូត្រនៅរាជធានីភ្នំពេញនិងនៅតាមខេត្តនានា។ ខ្ញុំគួរតែបញ្ជាក់នៅទីនេះបន្តិច ដើម្បីយើងទាំងអស់គ្នា។ (យើង)ធ្វើឲ្យក្លាយទៅជាចលនាជាតិមួយ។ ថ្ងៃមុន នៅទីនេះ ខ្ញុំបានដឹកនាំប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាជាតិកម្ពុជាដើម្បីស្ត្រី យើងបានដាក់ចេញនូវទិសដៅក្នុងកិច្ចការដែលត្រូវបន្ត នោះគឺការយកចិត្តទុកដាក់កសាងអន្តេវាសិកសម្រាប់សិស្សជាស្ត្រី ដែលមិនមែនគ្រាន់តែជាការរៀបចំនៅទីក្រុងភ្នំពេញនោះទេ ប៉ុន្តែក៏ត្រូវផ្តោតផងដែរ ទៅលើការយកចិត្តទុកដាក់នៅតាមបណ្តាខេត្ត។ ខ្ញុំសូមយកឱកាសនេះ អំពាវនាវចំពោះសប្បុរសជនទាំងអស់ ចូលរួមនៅក្នុងការកសាងអន្តេវាសិកសម្រាប់សិស្សជាស្ត្រីនៅតាមវិទ្យាល័យនានា ដែលយើងបានពង្រាយទូទាំងប្រទេសហើយ នៅកៀក នៅតាមភូមិ តាមខេត្ត តាមស្រុកហើយ។ កុំភ្លេចថា មានសិស្សមួយចំ​នួនក្រីក្រ ជួបការលំបាក ខ្វះកន្លែងស្នាក់នៅ។

(៣) គ្មានស្ត្រីនៅថ្នាក់មធ្យមសិក្សា ក៏គ្មានស្ត្រីនៅថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាដែរ

ពេលដែលយើងកសាងសាលា យើងត្រូវបន្ថែមទៅជាមួយនូវអន្តេវាសិកសម្រាប់ស្ត្រី នៅថ្នាក់មធ្យមសិក្សា។ បើគ្មានស្ត្រីនៅថ្នាក់មធ្យមសិក្សាទេ យើងក៏គ្មានស្ត្រីនៅថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាដែរ។ ចំណុចនេះ ខ្ញុំចង់កាត់បន្ថយគំលាតរវាងអ្នកនៅតាមទីប្រជុំជន និងជនបទដាច់ស្រយាល តាមរយៈនៃការជំរុញឲ្យសិស្សស្ត្រីនៅជនបទ មានឱកាសសិក្សានៅវិទ្យាល័យដោយមានកន្លែងស្នាក់នៅ។ ធម្មតាទេ មាតាបិតាតែងព្រួយបារម្ភអំពីកូនស្រី ដូច្នេះ យើងក៏ត្រូវធ្វើរឿងនេះ។ ខ្ញុំបានធ្វើ ខ្ញុំមានពិសោធន៍ក្នុងការធ្វើ ក្នុងដំណើរជាង ៦០០០ គីឡូម៉ែត្រនេះ ទីកន្លែងដែលខ្ញុំធ្វើវិទ្យាល័យទាំងឡាយ គឺសុទ្ធតែមានអន្តេវាសិកសម្រាប់គ្រូផង និងសម្រាប់សិស្សផង ក្នុងហ្នឹងសិស្សជាស្ត្រីជាអាទិភាព។ ដូច្នេះជាមួយនឹងថវិការបស់រដ្ឋ យើងក៏ស្នើអំពាវនាវចំពោះសប្បុរសជននៅតាមទីកន្លែងនានា ចូលរួមក្នុងការធ្វើអន្តេវាសិក សម្រាប់សិស្សជាស្ត្រីនៅជនបទរបស់យើង ដើម្បីកាត់បន្ថយគំលាតរវាងទីក្រុងនិងជនបទ សម្រាប់ស្ត្រីរបស់យើង។

[បញ្ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ ៣]

៦. បន្តទប់ស្កាត់រាល់ទម្រង់នៃអំពើហិង្សាលើស្ត្រី និងក្មេងស្រី តាមរយៈការអនុវត្តផែនការសកម្មភាពជាតិស្តីពីការទប់ស្កាត់ អំពើហិង្សាលើស្ត្រី ពង្រីកវិសាលភាព និងគុណភាពនៃសេវា ឆ្លើយតបជាពហុវិស័យជួយជនរងគ្រោះ ការផ្តល់សេវាផ្នែកច្បាប់ដោយឥតគិតថ្លៃ និងពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិពាក់ព័ន្ធ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ ៤]

(៤) ហិង្សាក្នុងគ្រួសារមាននិន្នាការថយចុះ

ចំណុចនេះ យោងទៅតាមរបាយការណ៍បង្ហាញឲ្យឃើញថា អំពើហិង្សាមានការធ្លាក់ចុះ ក៏ប៉ុន្តែករណីធ្ងន់ធ្ងរមួយចំនួនក៏បានកើតឡើងក្នុងពេលនេះដែរ ដូចជាការបាញ់សម្លាប់ប្រពន្ធខ្លួនឯង ឬក៏ទម្រង់នៃអំពើហិង្សាធ្ងន់ធ្ងរ។ រឿងនេះគួរតែខិតខំលុបបំបាត់វា តាមរយៈនៃការធ្វើសកម្មភាពព្រមៗទាំងបុរស និងស្រ្តី។ យើងតែងនិយាយថា នៅពេលដែលរៀបការហើយ ភរិយាឆ្នាំអ្វីក៏វាក្លាយទៅជាឆ្នាំខ្លាដែរ។ ការពិតមិនដូច្នោះទេ បុរសនោះទេ ដែលក្លាយខ្លួនទៅជាសត្វខ្លានោះ និយាយឲ្យពិត។ កន្លងទៅតើមានស្ត្រីប៉ុន្មាននាក់ដែលលើកដៃវាយប្តីនោះ? ប៉ុន្តែបុរសវិញទេដែលលើកដៃវាយប្រពន្ធ … មានទាំងរឿងទៅទៀតថា ប្រពន្ធខ្ញុំឆ្នាំខ្លា មានរឿងទូរទស្សន៍បាយ័នថា «ប្រពន្ធខ្ញុំឆ្នាំខ្លា»។ ប៉ុន្តែខ្លាពិតប្រាកដគឺបុរសវិញទេ។ អញ្ចឹងហិង្សាកម្រណាស់ចេញពីស្រ្តី ប៉ុន្តែវាចេញពីបុរស។

(៥) បើទោះបីថាបែកបាក់គ្នា ស្ត្រីក្តីបុរសក្តី សូមកុំហែកហួរគ្នា

ទាមទារឱ្យធ្វើសកម្មភាពព្រមៗគ្នា ទាំងស្រ្តីនិងបុរស។ (ត្រូវមាន)ការគោរពគ្នាវាជាការចាំបាច់។ ប្តីប្រពន្ធចាំបាច់អីត្រូវវាយគ្នា។ ក្រោយមកនេះគឺដូចហាក់ជាស្ងប់ស្ងាត់បន្តិច។ មុននេះ មុនពេលមានការអំពាវនាវរបស់ខ្ញុំ នៅពេលដែលបុរសនឹងស្ត្រីលែងលះគ្នា និងបែកបាក់គ្នា ដោយជាប្តីប្រពន្ធក្តីជាសង្សារក្តី ហែកហួរគ្នានៅតាមហ្វេកប៊ុកមិនតិចទេ។ ក្រោយការអំពាវនាវរបស់ខ្ញុំ ការហែកហួរគ្នាតាមហ្វេកប៊ុកនេះត្រូវបានកាត់បន្ថយ។ អញ្ចឹង ខ្ញុំសុំអំពាវនាវសាជាថ្មីម្តងទៀតចំពោះស្ត្រីក្តីបុរសក្តី បើទោះបីថាខ្លួនបែកបាក់គ្នា មិនចង់រស់នៅមិនចុះសម្រុងគ្នា ហើយចែកផ្លូវគ្នាតែត្រូវទុកកិត្តិយសឱ្យកូន។ បើសិនជាយើងហែកកេរ្តិ៍គ្នាទៅវិញទៅមក តើកូនរបស់យើងថ្ងៃក្រោយវាយកមុខទៅទុកនៅឯណា? វានឹងកើតជាការអាម៉ាស់មួយសម្រាប់កូន ឬបើសិនជាគ្មានកូនទេ វានឹងកើតជាភាពអាម៉ាស់មួយសម្រាប់ក្រុមគ្រួសាររបស់យើងនិងខ្លួនយើង។

(៦) ហិង្សាក្នុងទំរង់បែបណាក៏ដោយត្រូវតែត្រូវបញ្ឈប់

គ្មាននរណាទទួលនូវផលប្រយោជន៍ នូវភាពអាម៉ាស់ក្រៅពីខ្លួនយើងដែលជាអ្នកវាយ(ប្រហារ)គ្នាទៅវិញទៅមកតាមហ្វេកប៊ុកនោះទេ។ ដូច្នេះសង្ឃឹមថា ទាំងស្រ្តីនិងបុរសនឹងធ្វើ(ពិចារណាលើ)ការណ៌នេះ។ ឥឡូវនេះវាមានគ្រប់ទម្រង់ហ្វេកប៊ុកក្តី TikTok ទៀត។ អញ្ចឹងទាស់គ្នានៅក្នុងហ្នឹងក៏ដាក់នៅក្នុងអា TikTok ទាស់គ្នានៅក្នុងហ្នឹងបង្ហោះចេញតាមហេ្វកប៊ុក។ ជួនកាលឡាយជេរគ្នាប្រមាថគ្នា។ តើយើងគួរដល់ដំណាក់កាលបញ្ចប់ទេ? យើងមិនអាចបន្ទោសតែម្ខាងជាខាងស្ត្រីឬខាងបុរសទេ ដូច្នេះយើងគួរតែទប់ស្កាត់ទៅលើរឿងនេះ។ អំពើហិង្សាទោះបីហិង្សាបែបណាក៏គួរតែត្រូវបញ្ឈប់។

(៧) អនុវត្តច្បាប់ មិនមែនមនោសញ្ចេតនាទេ ក្នុងការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ

ក្នុងចំណុចនេះ ដោយសារថ្ងៃនេះគឺមានអគ្គរដ្ឋទូត មានប្រិយមិត្តបរទេសមួយចំនួនបានមកកាន់ទីនេះ (ខ្ញុំសូមលើកយកហេតុការណ៍មួយមកជំរាប)។ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី មិនចេះភាសាខ្មែរទេ (តែអាចស្វែងយលតាមរយៈការបកប្រែ)។ តើអស់លោក លោកស្រី មានបានដឹងទេថា នៅពេលដែលភរិយាខ្ញុំ និងខ្លួនខ្ញុំ ក៏ដូចជាក្រុមគ្រួសារទាំងមូលកំពុងតែសម្រក់ទឹកភ្នែកស្តាយប្អូនស្រី ដែលបានបាត់បង់ជីវិតដោយមិនបានលា ពួកគេបានចេញមកវាយប្រហារប្អូនស្រីរបស់ខ្ញុំ ភរិយាខ្ញុំនិងក្រុមគ្រួសារខ្ញុំ។ ប្រសិនបើឯកឧត្តម លោកជំទាវ ឯកអគ្គរដ្ឋទូត និងប្រិយមិត្តបរទេសជាខ្លួនខ្ញុំ ជាភរិយាខ្ញុំ តើអ្នកទាំងអស់គ្នាអាចទទួលបានទេ? ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ខ្ញុំមិនផ្អែកលើបញ្ហាមនោសញ្ចេតនានោះទេ ក៏ប៉ុន្តែការអនុវត្តច្បាប់គឺត្រូវតែមាន។ អញ្ចឹងជួន​កាលអស់លោក ថា ហ៊ុន សែន ផ្តាច់ការ ហើយចូលចិត្តនិយាយតបតទៅជាមួយអ្នកនេះអ្នកនោះ។

(៨) មិនចុះហត្ថលេខាសុំលើកលែងទោសពួកអ្នកនយោបាយធ្វើកំហុសព្រហ្មទណ្ឌ

ប៉ុន្តែ ប្រសិនជាអស់លោក ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អាចមើល(យល់)នូវអ្វីដែលជាការបកស្រាយរបស់គេ ដែល(ធ្វើការ)វាយប្រហារ(លើ)មនុស្សស្លាប់ (តើឯកឧត្តម លោកជំទាវ មានអារម្មណ៍យ៉ាងណា)។ មនុស្សស្លាប់ហើយហេតុអីបាយវាយប្រហារយ៉ាងដូច្នេះ? ដូច្នេះហើយបានជាខ្ញុំប្រកាសមិនចុះហត្ថលេខាណាទាំងអស់សម្រាប់ការលើកលែងទោសឱ្យពួកអ្នកធ្វើនយោបាយ ដែលអនុវត្តនូវគេហៅថា កំហុសព្រហ្មទណ្ឌ ខ្ញុំមិនលើកលែងឱ្យទេ។ ដោយសារវាអាក្រក់ជ្រុលហួស។ គ្មានការយោគយល់ណាមួយដែលអាចធ្វើទៅរួចទេ។ ប្រ​សិនបើខ្ញុំយោគយល់ ខ្ញុំមានតម្លៃស្មើនឹងតិរច្ឆាន។ ខ្ញុំមិនអាចធ្វើទេ។ សូមកុំស្រម៉ៃថា ហ៊ុន សែន នឹងប្រើប៊ិចរបស់ខ្លួនដើម្បីចុះហត្ថលេខា សុំការលើកលែងទោសឱ្យជននេះឬជននោះ។ នេះជាអាក្រក់ជួរជាតិ ហួសពីសត្វធាតុទៅទៀត។ បើសិនជាអ្នកទាំងអស់គ្នាជាខ្លួនខ្ញុំ ភរិយាខ្ញុំ តើអ្នកទាំងអស់គ្នាគិតយ៉ាងម៉េច? មានផ្នែកខ្លះគេថា យើងអត់យល់គេ។ តែ តើគេបានយល់អ្នកណា? ហេតុអីបានគេទាមទារឲ្យយើងយល់គេ តែគេមិនយល់ពីយើង?

(៩) ជនបរទេសខ្លះ បែរជាការពារពួកប្រមាថទៅវិញ

បើដូច្នោះ ការកាន់អំណាច បើមិនប្រើអំណាចគឺមានន័យថាអត់កាន់អំណាចឬគ្មានអំណាច។ ដូចនេះ សូមកុំសង្ឃឹមថា ហ៊ុន សែន នឹងប្រើប៊ិចដើម្បីនឹងសុំការលើកលែងទោសឲ្យអ្នកណា ក្នុងករណីដែលអ្នកឯងធ្វើរបៀបនេះ។ នេះគឺជារឿងដែលចាំបាច់ ដែលខ្ញុំសូមប្រកាសនូវថ្ងៃនេះដើម្បីបញ្ជាក់។ ប្អូនស្រីរបស់ខ្ញុំ ប្អូនថ្លៃរបស់ខ្ញុំជាស្រី ប្រពន្ធខ្ញុំជាស្រី ហេតុអ្វីបានគេប្រមាថដល់កម្រិតប៉ុណ្ណឹង។ ជនបរទេសមួយចំនួនមកប្រមាថ មកនិយាយទៅដល់ក្រុមគ្រួសារខ្ញុំទៀត និយាយអំពីអ្វីដែលទាក់ទងជាមួយនឹងការប្រមាថរបស់គេ។ គេមិនបាននិយាយអំពីការប្រមាថទេ ប៉ុន្តែគេបែរជាការពារអាពួកប្រមាថទៅវិញ។ ខ្ញុំយល់គ្រប់គ្រាន់ហើយ។ សូមឲ្យគោរពសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់ជនជាតិកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណឹងបានហើយ។

[បញ្ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ ៤]

៧. បន្តលើកកម្ពស់សីលធម៌សង្គម តម្លៃស្ត្រី និងគ្រួសារខ្មែរ តាមរយៈការពង្រីកវិសាលភាពកម្មវិធីមាតាបិតាភាព និងការអប់រំកូនតាមបែបវិជ្ជមាន និងពង្រីកវប្បធម៌អហិង្សា ព្រមទាំងកសាងគ្រួសារប្រកប​ដោយសុខដុមរមនា។

៨. បន្តអនុវត្តវិធានការគាំពារសង្គមប្រកបដោយបរិយាប័ន្ន តាមរយៈការពង្រីកវិសាលភាពអនុវត្តក្របខ័ណ្ឌជាតិគាំពារសង្គម ឱ្យដល់ក្រុមជនងាយគ្រោះ និងបាត់បង់ឱកាសផ្សេងៗក្នុងសង្គម ទាំងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចក្នុង និងក្រៅប្រព័ន្ធ និងគាំទ្រសុខុមាលភាពមាតា និងទារក ដើម្បីធានាបានលើការសម្រេចនូវការគ្របដណ្ដប់សុខភាពជាសកល សំដៅធានាឱ្យប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបទទួលបានដោយសមធម៌។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ ៥]

(១០) សំរេចផ្តល់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភកម្មករនៅ ៧១ រោងចក្រដែលត្រូវបានព្យួរ

ចំណុចនេះ ខ្ញុំសុំបញ្ជូនសារទៅកាន់ស្រ្តីចំនួន ២៦ ០០០ នាក់ ក្នុងចំណោមកម្មករ/ការិនី ដែលកំពុងបាត់បង់ការងារធ្វើ ក្នុងចំណោមកម្មករចំនួន ៣២ ០០០ នាក់ … ម្សិលមិញនេះ ខ្ញុំបានចុះហត្ថលេខាពាក់ព័ន្ធទៅលើការផ្តល់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភនៅក្នុងស្ថានភាពដែលរោងចក្រត្រូវបានព្យួរ។ ឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចហិរញ្ញវត្ថុបានបញ្ជូនសំណើរទៅដល់ខ្ញុំ បន្ទាប់ពីមានអនុសាសន៍។ ដូច្នេះ ខ្ញុំបានសំរេចរួចហើយថា កម្មការិនីរបស់យើងទាំងនោះនឹងទទួលបាននូវប្រាក់(ប៉ះប៉ូវ)ដូចគ្នានឹងសម័យកូវីដ-១៩ ដែលរោងចក្រត្រូវព្យួរ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំក៏ត្រូវតែជូនដំណឹងដែរ។ ក្នុងពេលដែលយើងបាត់បង់ការងារធ្វើនៅ ៧១ រោងចក្រដែលមានកម្មករ ៣២ ០០០ នាក់ ក្នុងហ្នឹងស្រ្តីមានចំនួន ២៦ ០០០ នាក់ នៅខេត្តកំពង់ស្ពឺបែរជាខ្វះកម្មករប្រមាណ ៣០ ០០០ នាក់ទៅវិញ។ ចំណុចនេះ ក៏សុំឲ្យក្រសួងការងារយកចិត្តទុកដាក់ជ្រើសរើសរបៀបម៉េចដើម្បីឲ្យស្រ្តីរបស់យើងអាចទទួលបាននូវផលប្រយោជន៍។

(១១) បង្កើនប្រាក់ឧបត្ថម្ភសម្រាប់ស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ ឆ្លងទន្លេ រហូតកូនអាយុដល់ ២ ឆ្នាំ

ជាមួយគ្នានេះដែរ ខ្ញុំក៏បានណែនាំឲ្យបង្កើននូវប្រាក់សម្រាប់ស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ ឆ្លងទន្លេ រហូតកូនអាយុដល់ ២ ឆ្នាំ។ នេះជាកម្មវិធីដែលស្រ្តីទទួលបាន។ យើងខិតខំធ្វើយ៉ាងម៉េចឲ្យស្រ្តីរបស់យើងមានសុខភាពល្អ ហើយកូនដែលកើតឡើងនោះក៏វាមានសុខភាពល្អ តាមរយៈការដែលយើងជួយចំពោះជនក្រីក្រជួបការលំបាក។ សម្រាប់អ្នកមានគឺមិនចាំបាច់ទេ។ យើងក៏បានធ្វើកិច្ចការនេះ។ យើងប្រឹងធ្វើការងារនេះតទៅទៀត។ យើងអាចដោះស្រាយ ការងារធ្វើនិងការបណ្តុះបណ្តាលសម្រាប់ស្រ្តីរបស់យើង។ សង្ឃឹមថា ៨ មីនា មិនធ្វើតែមួយថ្ងៃទេ។ ហេតុអ្វីខ្ញុំរើសថ្ងៃ ៧ មិនធ្វើថ្ងៃ ៨ បើធ្វើថ្ងៃ ៨ ស្រ្តីមិនបានសម្រាក។ ឆ្លៀតពេលស្រ្តីបានសម្រាក យើងក៏សម្រាកទៅ។

(១២) រដ្ឋមន្ដ្រីក្រសួងវប្បធម៌និងកិច្ចការនារីនៅអាណត្ដិក្រោយ នៅតែជាស្ដ្រី

ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថាយើងត្រៀមបោះឆ្នោត ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មី ត្រូវបង្កើតប្រហែលជាអាទិត្យទី ២ ឬអាទិត្យទី ៣ នៅខែកញ្ញា។ មនុស្សមួយចំនួនអាចនឹងចង់ដឹង(អំពីសមាសភាពគណៈរដ្ឋមន្ត្រីថ្មី)។ ខ្ញុំអាចនិយាយបានថា ស្រ្តីជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងកិច្ចការនារី និងរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈមិនត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទេ។ សូមបន្តការងារតទៅទៀត។ ខ្ញុំបានដឹកនាំរាជរដ្ឋាភិបាល ៣៨ ឆ្នាំ។ បើរាប់ទាំងក្របខណ្ឌរដ្ឋាភិបាល មានរយៈពេលជាង ៤៤ ឆ្នាំ។ ខ្ញុំមានមោទនភាពចំពោះរដ្ឋមន្ដ្រីក្រសួងកិច្ចការនារីដែលបានធ្វើកិច្ចការដ៏ល្អ។ ខ្ញុំសូមអរគុណដល់ស្ដ្រីទាំងឡាយនៅទូទាំងកម្ពុជា។

(១៣) ការស្ទង់មតិ ៣ ដងចុងក្រោយ ក្នុងចំណោម “អ្នកចូលចិត្ត ហ៊ុន សែន” ស្ដ្រីមានអត្រាខ្ពស់ជាងបុរស

ខ្ញុំចង់ទម្លាយនូវអាថ៌កំបាំងមួយអំពីការធ្វើការស្ទង់មតិជាញឹកញាប់។ និយាយពីការស្ទង់មតិ៣ ដងចុងក្រោយ គឺខែមករា ២០២២, តុលា ២០២២ និងខែមករា ២០២៣ (ក្នុងចំណោម)អ្នកចូលចិត្ត ហ៊ុន សែន ស្ដ្រីមានអត្រាខ្ពស់ជាងបុរសឆ្ងាយ។ សូមអរគុណស្ដ្រីទាំងឡាយដែលបានគាំទ្រ(ខ្ញុំ)។ អត្រាគាំទ្រនេះគឺជាសំលេង/សន្លឹកឆ្នោត។ (ការស្ទង់មតិនេះ)តែងតែ(ត្រូវបាន)ធ្វើ ហើយមិនមែនជនជាតិខ្មែរជាអ្នកធ្វើទេ។ យើងមានក្រុមឯកទេសមកពីក្រៅប្រទេស(ធ្វើកិច្ចការនេះ)។ ការគាំទ្រអាចមានខ្ពស់មានទាប(តាម)តំបន់ ប៉ុន្ដែទោះបីខ្ពស់ ទោះបីទាបយ៉ាងណា ទីកន្លែងណាក៏ដោយអត្រាពេញចិត្ត ហ៊ុន សែន គឺស្ដ្រីមានច្រើនជាងបុរស។ ខ្ញុំកំពុងស្រាវជ្រាវថាហេតុអ្វីបានជាស្រីគាំទ្រ ហ៊ុន សែន? (ពិតជាមិនមែន)ដោយភាពសង្ហាអីទេ។

(១៤) ស្ដ្រីទទួលផលប្រយោជន៍ច្រើនពីសុខសន្ដិភាពនិងការអភិវឌ្ឍ

ប្រហែលដោយសារតែស្ដ្រីអាចទទួលផលប្រយោជន៍ច្រើនពីសុខសន្ដិភាពនិងការអភិវឌ្ឍ ដែលខ្ញុំបានដឹកនាំក្នុងរយៈពេលកន្លងទៅ។ នៅក្នុងពេលសង្គ្រាម ស្ដ្រីរបស់យើងឈឺចាប់ជាងគេទោះបីស្ដ្រីមិនបានចូលរួមប្រយុទ្ធនៅក្នុងសមរភូមិក៏ដោយ។ មិនត្រូវភ្លេចថាស្ដ្រីបានលះបង់ប្ដីសី កូន បងប្រុង ប្អូន ឲ្យទៅធ្វើកងទ័ព។ ស្ដ្រីបានរងទុក្ខវេទនាច្រើន ដោយសារសង្គ្រាម។ ដូច្នេះ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមស្ដ្រីទទួលផលប្រយោជន៍យ៉ាងធំ … គ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់ មានតាំងពីតំបន់ឆ្នេរ តំបន់ទីក្រុង តំបន់ទន្លេសាប និងតំបន់ផ្សេង ខ្ញុំបាន(អោយ)ពិនិត្យសិក្សា។ រឿងនេះ ឯកសារមាននៅសម្ដេច ពិជ័យ សេនា និង លោកជំទាវ ម៉ែន សំអន។ ការសិក្សាជាភាសាអង់គ្លេស តែយើងបានបកប្រែ។ ប៉ុន្ដែខ្ញុំមិនផ្សព្វផ្សាយវាទេ។ (ជាថ្មីទៀត) ខ្ញុំអរគុណណាស់ដែលស្ដ្រីបានគាំទ្រ ខ្ញុំមានចំនួនច្រើនលើសលប់មានចំនួនច្រើនជាងបុរស។

(១៥) សំណាបយោងដីស្រីយោងប្រុស, ជួយស្ត្រីគឺជួយខ្លួនឯង

អរគុណជាថ្មីម្ដងទៀតចំពោះស្ដ្រី ហើយខ្ញុំក៏មិនភ្លេចអរគុណចំពោះភរិយាខ្ញុំ។ បើទោះបីគាត់មិនបានមកទីនេះដោយសារការវាយប្រហារធ្ងន់ធ្ងរបន្ទាប់ពីប្អូនស្រីត្រូវបាត់បង់ជីវិត ក៏ប៉ុន្ដែអ្វីដែលខ្ញុំមាននៅថ្ងៃនេះ មិនអាចអត់មានការយិតយោងពីភរិយាខ្ញុំបានទេ។ ពាក្យខ្មែរថាសំណាបយោងដីស្រីយោងប្រុស គឺជារឿងពិត។ ប្រសិនបើខ្ញុំមិនមានភរិយាប្រកបដោយគុណធម៌និងលក្ខណៈសម្បត្ដិយ៉ាងដូច្នេះ ប្រហែលជាខ្ញុំបាត់បង់ការគាំទ្រ ហើយកូនចៅរបស់ខ្ញុំក៏អាចបាត់បង់នូវការគាំទ្រដែរ។ ប៉ុន្ដែគាត់បានធ្វើកិច្ចការរបស់គាត់។ ត្រង់នេះហើយដែលខ្ញុំនិយាយថាជួយស្ដ្រីគឺជួយខ្លួនឯង។ បើប្រពន្ធយើង បងស្រីយើង ប្អូនស្រីយើង កូនស្រីយើង ចៅស្រីយើងមានការចេះដឹងវាជាភព្វសំណាងរបស់យើងជាប្ដី បង ប្អូន ជាឪពុក ជាជីតា។ នោះវាបានមកអំពីការដែលយើងវិនិយោគកាន់តែច្រើនសម្រាប់ស្ដ្រីដែលយើងនឹងទទួលផល។

(១៦) ស្ត្រីទី១ កម្ពុជា ដួសបាយអោយប្តី, ការយិតយោងគ្នា

ភរិយាខ្ញុំ ទោះបីថាយ៉ាងណាក៏ដោយគាត់មិនដែលឲ្យខ្ញុំដួសបាយទេ ខ្ញុំនិយាយមួយបែប បើកចំហរក្នុងគ្រួសារបន្ដិចទៅចុះ។និយាយអញ្ចឹងថាខ្ញុំជាមនុស្សប្រើតែប្រពន្ធឬ?ម៉េចមិនចេះដួសបាយឯងខ្លួនឯង? ប៉ុន្ដែភរិយាខ្ញុំមានទម្លាប់មួយគឺមិនឲ្យប្ដីដួសបាយទេ គាត់តែងដួសបាយឲ្យខ្ញុំ នៅពេលដែលខ្ញុំទទួលទានទៅអស់មួយចាន ចង់ថែមទៀត គាត់សុខចិត្តដើរវៀងទៅដួសបាយឲ្យខ្ញុំ ខ្ញុំក៏ទៅដណ្ដើមដួស។ នេះគឺជាចំណុចនៃការយិតយោងគ្នា។ ខ្ញុំមិនបានប្រើគាត់ទេ ហើយមិនមែនមានន័យថាខ្ញុំមិនចេះដួសបាយទេ។ ពេលដែលគាត់មិននៅ ខ្ញុំក៏ដួសបានខ្លួនឯងដែរ។ ប៉ុន្ដែពេលនៅជាមួយគ្នា គាត់មិនដែលឲ្យខ្ញុំដួសបាយទេ។ ស្ដ្រីទី ១ របស់កម្ពុជាដួសបាយឲ្យប្ដី។ អញ្ចឹងទេ តើស្ដ្រីដទៃទៀតអាចដួសបាយឲ្យប្ដីទេ។ បុរសៗ ដែលជាប្ដីនៅពេលដែលឃើញថាគេដួសបាយឲ្យ (ក៏កុំ)គិតតែពីប្រើគេ។ ប្រសិនបើយើងប្រុសដួសបាយឲ្យប្រពន្ធទទួលទានគឺកាន់តែល្អអត់អីទេ ជាពិសេសថ្ងៃនឹងតែម្ដង ថ្ងៃ ៨ មីនា នឹង។

​[បញ្ចប់សេចក្ដីអធិប្បាយ ៥]

ជាថ្មីម្ដងទៀត ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់ថ្នាក់ដឹកនាំក្រសួង-ស្ថាប័ន ដៃគូពាក់ព័ន្ធ អាជ្ញាធរគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ វិស័យឯកជន និងប្រជាជនគ្រប់រូបសូមចូលរួមគាំទ្រ និងអនុវត្តគោលនយោបាយរបស់ រាជរដ្ឋាភិបាលក្នងការពង្រឹងសមភាពយេនឌ័រ ដើម្បីបង្កឱកាសឱ្យស្ត្រី និងក្មេងស្រីបានចូលរួមយ៉ាងពេញលេញព្រមទាំងទទួលនូវ ភាគផលពីកិច្ចអភិវឌ្ឍនៅគ្រប់ជំនាន់។

ជាទីបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមជូនពរសម្ដេច លោកជំទាវ ឯកឧត្តម អ្នកអង្គម្ចាស់ លោកឧកញ៉ា លោក លោកស្រី ក្មួយៗនិស្សិត បងប្អូនជនរួមជាតិ និងភ្ញៀវជាតិ-អន្តរជាតិ សូមប្រកបដោយ ពុទ្ធពរ និងពរទាំង ៥ ប្រការ អាយុ វណ្ណៈសុខៈពលៈ និងបដិភាណៈ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាត។ សូមអរគុណ និងសូមរីករាយទិវាអន្តរជាតិនារី ៨ មីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ទាំងអស់គា្ន៕

 

**********

Selected Comments Samdech Techo Hun Sen,
at the Celebration of the 112th International Women’s Day March 8
[Unofficial Translation]

CNV: 07/03/2023

(1) Strengthen women’s economic power

At this point, I should add that the main goal that we must prioritize is to strengthen the economy of women. It is seen that as women hold money, men have no right to protest. Therefore, we must strive to empower women and get them power in decisions related to family economic issues, which are an influential part of the family […]

(2) National movement to build dormitories for female students

At the annual meeting of the Cambodia National Council for Women on February 21, 2023, I entrusted the Ministry of Education, Youth and Sports with the task of building more dormitories for female students to facilitate their learning in Phnom Penh and at Provinces. I should clarify a bit here for all of us that (we must try) to make it become a national movement … we have set the direction in the work by continuing to focus on building dormitories for female students, not just in Phnom Penh, but also in the provinces […]

(3) No women in secondary school, no women in higher education

As we build schools, we need to add dormitories for women in high school. Without women in secondary school, we would not have women in higher education. With this effort, by encouraging rural female students to have the opportunity to study in high school with accommodation, we will be able to reduce the gap (between male and female students) between urban and rural areas … I have traveled more than 6,000 kilometers to check on that in high schools where I built with dormitories for both teachers and students, and female students is the priority. Therefore, along with the state budget, we can call on philanthropists in various places to participate in the dormitory for rural female students to reduce the urban-rural gap for our women […]

(4) Domestic violence tends to decrease

According to the report, the violence has decreased, but some serious cases still occurred this time, such as the shooting and killing by men of wife or other forms of violence. We must strive to eliminate it through action by both men and women. We always say that when you get married, whatever year the woman may be, she will become the one born of the year of the tiger. The truth is not so. It was the man who turned into a tiger … so far, how many women raised their hands to beat their husbands? it is the man who raised hands at his wife […] it is requires both men and women to act simultaneously in mutual respect … (there had been cases where) men and women divorced and separated and they brought their stories up in Facebook. Following my call for them to stop doing that, using Facebook and other social media to blame one another reduced […]

(5) To sign/seek no pardon for politicians who commit criminal offenses

[…] while the whole family were in shock and tears that my sister lost her life … they (the opposition) came out to attack my sister, my wife and my family. If Excellencies, Lok Chumteavs, Ambassadors and foreign friends are my sister, my wife, can you get it? I do not govern the state based on sentiment of, but we must enforce rule of law … the person is already dead and why they kept attacking? This is why I declare not to sign any amnesty for politicians who commit crimes … it is too bad […] my sister-in-law, my wife are also women, why did they insult them to that extent? Some foreigners even came to talk to me and instead of talking about insults, they even defended those insulters. It is enough. Please respect the dignity of the Cambodian people […]

(6) Decided to provide allowances for workers at 71 suspended factories

[…] Let me send a message to 26,000 women out of 32,000 workers who are losing their jobs … I have signed a (decision to provide) subsidy in the event that the factories suspended (their operational) … I have decided that (those) workers receive the same amount of financial (support) as (the one we provided to workers of the factories suspended during the time of) Covid-19 period … as these 71 factories (closed), in Kampong Speu, on the other hand, there is a demand for about 30,000 workers … I am asking the Ministry of Labor to figure out how to recruit those female workers […]

At the same time, I also recommend increasing the money assistance for pregnant women to give birth to children, and keep supporting them until their newborns are 2 years old […] We are ready for the election and a new government will be formed in the second or third week of September. Some people may want to know (about the composition of the new cabinet), for which I can say that the Minister of Women’s Affairs and the Minister of Culture and Fine Arts are going to be keeping their jobs […]

(7) The last three polls – more women than men like “Hun Sen”

[…] Speaking of the last three polls – January 2022, October 2022 and January 2023, (among) those who like Hun Sen, women have a higher rate than men … this support rate means the voice/votes. (This survey) has always been (done) and not by Cambodians … the support rate may vary to high or low (by) region, but no matter how high, no matter where, Hun Sen’s satisfaction rate among women is higher than among men. I am researching why women support Hun Sen? … maybe because women can benefit so much from the peace and development that I have led […]./.

ផ្សាយបន្តផ្ទាល់៖ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន អញ្ជើញបិទសន្និបាតបូកសរុបការងារ ក្រសួងសុខាភិបាល

(ភ្នំពេញ)៖ នៅល្ងាចថ្ងៃអង្គារ ទី០៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣នេះ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋ មន្ត្រីកម្ពុជា អញ្ជើញជាអធិបតីក្នុងពិធីបិទសន្និបាតបូកសរុបការងារឆ្នាំចាស់ និងលើកទិសដៅការងារឆ្នាំថ្មីរបស់ក្រសួងសុខាភិបាល។ ពិធីនេះរៀបចំធ្វើឡើងនៅសណ្ឋាគារសុខាភ្នំពេញ។

ក្រសួងសុខាភិបាល បានបើកសន្និបាតបូកសរុបសមិទ្ធផលសុខាភិបាលរយៈពេល៥ឆ្នាំ (២០១៨-២០២២) និងទិសដៅឆ្នាំ២០២៣ និងឆ្នាំបន្ត កាលពីថ្ងៃទី០៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣។

   

 សន្និបាតនេះ មានការចូលរួមពីសំណាក់ថ្នាក់ដឹកនាំក្រសួងសុខាភិបាល អភិបាលអភិបាលរងរាជធានី-ខេត្តទាំង២៥ មន្ត្រីរាជការសុខាភិបាល អង្គភាពថ្នាក់កណ្តាល សាលាមធ្យមសិក្សាសុខាភិបាលភូមិភាគ មន្ទីរសុខាភិ-បាលនៃរដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត ការិយាល័យសុខាភិបាលស្រុកប្រតិបត្តិ មន្ទីរពេទ្យបង្អែក មណ្ឌលសុខភាពតំណាងក្រសួង-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ កាកបាទក្រហមកម្ពុជា តំណាងគណៈវិជ្ជាជីវៈសុខាភិបាល តំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់ តំណាងសមាគមគ្រូពេទ្យស្ម័គ្រចិត្តយុវជនសម្តេចតេជោ (TYDA) សហភាពសហព័ន្ធយុវជនកម្ពុជា (ស.ស.យ.ក) តំណាងផ្នែកសុខាភិបាលឯកជន ដៃគូអភិវឌ្ឍជាតិ និងអន្តរជាតិសរុបចំនួន ៤៩៥រូប។

លោកសាស្តចារ្យ ម៉ម ប៊ុនហេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសុខាភិបាល បានឱ្យដឹងថា អង្គសន្និបាតបានកត់សម្គាល់នូវវឌ្ឍនភាពក្នុងការពង្រឹងសមត្ថភាពប្រព័ន្ធសន្តិសុខសុខភាព និងភាពធន់នៃប្រព័ន្ធសុខាភិបាល នៅក្នុងបរិបទនៃការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩ ក្នុងនោះ រួមមាន៖ ការប្រតិបត្តិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនូវច្បាប់ និងបទដ្ឋាន ស្តីពីវិធានការទប់ស្កាត់ការឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺកូវីដ-១៩ និងជំងឺឆ្លងកាចសាហាវ និងប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរ, កិច្ចដំណើរការយ៉ាងសកម្មប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ នៃយន្តការស្ថាប័ន និងយន្តការពាក់ព័ន្ធនៅថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ សម្រាប់ការប្រយុទ្ធនឹងជំងឺកូវីដ១៩ ការចំណាយនិងការវិនិយោគលើការបង្កើនសមត្ថភាពមន្ទីរពិសោធន៍ សមត្ថភាពក្នុងការអង្កេតតាមដាន ស្វែងរកករណីឆ្លង ឬករណីសង្ស័យ សមត្ថភាពផ្តល់ការព្យាបាល ថែទាំ ការធ្វើចត្តាឡីស័កការជួយសម្រួលឱ្យប្រជាជនអាចរកទិញឱសថព្យាបាលជំងឺកូវីដ១៩ និងឧបករណ៍តេស្តរហ័សក្នុងតម្លៃសមស្រប ការចាក់វ៉ាក់សាំងបង្ការជំងឺកូវីដ-១៩ ដោយឥតគិតថ្លៃជូនប្រជាជនទូទៅ រួមទាំងជនបរទសរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ យុទ្ធនាការជាតិចាក់វ៉ាក់សាំងបង្ការជំងឺកូវីដ១៩ បានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី១០ ខែកុម្ភៈឆ្នាំ២០២១ រហូតមកដល់ថ្ងៃ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ សម្រេចបានអត្រាគ្របដណ្តប់លើប្រជាជនគោលដៅអាយុពី ៣ឆ្នាំឡើង ជាង ៩៥% នៃប្រជាជនសរុប ១៦លាននាក់។

លោករដ្ឋមន្ត្រី បានឱ្យដឹងផងដែរថា អង្គសន្និបាតបានកត់សម្គាល់ឃើញថា កម្រិតប្រើប្រាស់ទូទៅនៃសេវាថែទាំសុខភាពបានចាប់ផ្តើមងើបឡើងវិញ ទាំងសេវាពិនិត្យជំងឺក្រៅ និងសេវាសម្រាកព្យាបាលនៅក្នុងឆ្នាំ២០២២ បន្ទាប់ពីបានធ្លាក់ចុះនៅក្នុងឆ្នាំ២០២០ ជាពិសេសក្នុងឆ្នាំ២០២១។ ទោះបីការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ-១៩ បានធ្វើឱ្យយឺតយ៉ាវដល់វឌ្ឍនភាពនៃអន្តរាគមន៍សុខភាពខ្លះៗក្តី ជារួមស្ថានភាពសុខភាពប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវបានកែលម្អឱ្យប្រសើរឡើងជាលំដាប់ដែលត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយវឌ្ឍនភាព នៃសូចនាករសុខភាពចម្បងៗ ដូចតទៅ៖

* អាយុកាលរំពឹងទុករបស់បុរសម្តី គិតជាមធ្យមបានកើនឡើងពី ៦៤,៤ឆ្នាំ ដល់ ៧៥,៦ឆ្នាំ ដោយឡែកស្ត្រីបានកើនឡើងដល់ ៧៦,៨ឆ្នាំ។

* អត្រាប្រើប្រាស់មធ្យោបាយពន្យារកំណើត ទំនើបក្នុងចំណោមស្ត្រីរៀបការបានកើនឡើងពី ៣៥ ភាគរយ នៅឆ្នាំ២០១០ ទៅ ៤៥ភាគរយ នៅឆ្នាំ២០២១-២០២២។

* ពីឆ្នាំ២០១៤ ដល់ឆ្នាំ ២០២១-២០២២ អត្រាមរណភាពមាតាបានបន្តធ្លាក់ចុះពី ១៧០នាក់ មកនៅ ១៥៤នាក់ ក្នុងទារកកើតរស់ ១០០,០០០នាក់។ រីឯមរណភាពទារកបានធ្លាក់ចុះពី ១៨នាក់ មកនៅ ៨នាក់ ក្នុងទារកកើតរស់ ១,០០០នាក់ និងមរណភាពកុមារអាយុក្រោម ៥ឆ្នាំ បានធ្លាក់ចុះពី ៣៦នាក់ មកនៅ ១២នាក់ ក្នុងទារកកើតរស់ ១,០០០នាក់។

* ករណីឆ្លងថ្មីនៃមេរោគអេដស៍ បានថយចុះពី ០,០៨ ក្នុងចំណោមប្រជាជន ១,០០០នាក់ (ដែលមិនផ្ទុកមេរោគអេដស៍) នៅឆ្នាំ២០១៨ មក ០,០៧ នៅឆ្នាំ២០២២។

* កម្ពុជាបានចាកចេញពីបញ្ជីសកលនៃប្រទេស២២ ដែលមានបន្ទុកជំងឺរបេងខ្ពស់របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក សម្រាប់ឆ្នាំ២០១៦-២០២០។ រីឯអត្រាស្លាប់នៃជំងឺរបេង បានធ្លាក់ចុះពី ១៨នាក់ ក្នុងប្រជាជន ១០០.០០០នាក់ មកនៅ ១៧នាក់ នៅឆ្នាំ២០១៩។

* កម្ពុជាកំពុងបន្តវឌ្ឍនភាពឆ្ពោះទៅសម្រេចគោលដៅជាតិលុបបំបាត់ជំងឺគ្រុនចាញ់ឆ្នាំ២០២៥។ អត្រាជំងឺគ្រុនចាញ់បានថយចុះពី ៤ករណី ក្នុងប្រជាជន ១.០០០នាក់ មក ០,២៤ករណី។ រីឯករណីស្លាប់ដោយជំងឺគ្រុនចាញ់បានធ្លាក់ដល់ ០ករណី តាំងពីនៅឆ្នាំ២០១៨ រហូតមកដល់ឆ្នាំ២០២២។

* សេវាបង្ការ និងព្យាបាលជំងឺមិនឆ្លងត្រូវបានពង្រីកជាបន្តបន្ទាប់ ដូចជា សេវាជំងឺទឹកនោមផ្អែមឡើងសម្ពាធឈាម ការស្រាវជ្រាវករណីសង្ស័យជំងឺមហារីកមាត់ស្បូនជាដើម។

* កម្មវិធីមូលនិធិសមធម៌សម្រាប់គ្រួសារក្រីក្រ និងកម្មករក្រៅប្រព័ន្ធ ត្រូវបានពង្រីកការគ្របដណ្ដប់លើប្រជាជនគោលដៅផ្សេងទៀត រួមទាំងការអនុវត្តកម្មវិធីឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់សម្រាប់ស្ត្រីមានគភ៌ និងកុមារអាយុក្រោមពីរឆ្នាំ។

អង្គសន្និបាតបានកត់សម្គាល់ផងដែរ ពីវឌ្ឍនភាពនៃការពង្រឹងសមត្ថភាព និងភាពធន់នៃប្រព័ន្ធសុខាភិបាល ក្នុងនោះ រួមមាន៖

* ការឆ្លើយតបនឹងជំងឺកូវីដ១៩ បានក្លាយជាកាលានុវត្តភាព ក្នុងការពង្រឹងប្រព័ន្ធសុខាភិបាល។

* សមត្ថភាពផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាពត្រូវបានពង្រីក ដែលបានបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលកាន់តែច្រើនដល់ប្រជាជនក្នុងការទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាព។ រវាងឆ្នាំ២០១៨-២០២២ ចំនួនមណ្ឌលសុខភាពបានកើនឡើងពី ១២០៥កន្លែង ដល់ ១,២៨៨កន្លែង និងចំនួនមន្ទីរពេទ្យបានកើនពី ១២៣កន្លែង ដល់ ១៣២កន្លែង។ ក្រសួងសុខាភិបាល និងប្រជាជនកម្ពុជា ក៏មានមោទនភាពដែលមានមន្ទីរពេទ្យជាតិ តេជោសន្តិភាពចំណុះ ១ម៉ឺនគ្រែ និងមន្ទីរពេទ្យហ្លួងម៉ែ សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺមហារីក ដែលជាគំនិតផ្ដួចផ្តើមដ៏ថ្លៃថ្លារបស់សម្ដេចតេជោ។

* គុណភាពការងារគ្រប់គ្រងនិងគុណភាពសេវាសុខភាព ត្រូវបានកែលម្អឱ្យប្រសើរឡើងជាលំដាប់តាមរយៈយន្តការតាមដាននិងវាយតម្លៃគុណភាពទៀងទាត់ប្រចាំត្រីមាស ដែលផ្តោតលើគុណភាពរចនាសម្ព័ន្ធ គុណភាពបច្ចេកទេស និងលទ្ធផលសុខភាព។ ទោះជាដូច្នេះក្តី គុណភាពផ្នែកគ្លីនិកចាំបាច់ត្រូវកែលម្អឱ្យប្រសើរឡើងថែមទៀត ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងការរំពឹងទុករបស់ប្រជាជន។ ក្រសួងបានបង្កើត ១០២ស្ដង់ដារ សម្រាប់មណ្ឌលសុខភាព និង ៣៦៥ស្ដង់ដារ សម្រាប់មន្ទីរពេទ្យដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ និងដាក់ឱ្យដំណើរការប្រព័ន្ធទទួលស្គាល់គុណភាពសេវាសុខាភិបាល នៅក្នុងឆ្នាំខាងមុខ។

* ចំនួនមន្ត្រីរាជការសុខាភិបាលទូទាំងប្រទេស បានកើនឡើងពី ២៥,៤៣៨ នាក់ (ស្រី ១៣,៣៩៣នាក់)នៅឆ្នាំ២០១៨ ដល់ ៣២,២៤០នាក់ (ស្រី ១៧,០៧៩នាក់) នៅឆ្នាំ២០២២ ក្នុងនោះ មន្ត្រីរាជការសុខាភិបាលនៅថ្នាក់រាជធានី-ខេត្ត បានកើនឡើងពី ១៩,៧១០នាក់ នៅឆ្នាំ២០១៨ ដល់ ២៥,១៧៥នាក់ នៅឆ្នាំ២០២២។

* រវាងឆ្នាំ២០១៨-២០២២ ថវិកាជាតិវិភាជន៍សម្រាប់វិស័យសុខាភិបាលមានកំណើន ៥.១%។ ការចំណាយថវិកា ទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់រាជធានី-ខេត្ត បានតម្រង់ឆ្ពោះទៅគាំទ្រដល់ដំណើរការផ្តល់សេវាសុខភាព ការអភិវឌ្ឍ និងការពង្រីកសេវាសុខាភិបាល និងការកែលម្អគុណភាព។ ការចំណាយលើឱសថបរិក្ខារ វ៉ាក់សាំង ប្រតិករ ឧបករណ៍ពេទ្យ បច្ចេកវិទ្យាបានកើនឡើងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ ជាពិសេសក្នុងឆ្នាំ២០២១ ក្នុងដំណាក់កាលប្រយុទ្ធនឹងជំងឺកូវីដ-១៩។

* ប្រព័ន្ធទិន្នន័យព័ត៌មានសុខាភិបាល ប្រព័ន្ធតាមដានជំងឺ និងប្រព័ន្ធរាយការណ៍ជំងឺ ប្រព័ន្ធចុះបញ្ជី អ្នកជំងឺ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងធនធានមនុស្ស មន្ទីរពិសោធន៍ ភស្តុភារ និងហិរញ្ញវត្ថុ ដំណើរការកាន់តែល្អប្រសើរ ក្រសួងបានបញ្ចប់ការកសាងយុទ្ធសាស្ត្រសុខាភិបាលឌីជីថល ២០២២-២០៣៣និងបានបង្កើតគណៈកម្មការដឹកនាំការអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធសុខាភិបាលឌីជីថល នៅក្រសួងសុខាភិបាលកាលពីចុងឆ្នាំ២០២២។

* រវាងឆ្នាំ២០១៨-២០២២ គ្រឹះស្ថានអាហរ័ណនីហរ័ណឱសថ គ្រឹះស្ថានអាហរ័ណនីហរ័ណផលិតផលគ្រឿងសម្អាង អគារលក់ឱសថបុរាណ និងឱសថស្ថានដែលមិនបានគោរពតាមច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងឱសថត្រូវបានពិន័យអន្តរការណ៍ ៥៤០ករណី និងបានបិទទីតាំងសេវាឯកជនដែលបានល្មើសច្បាប់ ចំនួន ៣៤៧កន្លែង ក្នុងនោះមានករណីខ្លះត្រូវបន្តតាមនីតិវិធីតុលាការ។

* យោងតាមអនុក្រឹត្យលេខ ១៩៣ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី០៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ ក្រសួងសុខាភិបាលបានផ្ទេរមុខងារគ្រប់គ្រង និងផ្តល់សេវាសុខាភិបាល ទៅឱ្យរដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តទាំង២៥ ចាប់ពីថ្ងៃទី០១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០។ ក្រសួងក៏បានធ្វើប្រតិភូកម្មមុខងារនិយតកម្ម ក្នុងការផ្ដល់អាជ្ញាបណ្ណអាជីវកម្មដល់សេវាសុខាភិបាលឯកជនដល់ច្រកចេញ-ចូលតែមួយ នៅថ្នាក់រាជធានី-ខេត្ត និងក្រុង-ស្រុក-ខណ្ឌ ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។

អង្គសន្និបាតបានកត់សម្គាល់ថា កត្តាគន្លឹះនៃសមិទ្ធផល និងវឌ្ឍនភាព ក្នុងការលើកស្ទួយសុខភាពប្រជាជននិងការពង្រឹងភាពធន់ប្រព័ន្ធសុខាភិបាល គឺការរក្សាសន្តិភាពពេញលេញ ស្ថិរភាពនយោបាយការគ្រប់គ្រងបានជំងឺកូវីដ-១៩ ឆន្ទៈនយោបាយនិងការគាំទ្រដ៏រឹងមាំ របស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការសម្រេចគោលដៅអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចិរភាពឆ្នាំ២០៣០ ក្នុងនោះមានទាំងគោលដៅនៃការគ្រប ដណ្តប់សុខភាពជាសកល។ ក្រៅពីនេះ កត្តាផ្សេងទៀត រួមមាន កំណើនចំណាយនិងការវិនិយោគលើការពង្រឹងសមត្ថភាពប្រព័ន្ធសុខាភិបាល ការបង្កើនចំនួនគ្រូពេទ្យ-បុគ្គលិក និងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាព ការកែលម្អហេដ្ឋារចនាសម្ព័នរូបវន្ត ការផ្គត់ផ្គង់ឱសថ សម្ភារៈបរិក្ខារ ការបំពាក់ឧបករណ៍ពេទ្យ និងបច្ចេកវិទ្យា ការចំណាយលើកម្មវិធីគាំពារសង្គម ព្រមទាំងវឌ្ឍនភាពនៃវិស័យពាក់ព័ន្ធនានា ដែលកត្តាទាំងអស់នេះ ជាកម្លាំងចលករដល់ការរីកចម្រើននៃវិស័យសុខាភិបាល។

អង្គសន្និបាតបានវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះកិច្ចសហការពហុវិស័យ និងការចូលរួមយ៉ាងសកម្មពីសំណាក់ក្រសួង-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ រួមទាំងក្រសួងការពារជាតិ ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ។ ការបំពេញការងារក្នុងស្មារតីទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត រដ្ឋបាលមូលដ្ឋានគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ភាពជាដៃគូជាមួយផ្នែកឯកជន ក្រុមគ្រូពេទ្យស្ម័គ្រចិត្តយុវជនសម្តេចតេជោ សហភាពសហព័ន្ធយុវជនកម្ពុជា(ស.ស.យ.ក) អ្នកស្ម័គ្រចិត្តការងារសុខភាពសហគមន៍ ការគាំទ្រថវិកា និង បច្ចេកទេសពីដៃគូអភិវឌ្ឍជាតិ-អន្តរជាតិ ជាពិសេសការចូលរួមរបស់ប្រជាជន។

បើតាមលោករដ្ឋមន្ត្រីសុខាភិបាល បានឱ្យដឹងថា អង្គសន្និបាតបានកំណត់ទិសដៅការងារឆ្នាំ២០២៣ និងឆ្នាំបន្ត សំដៅធានាឱ្យប្រជាជនគ្រប់រូបរស់នៅប្រកបដោយសុវត្ថិភាព សុខភាព និងសុខុមាលភាពល្អ ផ្តោតលើអាទិភាព៖ ទី១. កែលម្អស្ថានភាពសុខភាពប្រជាជនឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើង តាមរយៈការបន្តកាត់បន្ថយអត្រាឈឺនិងស្លាប់ដោយសារជំងឺមិនឆ្លង សុខភាពផ្លូវចិត្តនិងការបំពានគ្រឿងញៀន ជំងឺឆ្លងចម្បងៗ និងបញ្ហាសុខភាពសាធារណៈដទៃទៀត ដូចជាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ព្រមទាំងកែលម្អសុខភាពបន្តពូជ សុខភាពមាតា ទារក កុមារនិងក្រុមវ័យជំទង់ និងកង្វះអាហារូបត្ថម្ភលើកុមារ ទី២. ពង្រឹងភាពធន់ និងទំនើបភាវូបនីយកម្មប្រព័ន្ធសុខាភិបាល ជាពិសេសប្រព័ន្ធសន្តិសុខសុខភាព និងប្រព័ន្ធផ្តល់សេវាសុខភាពផ្អែកលើការថែទាំសុខភាពបឋម រួមទាំងចាក់ថ្នាំបង្ការជំងឺដែលអាចការពារបាន ដោយផ្តោតលើសុវត្ថិភាព និងគុណភាពសវា និងការពង្រីកការគាំពារសុខភាពសង្គម ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ការគ្របដណ្ដប់សុខភាពជាសកលពង្រឹងគុណភាពបណ្តុះបណ្តាល និងការគ្រប់គ្រងធនធានមនុស្ស លើកកម្ពស់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ឱសថសម្ភារៈ បរិក្ខារពេទ្យ ឧបករណ៍ពេទ្យ និងការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល និងទី៣. ពង្រឹងយន្តការអភិបាលកិច្ចល្អ និងការងារនិយ័តកម្ម ការតាមដាននិងវាយតម្លៃសមិទ្ធផលប្រព័ន្ធសុខាភិបាល និងលើកកម្ពស់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ៕