ទើបតែនៅមុនគំរប់ខួប៣០ឆ្នាំ នៃការចូលកាន់តំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជាដំបូងរបស់ លោក ហ៊ុន សែន អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch -HRW) បានចេញ របាយកាណ៍ វាយប្រហារមួយចំនួន៧៥ទំព័រ លើរូបលោក។ ប្រហែលជាអ្វីដែលចម្លែកបំផុតអំពីឯកសាររបស់ HRW គឺចំណុចមួយចំនួននៃការចាប់អារម្មណ៍ ដែលខ្លួនបានទទួលនៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេស។
ការវាយប្រហាររបស់ HRW លើលោក ហ៊ុន សែន គឺជាសាច់រឿងដែលបណ្តាអ្នកនិពន្ធនាយកនៃកាសែតទូទៅហៅថាជាសាច់រឿង “ឆ្កែខាំមនុស្ស” វាមិនមែនជាព័ត៌មាន ពីព្រោះថា នោះគឺជាអ្វីដែលសត្វឆ្កែវាធ្វើជាធម្មតា។ HRW បាន និងកំពុងវាយប្រហារលោក ហ៊ុន សែន អស់រយៈពេលដ៏យូរយាមកហើយ តាមដែលគេនៅចងចាំ។ ការវាយប្រហារចុងក្រោយនេះគឺគ្រាន់តែបន្ថែមខ្លឹមសារតិចតួច លើការវាយប្រហារមុនៗនោះ។ និពន្ធនាយកកាសែតដែលចាត់ទុកការវាយប្រហាររបស់ HRW ថាជាព័ត៌មានគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ គឺជាអ្នកនិពន្ធនាយកមានវ័យក្មេង មិនសូវចងចាំរឿងរ៉ាវនានា។
ពួកអ្នកកាសែតទាំងនោះ ដែលគេចាត់តាំងឲ្យទុកឯកសារ ថាជារឿងធំដុំនោះ គឺពិតជាមានជំនាញវិភាគហ្មត់ចត់នៅមានកម្រិត ពីព្រោះពួកគេហាក់ដូចជាមិនបានកត់សំគាល់លើចំណុចដ៏ច្រើនដែលបង្ហាញថា “របាយការណ៍” របស់ HRW គឺមិនមានលក្ខណៈសត្យានុម័តលើការណ៍ពិត ប៉ុន្តែគឺជាការសរសេរឃោសនាដ៏ចម្លែកគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ប៉ុណ្ណោះ។
សម័យសង្រ្គាមត្រជាក់
ចំណុចមួយចំនួនបាននិយាយជាសាធារណៈ អំពីប្រវត្តិរបស់ HRW ។ វាជាសមិទ្ធិផលនៃសង្រ្គាមត្រជាក់ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ ជាឧបករណ៍ «អង្គការឃ្លាំមើល Helsinki – Helsinki Watch» ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈនូវការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ឬផ្សេងពីនេះ ដែលបានប្រព្រឹត្តទៅ នៅសហភាពសូវៀត និងអឺរ៉ុបខាងកើត។
Helsinki Watch គឺមានសារៈប្រយោជន៍ខ្លាំងសំរាប់ផលប្រយោជន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែល ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងអង្គការឃ្លាំមើលដទៃទៀតដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅទ្វីបអាមេរិក អាស៊ី អាហ្រ្វិក និងមជ្ឈឹមបូព៌ា។ នៅទីបំផុត អង្គការទាំងនេះត្រូវបានច្របាច់បញ្ចូលគ្នាទៅជាអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch-HRW) នៅក្នុងដំណាក់កាលមួយដ៏រលូន ដែលជាភស្តុតាងបង្ហាញថា អង្គការទាំងនេះគឺជាផ្នែកនៃប្រតិបត្តិការដូចគ្នាចាប់តាំងពីដើមទីមក។
បច្ចុប្បន្ននេះ HRW អះអាងថា ខ្លួនមិនបានទទួលថវិកាឧបត្ថម្ភពីរដ្ឋាភិបាលណាមួយឡើយ។ សំរាប់អ្នកសង្កេតការណ៍ពីខាងក្រៅ គ្មាននរណាម្នាក់គេដឹងថាតើនេះជាការពិត ឬមិន ពិតនោះទេ ហើយវាក៏សឹងតែគ្មានសំខាន់អ្វីដែរ។ HRW ទទួលថវិកាឧបត្ថម្ភដោយចំហរ ពីអ្នកមាន ដែលភាគច្រើនក្នុងចំណោមពួកគេមិនមានប្រាក់សល់ច្រើនទេ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបង្ខំឲ្យពួកគេបង់ពន្ធក្នុងអត្រាដូចគ្នា ទៅនឹងពលរដ្ឋដែលមានជីវភាពមធ្យម។
ពិសេសទៅទៀត ក្នុងករណីលោក George Soros ដែលជាអ្នករកស៊ីទិញរូបិយបណ្ណ័ទុកលក់ពេលបានថ្លៃ ដែលបានក្លាយជាមហាសេដ្ឋីមានប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារ ដោយកេងចំណេញលើវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុឆ្នាំ ១៩៩៧ ទៅលើរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសមួយចំនួន និងប្រជាជនក្រីក្រ រាប់លាននាក់ នៅអាស៊ី បានផ្តល់ថវិកាឲ្យ HRW ១០លានដុល្លារអាមេរិក ក្នុងមួយឆ្នាំ សំរាប់រយៈពេល១០ឆ្នាំ។ លោក Soros ត្រូវបានគេស្គាល់ច្បាស់ថា មានអរិភាពជាមួយប្រទេសដែលសេសសល់ពីអតីតរបបសង្គមនិយមនៅអឺរ៉ុបខាងកើត និងនៅតំបន់ផ្សេងទៀតក្នុងពិភពលោក។
អ្នកនិពន្ធរបាយការណ៍ របស់ HRW ឈ្មោះ ប្រែត អាដាំ (Brad Adams) ជានាយក HRW ប្រចាំនៅអាស៊ី។ រឿងនេះគ្មានអ្វីគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះអ្នកដែលស្គាល់លោក ប្រែត អាដាំ ឬអង្គការ HRW ឡើយ។ ក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំ (១៩៩៧-២០០២) ដែលលោក ប្រែត អាដាំ បានធ្វើការនៅកម្ពុជា បានស្អប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ពិសេសលោក ហ៊ុន សែន ហើយ របាយការណ៍ របស់អង្គការ HRW បានបង្ហាញពីភាពស្អប់ខ្ពើមនេះ តាំងពីទំព័រដំបូង ថ្វីត្បិតតែគេធ្វើពុតថាឯកសារនេះមានលក្ខណៈសត្យានុម័តក៏ដោយ។
នៅទំព័រដំបូង អង្គការ HRW បានដាក់រូបភាព បង្ហាញទឹកមុខយ៉ាងអាក្រក់ របស់លោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីតុបតែងក្របរបាយការណ៍វាយប្រហាររបស់ HRW ។ ក្នុងករណីដែលអ្នកអានល្ងង់ពេក មិនអាចយល់ពីចេតនាពីចំណងជើង ថា «៣០ឆ្នាំ របស់លោក ហ៊ុន សែន -អំពើហិង្សា ការគាបសង្កត់ និងអំពើពុករលួយ នៅកម្ពុជា»។
តើមានអ្វីក្រៅពីអំពើហិង្សា ការគាបសង្កត់ និងអំពើពុករលួយដែលកើតមាននៅកម្ពុជាក្នុងរយៈពេល៣០ឆ្នាំ ចុងក្រោយនេះទេ? ឧទាហរណ៍ តើសង្រ្គាមស៊ីវិលបានបញ្ចប់ដែរឬទេ? តើមានការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗឡើងវិញឬទេ? តើបច្ចុប្បន្ននេះ មានសាលារៀនរាប់ពាន់ខ្នងច្រើនជាងកាលពី៣០ឆ្នាំមុន ឬទេ? តើមេដឹកនាំកំពូលនៃរបបខ្មែរក្រហមដែលបានបំផ្លិចបំផ្លាញសង្គមកម្ពុជានៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ ត្រូវបាននាំយកមកកាត់ទោសឬទេ? តើមានកំណើនទេសចរអ្នកនៅក្នុងស្រុក និងបរទេស បង្ហាញប្រាប់បើពួកគេរាប់លាននាក់ អំពីភាពរុងរឿងនៃអរិយធម៌បុរាណខ្មែរឬទេ? តើផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក (GDP) បានកើនឡើងពីក្រោមមួយដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃ ទៅជាង១.០០០ដុល្លារ ក្នុងមួយឆ្នាំឬទេ? តើកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងភាព «គ្រោះថ្នាក់» ក្នុងការចាកចេញពីប្រភេទនៃ «ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចបំផុត» ក្នុងពេលឆាប់ៗ ខាងមុខឬទេ?
សូមកុំសួរ៖ នៅក្នុងរបាយការណ៍នេះ អ្វីៗដែលខុសឆ្គងនៅកម្ពុជាតាំងពីឆ្នាំ១៩៨៥ ឬក៏នៅមុននេះ តើជាកំហុសរបស់លោក ហ៊ុន សែន ឬ? នៅក្នុងឯកសារនេះ គ្មានអ្វីល្អនោះទេ ប៉ុន្តែប្រសិនបើវាមានមែន គឺវាពិតជាកើតឡើងដោយសារតែអ្នកដែលនៅក្រៅបក្ស CPP និងលោក ហ៊ុន សែន ជាអ្នកជំទាស់នឹងរឿងនេះ។
ជនល្មើសដដែលៗ
ការនិយាយបំភ្លៃការពិតដំបូងរបស់លោក ប្រែត អាដាំ លើរូបលោក ហ៊ុន សែន ដែលខ្ញុំអាចចាំបាន គឺនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០២ ពេលដែល ប្រែត អាដាំ បានបញ្ចុះបញ្ចូលកាសែត Phnom Penh Post ឲ្យទទួលយកអត្ថបទសំខាន់មួយ ដែលផ្អែកលើអ្វីដែល ប្រែត អាដាំ បានហៅថាជាឯកសារ «ផ្លូវការ» របស់រដ្ឋាភិបាលថៃ ដែលការពិតមិនមែនសោះឡើយ។ ខ្ញុំបានបង្ហាញអំពីភាពមិនពិតនៃឯកសារនោះ នៅក្នុងអត្ថបទចុះផ្សាយរបស់កាសែត PhnomPenh Post
ឯកសារបច្ចុប្បន្ននេះ មិនមានភាពសុចរិតអ្វីឡើយ បើទោះបីការបំភ្លៃការពិតនេះមិនលេចធ្លោ ដូចអត្ថបទក្នុងកាសែត Phnom Penh Post នាឆ្នាំ ២០០២ ក៍ដោយ។ វាគួរឲ្យធុញទ្រាន់ ដោយមិនចាំបាច់អានម្តងពីដើមដល់ចប់នោះឡើយ ប៉ុន្តែខ្ញុំនឹងលើកយកចំណុចមួយ ចំនួនមកបង្ហាញជាឧទាហរណ៍។
លោក ប្រែត អាដាំ ខិតខំធ្វើយ៉ាងណា ស្តីបន្ទោសលោក ហ៊ុន សែន ចំពោះរាល់បញ្ហាដែលបានកើតឡើងពីផែនការ «ក៥» ដែលជាការប្រឹងប្រែងមិនជោគជ័យ នៅក្នុងពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ដើម្បីកសាងខ្សែក្រវ៉ាត់ការពារមួយនៅតាមព្រំដែន ដើម្បីទប់ស្កាត់ការវាយប្រហាររបស់ខ្មែរក្រហមចេញពីប្រទេសថៃ។ ការចោទប្រកាន់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយ ត្រូវបានដកស្រង់ពីសំដីលោក គង់ គាំ ក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ ជាមួយ លោក ប្រែត អាដាំ ដែលថា --មិត្តភក្តិ និងថ្នាក់ក្រោមរបស់លោក ហ៊ុន សែន ទទួលបានការលើកលែង ដោយខុសឆ្គង ពីការចូលរួមក្នុងផែនការ «ក៥» នេះ។
លោក ប្រែត អាដាំ បានពណ៌នា លោក គង់ គាំ ថាជា «អនុរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសនៅពេលចាប់ផ្តើមផែនការ «ក៥» ហើយក្រោយមកត្រូវបានតែងតាំងជារដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៧។» ស្តាប់ឮទៅវាហាក់ដូចជា លោក ប្រែត អាដាំ ដឹងរឿងច្បាស់ណាស់ គឺអតីតមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានចង្អុលបន្ទោសទៅលោក ហ៊ុន សែន។ ប៉ុន្តែ លោក ប្រែត អាដាំ ភ្លេចកត់ត្រារឿងដ៏តូចមួយ គឺនៅពេលធ្វើបទសម្ភាសន៍នោះ លោក គង់ គាំ គឺជាមន្រ្តី និង ជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភារបស់គណបក្យ សម រង្ស៊ី (ដែលបច្ចុប្បន្ននៅតែជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភារបស់បក្សសង្រ្គោះជាតិ)។ បើនិយាយថា «សមាជិកព្រឹទ្ធសភារបស់បក្ស សម រង្ស៊ី បាននិយាយថា ... » ស្តាប់ឮទៅមិនគួរឲ្យជឿ ជាងប្រើពាក្យថា «អតីតរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេស នៃគណបក្សប្រជាជន បាននិយាយថា ... »
នៅត្រង់ជំពូកមួយដែលគាត់សរសេរថា «ការគាបសង្កត់របស់លោក ហ៊ុន សែន និង សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០» លោក ប្រែត អាដាំ ក៏ដឹងពីរបៀបជ្រើសរើសប្រភពព័ត៌មានរបស់គាត់។ ក្នុងករណីនេះ ស្តាប់ឮទៅគួរឲ្យជឿទុកចិត្តជាងមុនគឺថាៈ មានអត្ថបទពីរ មួយចុះផ្សាយដោយអង្គការ លើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) មួយទៀតចុះផ្សាយដោយគណៈកម្មាធិការមេធាវីសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស (US Lawyers Committee for Human Rights)។ នៅពេលអានជិតដល់ចុងបញ្ចប់នៃរឿងរាវធ្វើទារុណកម្មដ៏ព្រៃផ្សៃ និងការតាមសំលាប់ដោយអយុត្តិធម៌ ទើបលោក ប្រែត អាដាំ លើកឡើងថា អង្គការទាំងពីរនេះបានធ្វើបទសម្ភាសន៍របស់ខ្លួន «នៅព្រំដែនថៃ-កម្ពុជា» --ដែលថាបទសម្ភាសន៍នេះបានធ្វើ ឡើងនៅក្នុងជំរុំត្រួតត្រាដោយខ្មែរក្រហម ដែលជាទីកន្លែងមិនសក្តិសមមួយ សំរាប់ធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវមិនលំអៀងមួយអំពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ។
ពេលខ្លះ លោក ប្រែត អាដាំ មិនបង្ហាញភស្តុតាងទាំងស្រុងឡើយ ដោយគ្រាន់តែអះអាងអ្វីមួយដែលគេអាចចោទសួរបានថាជាការពិត។ ជាក់ស្តែង គាត់និយាយថា ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ១៩៩៨ «មិនសេរី និងមិនយុត្តិធ៌ម» ដោយមិនបានដកស្រង់ប្រភពអ្វីទាំងអស់សំរាប់ការវិនិច្ឆ័យនេះ --ប្រហែលជាដោយសារក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិសំខាន់ៗមួយចំនួនមិនឯកភាពតាមគាត់។
ទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០០៣ គាត់និយាយថា «ដំណើរការបោះឆ្នោតនេះត្រូវបានថ្កោលទោសដោយសហភាពអឺរ៉ុប និងអ្នកសង្កេតការណ៍ដទៃទៀត» ប៉ុន្តែមិនបានផ្តល់ឯកសារយោងណាមួយឡើយ ដែលអាចឲ្យគេពិនិត្យលើអ្វីពិតប្រាកដដែលថាអ្នកសង្កេតការណ៍ទាំងនោះបាននិយាយ ហើយមានប៉ុន្មាននាក់ដែលបាននិយាយ។ល។ វិទ្យុរដ្ឋាភិបាលអូស្រ្តាលី ABC ដែលបានផ្សាយនៅថ្ងៃទី៣០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៣ បាននិយាយអំពីការបោះឆ្នោតនេះថា «អ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតអន្តរជាតិនិយាយថា ពួកគេ ‘ពេញចិត្ត’ ថាការបោះឆ្នោតនេះមានលក្ខណៈ សេរី និងយុត្តិធ៌ម...»។
ការបោះឆ្នោតនាពេលចុងក្រោយនេះ ក៏ត្រូវបានរៀបចំឡើងស្រដៀងគ្នា ក៏ប៉ុន្តែវាមានលក្ខណៈកាន់តែទូលាយគឺ៖ ជាការនិយាយហែកហួរយ៉ាងខ្លាំង ដោយពុំមានលើកនូវទឡ្ហីករណ៍ណានោះឡើយ។ ជាឧទាហរណ៍ លោក ប្រែត អាដាំ និយាយថា ការបោះឆ្នោតនោះត្រូវបាន«ក្រុមឃ្លាំមើលក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិ គេថ្កោលទោសជាទូទៅ ថាមិនសេរី និងមិនយុត្តិធម៌» តែមិនបានលើកឡើងថាលោក សម រង្ស៊ី បានធ្វើយុទ្ធនាការបំបាក់ទឹកចិត្តអ្នកឃ្លាំមើល មិនឲ្យសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតនោះទេ ហើយក៏មិនបានបង្ហាញថា មានអ្នកសង្កេតការណ៍មកពីសន្និសីទអន្តរជាតិស្តីពីគណបក្សនយោបាយអាស៊ី (ICAPP) និងពួកប្រជាធិបតេយ្យអន្តរជាតិនិយមកណ្តាលអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក (CAPDI)នោះក៏ទេដែរ ដែលពួកគេបានពិពណ៌នាថា ការបោះឆ្នោតនោះថា ការបោះឆ្នោតមានលក្ខណៈ «សេរី យុត្តិធម៌ និងតម្លាភាព និងអ្វីសំខាន់នោះគឺប្រកបដោយសន្តិវិធី គ្មានហិង្សា និងដោយរលូន»។ គាត់បានពិពណ៌នាពីបញ្ជីបោះឆ្នោតនោះថា «ត្រូវបានធ្វើឲ្យខូចដោយការលួចបន្លំ ដែលរៀបចំឡើងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងមានភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើនទៀត» ហើយរឿងនេះ ក៏មិនបានលើកឡើងពីករណី ឬក៏ភស្តុតាងជាក់លាក់ណាមួយ ហើយក៏មិនបានលើកឡើងថា គណបក្សប្រឆាំងបានធ្វើពហិការលើដំណើរការចុះបញ្ជីអ្នកបោះឆ្នោត ដើម្បីអាចឲ្យខ្លួនអាចធ្វើយុទ្ធនាការលើរឿងនោះ នៅពេលក្រោយ និងដោយមិនបានលើកឡើងអំពីនីតិវិធីដែលគេគ្រប់គ្នា អាចធ្វើការដេញដោល ពីការរួមបញ្ជូល ឬការផាត់ចេញនៃឈ្មោះនរណាម្នាក់ក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតនោះ។
ការមួលបង្កាច់របស់លោក ប្រែត អាដាំ អំពីការបង្កើត និងតួនាទីរបស់តុលាការកាត់ក្តីខ្មែរក្រហម លើអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរបំផុតនោះ គឺជារឿងអាក្រក់មែនទែន ហើយនឹងនៅលើគោក ចំពោះអ្នកដែលបានដឹងនូវការពិត។ ដូចជាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងបទបង្ហាញរបស់គាត់ អំពីព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗទៀត រាល់ការពន្យាពេល ឬបញ្ហាណាមួយ គឺជាកំហុសរបស់លោក ហ៊ុន សែន ហើយនឹងរាល់វិធានការខុសឆ្គងណាមួយដោយសារបរទេសខ្លះដែលចង់យកឈ្នះលើលោក ហ៊ុន សែន ។
ធ្វើយ៉ាងនេះ គឺពិតជាស្របទៅនឹងប្រការមួយទៀត ដែលថាលោក ប្រែត អាដាំ បានភ្លេចប្រាប់អ្នកអានរបស់គាត់។ ចាប់ដំបូងអង្គការ HRW បានប្រឆាំងទៅនឹងការបង្កើតសាលាក្តីមួយនៅកម្ពុជា ដោយបានទាមទារឲ្យបង្កើតនៅទីក្រុងឡាអេ ដែលខ្មែរអាចចូលរួមគ្រាន់តែជាចុងចោទ ឬជាសាក្សីប៉ុណ្ណោះ។ សម្រាប់ លោក ប្រែត អាដាំ វាជាមូលហេតុបន្ថែម លើសពីការវាយប្រហារលើរូបលោក ហ៊ុន សែន គឺដើម្បីបង្ខូចការពិតនៃប្រវត្តិពិតរបស់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមប៉ុណ្ណោះ។
ទីនេះខ្ញុំនឹងលើកនូវឧទាហរណ៍មួយ ដែលលោក ប្រែត អាដាំ អាចងាយស្រួលយល់ ប្រសិនបើគាត់ធ្លាប់និយាយទៅកាន់អ្នកដែលមិនចាប់អារម្មណ៍ទៅលើការនិយាយអាក្រក់ពីលោក ហ៊ុន សែន ។ លោក ប្រែត អាដាំ សរសេរថា នៅពេលដែលសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមជំនុំ ចៅក្រមខ្មែរបាន «ពន្យាការចរចាបង្កើតបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងរបស់តុលាការ ដែលញ៉ាំងដល់ការយឺតយ៉ាវនៃការចាប់ផ្តើមការកាត់សេចក្តី»។
ជាតួយ៉ាង (សូមមើលផ្នែកចុងក្រោយនៃអត្ថបទនេះ) «ប្រភព» សម្រាប់ការលើកឡើងនេះគឺជាសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់អង្គការ HRW នៅខែឆ្នូ ឆ្នាំ២០០៦។ អ្វីដែលពិតជាបានកើតឡើងនោះគឺ នៅមុនកិច្ចប្រជុំរបស់ចៅក្រមក្នុងខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៦ ក្រុមការងាររបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាសម្រាប់ការកាត់ក្តី បានស្នើសុំជំនួយពីអ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់របស់អាមេរិកម្នាក់ ដើម្បីសិក្សាអំពីនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌខ្មែរ និងបទប្បញ្ញត្តិនានានៃការកាត់ក្តីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមអន្តរជាតិធំៗ និងបានរៀបចំសេចក្តីព្រាងបទប្បញ្ញត្តិសម្រាប់សាលាក្តីខ្មែរក្រហម ដោយផ្នែកលើអត្ថបទច្បាប់នោះ។ នៅពេលដែលមានចៅក្រមអន្តរជាតិម្នាក់បានស្នើឲ្យទទួលយកសេចក្តីព្រាងនោះជាបណ្តោះអាសន្ន ហើយបន្ទាប់មកបានបន្តពិនិត្យ ដើម្បីចាត់ទុកវាថាជាឯកសារចាំបាច់មួយ។ ជាអកុសល ចៅក្រមអន្តរជាតិដទៃទៀតបានប្រឆាំង រួចហើយទទូចឲ្យតាក់តែងបទប្បញ្ញតិ្តថ្មី។ លទ្ធផលនៃការពន្យារយៈពេល១ឆ្នាំនោះ គឺមិនមែនជាកំហុសដោយសារតែចៅក្រមខ្មែរនោះទេ។
ការពន្យាពេល «ថែមទៀត» ក្នុងការធ្វើឲ្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហមដែល លោក ប្រេត អាដាម ដែលបានលើកនោះ គឺដោយសារតែការបោះឆ្នោតជាតិរបស់កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០០៣ បន្ទាប់ពីបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយនឹងអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីបង្កើតសាលាក្តីខ្មែរក្រហម ។ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតរួច គណបក្សសមរង្ស៊ី និងហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិចបានធ្វើពហិការមិនចូលក្នុងសភាអាណត្តិថ្មី ដែលមិនបានជួបប្រជុំគ្នាអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំ ដូច្នេះមិនអាចផ្តល់សច្ចាប័នដល់កិច្ចព្រមព្រៀងនោះបានទេ។ រឿងនេះនោះ លោក ប្រេត អាដាម មិនបានលើកឡើងទេ ប្រហែលលំបាកនឹងបន្ទោសលោក ហ៊ុន សែន ។
‘ភស្តុតាង’ ដ៏ចំឡែក
នៅពេលដែលលោក ប្រេត អាដាំ លើកពីប្រភពដើមរបស់ព័ត៌មានដែលបានមកនោះ វាមិនបានធ្ចើឲ្យរបាយការណ៍ លោក ប្រេត អាដាំ មានភាពប្រសើរទេ។ ប្រសិនបើយើងទុកកំណត់ សង្ខេបរបាយការណ៍មួយឡែក ដែលមិនមានដែលមានបង់លេខឯកសារយោងនោះ ហើយយើងអានរបាយការណ៍ទំព័រទី១ដល់១៥ នោះជាសំណេរដែលទាក់ទងទៅនឹងព្រឹត្តិការណ៍មុនឆ្នាំ១៩៧៩ ជាចំណុចដែលវាមិនទាក់ទងទៅនឹងឆ្នាំដែលលោក ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្រ្តី នៅក្នុងនោះគ្រាន់តែឯកសារយោងវាមានដល់ទៅ១២២លេខ (ចំណុច) គ្រាន់តែជាភស្តុតាងបន្ទាល់នៃការចោទប្រកាន់របស់លោក ប្រេត អាដាំ ប៉ុណ្ណោះ។
ការលើកឯកសាទាំងនេះជាបន្ទាល់ បើក្រលែកមើលមួយភ្លែត វាដូចជាមិនស៊ីគ្នា។ ឧទាហរណ៍ ឯកសារយោងមួយ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងកងពលតូចអង្គរក្សលេខ៧០ ដែល លោក ប្រេតអាដាំ សរសេរថា «ដែលគេដឹងឮថាបានបង្កអំពើសាហាវយង់ឃ្នងជាហូរហែ [is “notorious” for a “litany” of misdeeds]»។ តែចំពោះឯកសារយោងដូចជាមិនស៊ីគ្នាសោះ។ ឯកសារយោងគ្រាន់តែលើកពីអនុក្រឹត្យរដ្ឋាភិបាល ដែលបង្កើតកងពលតូចនេះប៉ុណ្ណោះ ហើយគ្មានសរសេរពីភស្តុតាងណាមួយដែលបង្ហាញពីអំពើសាហាវយង់ឃ្នងស្អីគេនោះទេ។ វគ្គមួយទៀតបានពិចារណាពីការចោទថា មានការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងរបស់គណបក្សប្រជាជននៅឆ្នាំ១៩៩៤ តែឯកសារយោងរបស់កាសែតរស្មីកម្ពុជា សរសេរតែការតែងតាំងលោក ហុក ឡងឌី ជាអគ្គស្នងការនរគបាលជាតិប៉ុណ្ណោះ។
មានបញ្ហាជាច្រើនទៀតលើឯកសារដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ (ចំនួន៤៦ក្នុងចំណោម១២២ចំណុច) ដែលមានលើកឡើងអំពីអង្គការ HRW ឬក៏លោក ប្រេត អាដាំ ខ្លួនឯងតែម្ដង។ ការលើកឡើងនៃឯកសារយោងដប់ម្ភៃចំណុចទៀត ជាបទសម្ភាសន៍ ដែលធ្វើឡើងដោយ លោក ប្រេត អាដាំសុទ្ធសាធ។ ដូចដែលយើងបានឃើញហើយថា លោក ប្រេត អាដាំ ពុំមែនជាអ្នកសម្ភាសន៍ ដ៏ឈ្លាសវៃ ឬដ៏សំខាន់អ្វីនោះទេ ពិសេសទៅលើរឿងដែលទាក់ទិនទៅនឹងលោក ហ៊ុន សែន។
មានសម្ពាសន៍ចំនួនបួនទៀត ដែលចងក្រងឡើងដោយអង្គការ HRW តែមិនបានផ្តល់ឈ្មោះអ្នកដែលធ្វើសម្ភាសន៍នោះទេ។ គុណភាពនៃការសម្ភាសន៍របស់ពួកគេ ដែលយើងអាចធ្វើការវិនិច្ឆ័យបាន តាមរយៈឧទាហរណ៍មួយនេះ។ ឯកសារយោងលេខ១៩០បានលើកឡើងដើម្បីគាំទ្រសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ពួកគេ៖ «តុលាការដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជន [នៅឆ្នាំ១៩៩៨] បានរៀបសំណុំរឿងចោទបែបចរឹកនយោបាយ ប្តឹងសមាជិកមួយចំនួន របស់គណបក្ស សម រង្ស៊ី ដែលទាក់ទងទៅនឹងការប៉ុនប៉ងធ្វើឃាតនាយករដ្ឋមន្រ្តី»។ ឯកសារយោងទាំងស្រុងនេះ សរសេរថា «អង្គការ HRW បានសម្ភាសន៍ជាមួយមន្រ្តីតុលាការ នៅទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៤ ។»
ចូរគឹតមើល៖ មន្រ្តីតុលាការបែរជាប្រាប់អង្គការ HRW ថា «តុលាការ» មានចេតនាចោទទម្លាក់កំហុស ទៅលើសមាជិកគណបក្ស សម រង្ស៊ី។ រឿងនេះវាមានលទ្ធភាពបី។ ទីមួយ គឺថា «មន្រ្តីតុលាការ» ខ្លួនឯងបានពាក់ព័ន្ធនឹងការចោទប្រកាន់ទម្លាក់កំហុស។ តើហេតុអ្វីបានជាពួកគេសម្រេចចិត្តសារភាពទៅកាន់អង្គការ HRW នេះ គឺបន្ទាប់ពី១៦ឆ្នាំក្រោយមក វាហាក់ដូចជាមិនទំនងសោះ។ លទ្ធភាពទីពីរគឺថា ពួកគេមិនដឹងរឿងករណីនេះផ្ទាល់ ក៏ប៉ុន្តែគ្រាន់តែនិយាយឡើងវិញ នូវអ្វីដែលពួកគេបានឮប៉ុណ្ណោះ។ ពួកគេអាចនឹងធ្វើឲ្យជាសក្ខីកម្មដែលមិនសមតាមអ្វីដែលអាចធ្វើបាន ឬក៏ពុំនោះទេ ពួកគេអាចឮដោយផ្ទាល់ពីមន្រ្តីតុលាការដទៃទៀត ដែលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងការងារនេះ។ តែបើយ៉ាងនេះ ក៏វានៅតែគេចោទសួរថា ហេតុអ្វីបានជាមានមនុស្សតាំងខ្លួនធ្វើសាក្សីនិយាយការពិតជាមួយអង្គការ HRW នេះ ម្យ៉ាងទៀតរឿងរ៉ាវវាកើតឡើងតាំងពីយូរយាណាស់មកហើយ។ លទ្ធភាពទីបីគឺថា លោក ប្រេត អាដាំ ឬក៏អង្គការ HRW មិនបានផ្តល់ឲ្យយើងនូវព័ត៌មានសុក្រឹតទេ ឬក៏កំពុងតែនិយាយឡើងវិញប្រាប់យើងពីសក្ខីកម្ម ដែលផ្តល់ដោយសាក្សីទាំងឡាយដែលមិនអាចជឿបាន។
លោក ប្រេត អាដាំ មិនបានប្រាប់អ្នកអានរបស់គាត់ ប៉ុន្តែឯកសារជាហូរហែ បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់នូវឯកសារយោង ទៅនឹងការវាយប្រហារដោយគ្រាប់រ៉ុក្កែត កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៨ ទៅលើក្បួនរថយន្តនៅខែត្រសៀមរាប។ ខ្ញុំមិនដឹងថា តើនគរបាលបានទទួលជោគជ័យក្នុងការស្វែងរកចាប់ខ្លួនពិរុទ្ធជនពិតប្រាកដហើយឬនៅ ព្រោះថា ការវាយប្រហារនោះ មិនមែនជារឿងដែលប្រឌិតឡើងទេ គឺបណ្តាលឲ្យក្មេងប្រុសម្នាក់ស្លាប់ និងរបួសប្រជាជន៣នាក់ទៀត។ អ្នកជំនាញការបរទេសផ្នែកយុទ្ធភ័ណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះ បានរកឃើញថាគ្រាប់រ៉ុក្កែតបីគ្រាប់ទៀតបាញ់មិនចេញ ដោយសារទទឹកជោគនឹងទឹកភ្លៀង (កាសែត The New York Times ចុះថ្ងៃទី២៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៨)។
«វាត្រូវតែជារឿងពិត៖ គឺយើងជាអ្នកនិយាយ»
យ៉ាងហោចណាស់មានឯកសារយោងចំនួន២៨ ដែលទាក់ទងនឹងភស្តុតាង ដែលសំដៅទៅលើឯកសារមុនៗ របស់អង្គការ HRW។ ឯកសារយោងចំនួន១៥ទៀត ដែលសំដៅទៅលើរបាយការណ៍ពិភពលោក ប្រចាំឆ្នាំរបស់អង្គការនេះ។ ឯកសារយោងមិនបានបង្ហាញពីភស្តុតាងទេ គឺគ្រាន់តែសង្ខេបពីទស្សនៈរបស់មន្រ្តីនៃអង្គការនេះប៉ុណ្ណោះ (ដោយរាប់បញ្ចូលទាំង លោក ប្រេត អាដាំ ខ្លួនឯងផងដែរ)។ ទស្សនៈទាំងអស់នោះអាច ឬមិនអាចជាមូលដ្ឋាននៃការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវ និងជាភស្តុតាងដែលអាចជឿទុកចិត្តបាន ព្រោះអ្នកអានរបាយការណ៍ទាំងនោះមិនមានឱកាសនឹងវិនិច្ឆ័យព័ត៌មានទាំងនោះឡើយ។ ដូច្នេះ ឯកសារយោងថ្មីៗនៃរបាយការណ៍ពិភពលោករបស់អង្គការនេះ ក៏មិនមានអ្វីច្រើនលើសជាង៖ «យើងបាននិយាយពីមុនរួចហើយ”។
បន្ថែមទៅលើការវាយតម្លៃអំពីការផ្តល់នូវភស្តុតាង ដែលខ្លួនមិនបានធ្វើសោះ ដូចនេះទម្រង់បែបបទនៃរបាយការណ៍របស់ លោក ប្រេត អាដាំ វានឹងញ៉ាំងទៅដល់ការមួលបង្កាច់នូវរឿងរ៉ាវខាងមុខទៀត។ នៅនៅខែត្របាត់ដំបង នាឆ្នាំ១៩៩៩ សកម្មជនគណបក្ស សម រង្ស៊ី ឈ្មោះ ឆុំ ឌឿន ត្រូវគេធ្វើឃាត។ បច្ចុប្បន្ន លោក ប្រេត អាដាំ បានប្រកាសថា នេះគឺជាករណី «ការគៀបសង្កត់ដោយហិង្សា» លើគណបក្ស សម រង្ស៊ី ដោយគណបក្សប្រជាជន ដោយអះអាងទៅលើឯកសារនៃរបាយការណ៍ពិភពលោកឆ្នាំ២០០០ របស់អង្គការ HRW (HRW 2000 World Reports)។ ប៉ុន្តែរបាយការណ៍ពិភពលោកនិយាយខុសប្លែកគ្នាខ្លាំងណាស់ «មូលហេតុ គឺគេគិតថាជារឿងនយោបាយ...»។ របាយការណ៍ឆ្នាំ២០០០ និយាយពីមូលហេតុ គេប្រើពាក្យ «គេគិតថា» ជារឿងនយោបាយបើទោះបីជាមិនប្រាប់ថា អ្នកណានិយាយក៏ដោយ។ នៅឆ្នាំ២០១៥ លោកប្រេត អាដាំ បានបង្វែករណីនេះទៅជារឿងដែលគណបក្សប្រជាជន វាយប្រហារទៅលើគណបក្ស សម រង្ស៊ី ទៅវិញ ដោយមិនបានគិតថា ករណីនេះគេនឹងអាចចោទជាសំណួរបានក៍ដោយ។
(នេះគឺជាឯកសារយោងតែមួយគត់ ដែលរបាយការណ៍ពិភពលោករបស់អង្គការ HRWដែលខ្ញុំបានពិនិត្យមើល ថាតើលោក ប្រេត អាដាំ លើកឯកសារយោងនេះបានត្រឹមត្រូវដែរឬទេ? ខ្ញុំជ្រើសរើសចំណុចនេះ កឺដោយសារតែឯកសារនោះ ជាឯកសារយោងលើកទីមួយ។)
ភាគច្រើននៃឯកសារយោងចំនួន១៣ផ្សេងទៀត ហើយភាគច្រើនដែលលោក ប្រេត អាដាំ បានលើកឡើង គឺជាសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន ដោយមានធ្វើសេចក្តីអត្ថាធិប្បាយ លើព្រឹត្តិការណ៍ថ្មីៗមួយចំនួននៅកម្ពុជា៖ ដូចរបាយការណ៍ពិភពលោករបស់អង្គការនេះ ពួកគេគ្រាន់តែប្រាប់យើងថា អង្គការនេះបានគិតគូរពីកិច្ចការមួយចំនួន។ ជាថ្មីម្តងទៀត លោក ប្រេត អាដាំ ប្រហែលជានិយាយបំផ្លើសទៀតថា គឺឯកសារមុនៗបាននិយាយ។ ដូចមានឧទាហរណ៍ ទាក់ទងនឹងការចរចាដើម្បីបង្កើតសាលាក្តីខ្មែរក្រហម លោក ប្រេត អាដាំ បានអះអាងថា «លោក ហ៊ុន សែន មានពាក់ព័ន្ធនឹងល្បែងពន្យារពេលចរចាជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ (អ.ស.ប.) ដែលនាំឲ្យមានសេចក្តីសម្រេចរបស់ អ.ស.ប. ដកខ្លួនចេញពីការចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់» នៅឆ្នាំ២០០២ ។ គឺវាខុសស្រឡះនូវអ្វីដែលមន្រ្តី អ.ស.ហ. បាននិយាយពេលនោះ ហើយក៏មិនមែនជាអ្វីដែលអង្គការ HRW បាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ខ្លួន ដូចដែលលោក ប្រេត អាដាំ បានលើកនោះក៏ទេដែរ។ ដោយពិតទៅសេចក្តីប្រកាសនោះ បង្ហាញពីបំណងស្រពិចប្រពិលរបស់ អ.ស.ប. ក៏ប៉ុន្តែគង់និយាយទៅវិញថា អ.ស.ប. មិនសប្បាយចិត្តនឹងច្បាប់ដែលអនុម័តដោយរដ្ឋសភា កាលពីឆ្នាំមុន ហើយដែលបានឡាយព្រះហស្ថលេខាដោយព្រះមហាក្សត្រ កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០០១។ ឯកសារយោងបីបួនផ្សេងទៀតរបស់អង្គការ HRW ដែលហាក់ដូចជា «របាយការណ៍» មុនៗ ដូចគ្នាដែរទៅនឹងឯកសារយោងថ្មីនេះ។
ជាសរុប ស្នៀតរបស់អង្គការ HRW នេះ វាហាក់បីដូចជាចង់ឲ្យគេមើលឃើញថាពួកខ្លួនជា«មនុស្សល្អ» ដូច្នោះហើយពិភពលោកគួរតែទទួលយកអ្វីដែលពួកគេនិយាយ ដោយមិនចាំបាច់តាមដានរក «កាពិត» ឯណា ជាបន្ទាល់ ដើម្បីគាំទ្រនូវជំហរទស្សនៈរបស់ពួកគេទេ ឬក៏ដើម្បីពិនិត្យមើលនូវអ្វីជាភស្តុតាងនោះ ឬក៏ចាំបាច់រកអ្នកណាធ្វើជាសាក្សី គាំទ្រដល់ការផ្ទុយនឹងទស្សនៈរបស់ពួកគេ។ រាល់ការប៉ុនប៉ងបំភ្លៃ និងភូតកុហក់រឿងរ៉ាវនានា ទៅលើរូបលោក ហ៊ុន សែន គឺពិតជាបានបំផុឧទាហរណ៍យ៉ាងច្បាស់នៃអាកប្បកិរិយានេះ៕
ដោយ Allen Myers
.jpg)
