Monday, November 04, 2013

ឯកឧត្តមបណ្ឌិត​សភាចារ្យ សុខ អាន ជួបសំណេះសំណាលជាមួយ កងយោធពលខេរៈភូមិន្ទ ប្រចាំទិសប្រាសាទព្រះវិហារ

ឯកឧត្តមបណ្ឌិត​សភាចារ្យ សុខ អាន ឧប​នាយក​រដ្ឋ​មន្រ្ដី​​ រដ្ឋមន្រ្ដីទទួល​បន្ទុក​ទីស្ដី​ការ​គណៈ​រដ្ឋមន្រ្ដីនាព្រឹកថ្ងៃទី៣ ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០១៣ បាន​សម្ដែង​ការ​កោតសរសើរ​ចំពោះ​នាយ​ និងពល​ទា​ហាន​ ​​ដែល​​កំពុង​​ឈរ​​ជើង​​នៅតាម​​បណ្ដោយ​​ព្រំដែន​​ទាំង​អស់​​ដែលបាន​​គោរព អនុវត្ត​និង​​​​ឆ្លើយ​​តប​​បាន​​ទាន់​ពេល​​វេលា​​រាល់​​បទ​​បញ្ជារ​​របស់​​រាជ​​រដ្ឋាភិបាល​​ដើម្បី​​បុ​ព្វ​​ហេតុ​​កិច្ច​​ការ​ពារ​​ជាតិ​​មាតុ​​ភូមិ​។

នៅក្នុងឱកាសជួបសំណេះសំណាលសួរសុខទុក្ខនាយទាហាន នាយទាហានរង និង​ពល​ទាហាន កងយោធពល​ខេរៈ​ភូមិន្ទ​ដែល​កំពុង​ឈរជើងប្រចាំការ​​ទិសប្រាសាទព្រះវិហារ និង​​បន្ទាប់​​​ពីឯកឧត្តមនាយឧត្តមសេនីយ ហ៊ីង ប៊ុនហៀង អគ្គមេបញ្ជារ​ការ​រងនៃកងយោធពល​ខេមរ​ភូមិន្ទ​ បាន​រាយការណ៏​អំពី​សភាព​ការណ៏​ទូទៅ​នៅ​តាម​បណ្ដាយ​​ព្រំដែន​កម្ពុជា​-ថៃ​រួចមក ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​សភាចារ្យ សុខ អាន ក៏បានមានប្រសាសន៏ជម្រាបជូន​កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំងអស់​ដែលមានវត្តមាននាក្នុងឱកាសនោះ ទាក់​ទងនឹងតុលា​ការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ ដែល​នឹង​ត្រូវធ្វើការ​បក​ស្រាយ​សាល​ដី​ការឡា​អេ (I.C.J) ឆ្នាំ១៩៦២ រឿង​ក្ដីប្រាសាទព្រះវិហារ​ នៅ​ថ្ងៃ​ទី១១ ​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៣ ខាង​មុខ​តាម​ការ​ស្នើរ​សុំ​ពី​ភាគី​កម្ពុជាផងដែរ។

ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យដឹងថា៖ ​យោង​តាម​ស្មារតី​និងតាមរយៈជំនួបពិភាក្សារវាងប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេស​ទាំងពីរ (កម្ពុជា‑ថៃ)ជា​ច្រើន​លើក​ច្រើន​សារ សម្ដេច​អគ្គ​មហា​សេនា​បតីតេជោ ហ៊ុន សែន និង លោកជំទាវ យីងឡាក់ ស៊ីណាវ៉ាត់ ​បាន​​ប្តេជ្ញា​ចិត្ត​រួច​ហើយ​​ថា ទោះ​ជា​​ក្នុង​ករណី​ដែល​ការបកស្រាយរបស់​តុលា​ការយុត្តិធម៏​អន្ដរ​ជាតិ​ក្រុង​ឡាអេ (I.C.J) មានអំណោយផលដល់ប្រទេសកម្ពុជា ឬមាន​អំណោយ​ផល​ដល់​ប្រទេស​ថៃ​យ៉ាង​ណាក៏​ដោយ​គឺ​ភាគី​ទាំង​២​ត្រូវ​តែ​គោរពតាម ​ហើយ​ការ​បកស្រាយ​នេះ​ដែ​រ ​គឺ​មិន​មាន​ផល​ប៉ះ​ពាល់​​​ដល់​ទំនាក់​ទំនង​ល្អរវាង​ប្រទេសទាំងពីរ ប្រជាពលរដ្ឋនៃប្រទេស​ទាំង​ពីរ ​ក៏ដូច​ជា​ការ​ទំនាក់​ទំនងសហប្រតិបតិ្ដការ​លើ​គ្រប់​វិស័យរវាងប្រទេសទាំងពីរ​នោះ​ឡើយ។​

ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន បានមានប្រសាសន៏បញ្ជក់ថា ​អ្វីដែល​ជាបំណង​ប្រាថ្នា​របស់​ប្រមុខ​រាជ​រដ្ឋា​ភិបាល​នៃ​ប្រទេស​ទាំងពីរចង់បាន​នោះ គឺ​ការបញ្ជៀសនូវកំទេច​ភ្លើង​មួយ​ដែលនាំឲ្យក្លាយទៅ​អណ្ដាត​​ភ្លើង​​​ឆាប​​ឆេះ​​​​​បង្ករឲ្យទៅ​ជា​សង្គ្រាម​បាន។

គួរបញ្ជាក់​ថា៖​ អំណោយ​ដែល​ឯក​ឧត្តមបណ្ឌិត​សភាចារ្យ​ឧប​នាយក​រដ្ឋមន្រ្ដី សុខ អាន យក​ទៅ​ប្រគល់​ជូន​ដល់កង​យោធ​ពល​ខេរៈ​ភូមិន្ទ​ ដែល​កំពុង​ឈរ​ជើង​នៅ​ទិស​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ​ក្នុង​ពិធីសំណេះសំណាលនា​ពេលនេះរួមមាន៖ អង្ករ មី ត្រីខកំប៉ុង ទឹកបរិសុទ្ធ ទឹកត្រី ទឹកស៊ីអ៊ីវ ទឹកដោះគោ ស្ករសរ ព្រមទាំងថវិកាផងដែរ៕

អង្គ​កឋិនទាន​លើក​ទី​៤​របស់​រាជ​រដ្ឋា​ភិបាល​ប្រមូល​បច្ច័​យ​កសាង​​វត្ត​មរតក​​តេជោ បុរីស្វារៈស្ថិត​​ក្នុង​​ភូមិ​​ធម្មជាតិ​សម្ដេច​តេ​ជោ​

ក្រោមគំនិតផ្តួច​ផ្តើមខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត​ពីសម្តេច​អគ្គ​មហាសេនា​បតីតេជោ ហ៊ុន សែន​ នាយក​រដ្ឋ​មន្ដ្រី នៃ​ព្រះ​រាជា​ណា​ចក្រ​កម្ពុជា និង​​សម្តេច​កិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃទី០៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៣  គណៈ​កម្មា​ការ​ ​រៀបចំបុណ្យដែលរួមមាន ​ឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្រ្ដី ស ខេង និង​លោក​ជំទាវ ឯកឧត្តម​បណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អានឧប​នាយក​រដ្ឋមន្រ្ដី និងលោកជំទាវ​ឯកឧត្តម​ឧបនាយករដ្ឋមន្ដ្រី ទៀ បាញ់ និងលោកជំទាវ ​ឯកឧត្តម​ឧបនាយក​រដ្ឋ​មន្ដ្រី ហោ ណាំហុង និងលោកជំទាវ ឯកឧត្តម​ឧបនាយក​រដ្ឋមន្រ្ដី គាត ឈុន និង​លោក​ជំទាវ លោកជំទាវឧបនាយក​រដ្ឋមន្ដ្រី ម៉ែន សំអន និងស្វាមី ឯកឧត្តម​ឧបនាយក​រដ្ឋមន្ដ្រី យឹម ឆៃលី  និង​លោក​ជំទាវ​ ឯក​ឧត្តម​​​ឧប​នាយក​​រដ្ឋ​មន្ដ្រី កែ​ គឹមយ៉ាន និងលោកជំទាវ ​ឯក​​ឧត្តម​​ឧបនាយក​រដ្ឋមន្ដ្រី ប៊ិន ឈិន និង​លោក​ជំទាវ ព្រមទាំង​ឯកឧត្តម ​លោកជំទាវ ជា​ទេសរដ្ឋមន្ដ្រី រដ្ឋម​ន្ដ្រី រដ្ឋលេខា​ធិការ អនុរដ្ឋ​លេខា​ធិការ ​គណៈ​អភិបាល​​ខេត្ត​ អភិបាល​រងខេត្ត​ ថ្នាក់​ដឹកនាំ​មន្ដ្រីរាជ​ការ​រួមជាមួយ​ប្រជា​​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​ចំណុះ​ជើង​​វត្តជា​ច្រើន​រូប​ទៀត​ បាន​​ដង្ហែអង្គ​ក​​ឋិន​​ទាន​​សាមគ្គី​មួយនាំយកប​ច្ច័យ​​ទេយ្យ​​​ទាន យក​ទៅ​វេប្រគេន​​ព្រះសង្ឃ​​ដែល​​គង់​​​ចាំ​​ព្រះ​​វស្សា​​អស់​​កាល​ត្រីមាស​​ក្នុង​​ពុទ្ធសិមា វត្ត​មរត​ក តេ​ជោ​បុរីស្វារៈ​ស្ថិត​​ក្នុង​​ភូមិ​​ធម្ម​​ជាតិ​​​សម្ដេច​តេជោ​ ស្ថិត​ឃុំកន្ទួត ស្រុក​ជាំ​ក្សាន្ដ ខេត្ត​ព្រះវិហារ​។

​តាម​គន្លង​ប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​​រសៀល​​ថ្ងៃ​១៣​រោច ខែ​អស្សុជ ឆ្នាំ​ម្សាញ់ ​បញ្ចស័ក​ព.ស២៥៥៧ ត្រូវនឹង​ថ្ងៃសុក្រទី​១ ខែវិច្ឆិកា ​ឆ្នាំ២០១៣ ​​​​ថ្នាក់​​ដឹក​នាំ​មន្ដ្រីរាជ​ការ​ទាំង​​អស់​​បាន​រៀប​ចំ​ពិធី​​​ចំរើន​​ព្រះបរិត្ត​​សមាទាន​សីល​ និង​សម្ដែងព្រះ​​ធម៌​​ទេសនា​​នៅ​​អាគារ​​មិត្តភាព នៃទីស្ដីការ​គណៈ​រដ្ឋមន្ដ្រីក្រោមអធិបតេយភាពឯកឧត្តម ស ខេង ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងលោកជំទាវ​តំណាង​ដ៍ខ្ពង់​ខ្ពស់​​សម្តេច​អគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន និងសម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធ​បណ្ឌិតប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន។​ លុះ​ព្រឹកឡើងថ្ងៃ១​កើត​ខែកក្ដិក​ ត្រូវនឹង​ថ្ងៃ អាទិត្យ ទី៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៣ ​អង្គ​កឋិន​ទាន​​បានដង្ហែ​ឆ្ពោះ​​​ទៅ​កាន់​​​​​វត្ត​មរត​ក​តេ​ជោបុរី​ស្វារៈ​ដែល​ជា​វត្ត​​ប្រវត្តិ​សាស្ដ្រស្ថិតនៅទឹកដីខេត្តព្រះ​វិហារ  ​ដើម្បី​​យក​​ទៅ​វេប្រគេន​​ដល់​ព្រះ​សង្ឃ​ដែលគង់ចាំព្រះវស្សាអស់ត្រីមាស​។

អង្គ​​កឋិន​​ទាន​​នេះ​ប្រមូលបច្ច័យបាន​សរុប​ចំនួន​១៣ម៉ឺន​៥ពាន់​ ៥រយដុល្លារអាមេរិក និងទ័យ​វត្ថុផ្សេងៗ ជាពិសេសត្រ័យចីវរជាដើម សំរាប់​​យក​​ទៅ​បន្ដកសាង​​​​ទី​អារាមមរតកតេជោបុរីស្វារៈ​​ឲ្យ ​​សក្តិសម​​ជា​ទី​កន្លែង​​សំរាប់​ប្រជា​ពុទ្ធ​​​បរិស័ទ្ធ​​គ្រប់​រូប​មក​គោរព​​ប្រតិបត្តិ​ និង​សិក្សា​​រៀន​​សូត្រ​​ធម៌​វិន័យ​នៅក្នុងទឹកដីក្បែរតំបន់​ប្រាសាទ​​ព្រះ​វិហារ​​ជាទី​សក្ការៈរបស់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ និងរបស់មនុស្សជាតិ​។ តាម​ការ​បញ្ជាក់​​ពី​គណៈ​កម្មា​ការសាង​សង់​បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា៖   ដោយ​​មាន​ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ពី​ប្រមុខ​រាជ​រដ្ឋា​ភិបាល​ និង​ប្រជា​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​ជិត​ឆ្ងាយ​តាម​រយៈ​កឋិន​ទាន​ចំនួន ៤ ​លើក​ជាប់ៗ​គ្នា​​ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​​​ទី​អារាម វត្ត​​មរតក​តេ​ជោបុរីស្វារៈ​មាន​ការរី​កចំរើន​យ៉ាងឆាប់រហ័ស ក្នុង​នោះ​បាន​កសាងកុដិ​ព្រះចៅ​អធិការ​វត្ត ​ព្រះវិហារ រោង​ស្រង់​នាគ​ដែល​ជាអា​ស្រម​សំរាប់​សូត្រ​មន្ត ស្រោច​​ទឹក​រំដោះ​​គ្រោះ តាម​​បែប​គំរូ​​ដូន​តា​​នៅ​ភ្នំ​គូ​លេន ​ដង​ទង់​​ញី ឈ្មោល ព្រម​ទាំងកុដិព្រះ​សង្ឃ កុដិសីលវ័ន សីលវតី ក្លោង​​ទ្វារ ​ឧបដ្ឋាន​​សាលា ព្រម​ទាំង​សមិទ្ធិ​ផល​ផ្សេងៗ​ជា​ច្រើន​ទៀត​។

បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ពិធីបុណ្យកឋិនទាន ឯកឧត្តមឧបនាយក​រដ្ឋមន្រ្ដី ស ខេង និង ឯកឧត្តម​ឧបនាយក​រដ្ឋមន្រ្ដី សុខ អាន ព្រមទាំង​ឯកឧត្តម ​លោក​ជំទាវ​​ថ្នាក់​​ដឹក​​នាំ​​រួម​​ដំណើរ បាន​អញ្ជើញ​​ជួប​​សំណេះ​សំណាល​​​ជា​មួយ​​បងប្អូន​​ប្រជាពល​រដ្ឋ និង​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​លោក​គ្រូ ​អ្នក​គ្រូ​ព្រម​ទាំង​សិក្ខា​កាម​មជ្ឈម​ណ្ឌល​បណ្ដុះ​បណ្ដាល​ព្រះ​វិហារ​យ៉ាឡាយ ដោយឯកឧត្តម ស ខេ​ង​បាន​​​នាំ​យក​​ប្រសាសន៍ ផ្ដាំផ្ញើរ​សាក​សួរ​​សុខ​ទុក្ខ អំពី​សំណាក់ សម្តេច​អគ្គ​មហាសេនា​បតីតេជោ ហ៊ុន សែន និង​​លោក​​ជំទាវ​កិត្តិ​​ព្រឹទ្ធ​​បណ្ឌិត ប៊ុនរ៉ានី ហ៊ុន សែន ជូនបងប្អូន ប្រជាពលរដ្ឋ​។ ឯកឧត្តម ស ខេង បាន​លើក​ឡើង​ថា  បច្ចុប្បន្ន​​ក្រៅ​ពីការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេស ជាតិ​ឲ្យ​មាន​ការរីក​ចំរើន​រាជរដ្ឋាភិបាល​ក៍យក​ចិត្តទុក​ដាក់​ការពារ​​អធិបតេយ្យ​​ភាព​​ជាតិ​ ដោយ​បាន​ធ្វើការ​​ដោះស្រាយ​ជំលោះ​​ព្រំដែននៅ​​តំបន់​​​ប្រាសាទ​​ព្រះ​វិហារ​​នៅ​​លើ​​ឆាក​​​អន្ត​រជាតិ ដោយ​​ពឹង​​ផ្អែក​លើមូល​​ដ្ឋាន​​ច្បាប់ នៅ​​តុលាការ​​អន្តរ​ជាតិ​​ក្រុង​​ឡាអេ ដើម្បី​តទល់​​ជា​មួយ​នឹង​​ភាគី​​ថៃ។ ឯក​ឧត្តម​​ឧបនាយក​រដ្ឋមន្រ្ដី បាន​ចាត់​​ទុក​​ថា ​ភូមិ​​ធម្ម​​ជាតិ​​​សម្ដេច​​តេជោ​​ហ៊ុន សែន​ ​មាន​​លក្ខណៈ​​ពិសេស​​ជាង​គេ នៅ​ក្នុង​ខេត្តព្រៈវិហារ ដោយ​សារតំបន់​នេះ ​​មាន​​សាលា​​រៀន មន្ទីរ​ពេទ្យ វត្ត​​អារាម​ និង​​សាលា​​បណ្តុះ​​បណ្តាល​​វិជ្ជា​ជីវៈ សំរាប់​ជួយ​ធ្វើការ​បណ្ដុះ​បណ្ដាល ដល់​​កូន​ចៅ​​ប្រជា​​ពលរដ្ឋ និង​​កូន​​ចៅ​​យោធិន មាន​​ឱកាស​​ចូលរៀន​ជំនាញ​​ផ្សេងៗ​ ដើម្បី​​ប្រកប​​មុខ​របរ​​ចិញ្ចឹម​​ជីវិត​ ​ព្រោះ​​តំបន់​​នេះ​​ជា​តំបន់​​ដែល​​មាន​សក្តានុព​ល​​ទេសចរ​មួយ​​ដ៍សំខាន់​​ផង​ដែរ។

ក្នុង​​ឱកាស​នោះ​ឯកឧត្តម ឧប​នាយក​រដ្ឋមន្រ្ដី​ និង​​លោក​​ជំទាវ​​បាន​ចែក​​ជូន​នូវ​​អំណោយ​​មាន​ក្រណាត់​​ស សារ៉ុង និងថវិកា​របស់​សម្តេច​តេជោ និងលោកជំទាវ កិត្តិ​​ព្រឹទ្ធ​បណ្ឌិត​​​ជូន​ដល់សីលវ័ន​សីលវតី ​ប្រជា​ពល​រដ្ឋ គ្រូប​ង្រៀន​ព្រមទាំងសិស្ស​ដែល​ជាសិក្ខា​កាម​សាលា​បណ្ដុះ​បណ្ដាល​នា​ឱកាស​​នោះ​ផងដែរ៕

វេទិកាតុមូល៖​ ភាព​ខុស​គ្នា​លើ​ផ្លូវ​ច្បាប់​រវាង ការ​បោះ​ឆ្នោត​សកល និង​ ការ​ប្រមូល​ស្នាម​មេដៃ​ធ្វើ​ញត្តិ


ទស្សនៈវិភាគ ដោយ រ័ត្ន សណ្តាប់ «តើពេលណាទើបបក្ស​ឆាំង​ភ្ញាក់ខ្លួនឈប់ឆបោកខ្មែរ និងឈប់បំផ្លាញជាតិឯង?»

ទស្សនៈវិភាគ​
រត្ន័ សណ្ដាប់

តើពេលណាទើបបក្ស​ឆាំង​ភ្ញាក់ខ្លួនឈប់ឆបោកខ្មែរ
និងឈប់បំផ្លាញជាតិឯង?

ថ្មីៗនេះ គណបក្សប្រឆាំងបានធ្វើ​លិខិត​ចំហមួយ ផ្សព្វផ្សាយដល់​បណ្ដា​ប្រទេស​នានា​ ស្ថាប័ន​ផ្ដល់​ប្រាក់​កម្ចី​​ និងក្រុមវិនិយោគ​ ក្នុងគោល​បំណង​​ខ្ទប់​ដង្ហើម​សេដ្ឋ​កិច្ច​ជាតិ។ ទង្វើ​នេះប្រៀបបាន​នឹង​ការ​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​បរមណូមួយ​គ្រាប់​មកលើ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ ​​តែ​គ្រាប់បែកបរមណូនេះ ជាគ្រាប់បែក​សិប្ប​និមិ្មត​សោះ​។
នរណា​ក៏​គេ​ដឹង​ដែរថា ចាប់​តាំង​ពី​ពេល​​បដិសន្ធិរបស់​បក្ស​ប្រឆាំង នាឆ្នាំ​១៩៩៨ មក បក្ស​ប្រឆាំង​បាន​ប្រើ​នូវ​គ្រប់​ឧបាយកល មាន​ការ​បោក​បញ្ឆោត ភូតភរ​​​កុហក អំពើ​ហិង្សា ​គៀង​គរប្រជាពលរដ្ឋ​ឲ្យ​ធ្វើ​បាតុកម្ម​​​ប្រឆាំង​នឹង​រដ្ឋាភិបាល​​ជាដើម ដើម្បីធ្វើ​យ៉ាង​ណា​បន្ទុច​បង្អាក់​នូវ​ចរន្ដ​​កសាង​ជាតិ និង​កសាង​សេដ្ឋ​កិច្ច​។ ជា​ការ​ពិត​ណាស់ ចាប់​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៩៣ គឺ​ជា​ឆ្នាំ​ដែល​ប្រទេស​នានា​នៅ​លើ​សកល​លោក​ ប្រទេស​​មហាអំណាចទាំង​ ៥​ រួម​ទាំងអង្គការ​សហប្រជា​ជាតិ បាន​ខិត​ខំធ្វើ​​យ៉ាង​ណា ជួយ​ស្រោច​ស្រង់​កម្ពុជា​ឲ្យ​រស់​រាន​មាន​ជីវិត​​ឡើង​វិញ ទាំង​ផ្នែក​សង្គម សេដ្ឋ​កិច្ច​ និងនយោបាយ។
លិខិត​ចំហ​នេះ​បាន​ពន្លិច​យ៉ាង​​ច្បាស់​ នូវ​មហិច្ឆតារបស់​បក្សប្រឆាំងដែល​​កំពុងតែ​ស្រមើស្រមៃ​ស្រេក​​ឃ្លាន​អំណាចយ៉ាងខ្លាំង​​ ទោះបីខ្លួនឯងចាញ់​ឆ្នោត​ហើយ​ក្ដី ក៏នៅតែបន្ដទ្បាំប៉ា​ គួរឲ្យធុញទ្រាន់។
ឈាន​មក​ដល់ឆ្នាំ​២០១៣ នេះ គេ​បាន​សង្កេត​ឃើញរាជ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា បាន​ខិត​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​ដឹកនាំ​ប្រទេស​មាន​​រយៈ​ពេល ២០​ឆ្នាំ​ហើយ។ បើ​គេ​មើល​សើៗ ឃើញ​ថា ២០​ឆ្នាំកន្លង​ទៅ​​មាន​រយៈពេល​ដូច​មួយ​ប៉ព្រិចភ្នែក​ តែ​បើ​គេ​អង្គុយ​ពិចារណា​ពី​មួយ​ឆ្នាំ​ទៅ​មួយ​ឆ្នាំ​ទៅ​លើ​ចលនា​ សកម្ម​ភាព ដែល​ជំរុញ​​ឲ្យ​ប្រទេស​មួយ​ដែល​ខ្ទេច​ខ្ទី​អស់​ទៅ​ហើយ ចាប់​ផ្ដើម​ពី​សូន្យ​មិន​មែន​ជា​ការ​ធម្មតា​ទេ។ ប្រទេស​មហា​អំណាច​ទាំង​អស់ រួម​ទាំង​មហា​អំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ផង គេ​បាន​ផ្ដល់​ជំនួយ​យ៉ាង​សន្ធឹក​សន្ធាប់​រាប់​រយ​លាន​ រាប់​ពាន់​លាន​ដុល្លារមក​ឲ្យ​កម្ពុជា ដែល​ញ៉ាំ​ង​ឲ្យ​កម្ពុជា​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ប្រទេស​មួយ​ថ្មី​ស្រឡាង​​ ទាំង​ការ​លូត​លាស់​ផ្នែក​សង្គម ការចូល​​រួម​ចំណែក​របស់​ពលរដ្ឋ​គ្រប់​ស្រទាប់ ទាំង​បុរស ទាំង​ស្រ្តី ចូល​ប្រឡូក​ក្នុង​ឆាក​នយោបាយ ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ការ​វិវត្ត​ក្នុង​សហគមន៍ ហើយ​ក៏​ត្រូវ​បាន​អ្នក​ឯក​ទេស​សេដ្ឋកិច្ច​​​វាយតម្លៃ​​ថា កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​កម្ពុ​ជា​​មាន​សន្ទុះ​លឿន​ជាង​គេ​នៅ​ក្នុង​ពិភព​លោក ថ្វី​ត្បិត​តែ​​ពិភពលោកកំពុង​ជួប​ប្រទះនឹង​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​ក៏​ដោយ។
ក្នុង​ន័យ​​នេះ ទង្វើដែល​បក្ស​ប្រឆាំងបាន​​ខិត​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​​​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​មនោគមវិជ្ជា​​របស់​ខ្លួន ធ្វើឲ្យ​ប្រជា​ពល​រដ្ឋជឿ​តាម​ខ្លួន ​ដុត​បញ្ឆេះ​ជា​ចលនា​មហា​ជន​ធ្វើ​ឲ្យ​​កម្ពុជា​ដើរ​ថយ​ក្រោយ​វិញ តើ​នេះ​ពុំ​មែន​ជា​បំណង​ដ៏​ខ្មៅ​​កខ្វក់ប្រកបដោយ​ពិស​ពុល​ បែបអាត្មា​និយម​ ដើម្បី​​ខ្ទប់​ដង្ហើម​សេដ្ឋ​កិច្ចសង្គម​ជាតិ និង​សេដ្ឋ​កិច្ចជាតិ​​ទេ​ឬ​អ្វី​?
ម្យ៉ាង​វិញ​ទៀត លិខិត​ចំហ​របស់​បក្ស​ប្រឆាំង​ក៏បាន​បង្ហាញយ៉ាង​ច្បាស់​ អំពី​មាយាទ​ ចរិត​ពុតត្បុត ភូត​ភរកុហក ប្រឌិត​រឿង​រ៉ាវ​ដែល​មិន​ពិត។ល។ ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​សង្គម​មួយ​ច្របូក​ច្របល់​ពិសេស​បន្ទាប់​ពីការ​បោះ​ឆ្នោត​សកល។
គេ​យល់​ច្បាស់​ថា​​​ បក្សប្រឆាំង និង​​អង្គការក្រៅ​​រដ្ឋាភិបាល គឺ​ខុមហ្រ្វែល​​ និង NDIបាន​ឃុប​ឃិត​បានបំភ្លៃ​​តួលេខ​អ្នក​ចុះឈ្មោះបោះ​ឆ្នោត​ដោយ​ចោទ​ប្រកាន់គ..ប ថា​បានធ្វើឲ្យបាត់ឈោ្មះ​អ្នក​បោះ​ឆោ្នត​​​​ប្រមាណ​ជាង១លាននាក់ ប៉ុន្ដែ​នៅ​ពេល​ដែល​ ​​គ..បទាមទារ​ឲ្យ​អង្គ​ការ​ទាំងនេះ​បង្ហាញ​អំពី​ឈោ្មះ​ដែល​​ចោទ​ថាបាត់​ គេ​​បដិសេធដោយ​យក​លេស​​ថា​រក្សាការសម្ងាត់ទៅ​វិញ​។​ ប្រសិនបើ​អង្គការក្រៅ​រដ្ឋាភិ​បាល​​ទាំង​នេះ​​ដែល​ជា​អង្គការ​ទទួលបាន​​ការ​ផ្គត់​ផ្គង់​ជំនួយ​ពីបរទេស​យ៉ាង​សន្ធឹក​សន្ធាប់​​​នោះ ពិតជា​មាន​ភាព​សុច​រិត​​​មែន​​​ ហេតុ​អ្វីក៏គេ​មិនផ្ដល់ឈោ្មះឲ្យ​ គ..ប ដើម្បី​ធ្វើ​ការ​ផ្ទៀង​ផ្ទាត់។ តើនេះពុំ​មែន​ជា​ទង្វើ​ឆបោក​ទេ​ឬ​អ្វី​?
រឿង​បំភ្លៃ​​​មួយ​ទៀត ដែល​បក្ស​ប្រឆាំង​បាន​ដើរ​ជាន់​កែង​ឯង​នោះ គឺ​​ប៉ុន្មាន​ថ្ងៃ​មុន​​បោះ​ឆ្នោត​ក្រុម​ប្រឆាំង​បានធ្វើ​ឯកសារ​ក្លែងបន្លំ ​ទាយថាបក្សប្រឆាំងនឹង​ទទួលបាន​៦៤អាសនៈ​ រីឯ​គណបក្ស​ប្រជាជន​ទទួល​បាន៥៩​ អាសនៈ។ នេះ​គឺជា​ការ​ជួនគ្នាយ៉ាង​ជាក់​ស្ដែង​ ដូច​គេ​បានរំពឹង​ទុកមែន​ ព្រោះ​ថានៅ​ល្ងាច​​ថ្ងៃ​ទី២៨ កក្កដា នៅ​ពេល​ដែល​ គ.ជ.ប ចាប់​ផ្ដើម​រាប់​សន្លឹក​ឆ្នោត​បាន​ប្រហែល​កន្លះ​ម៉ោង​ប៉ុណ្ណោះ បក្ស​ប្រឆាំង​បាន​​ស្ទុះ​កញ្រ្ជោល​ប្រកប​ដោយ​ហិង្សា​យ៉ាង​សាហាវ​​ស្រែក​ក្ដែង​ៗថា​ក្រុម​ខ្លួន​ឈ្នះ​បាន​ ៦៣ អាសនៈ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ថ្ងៃ​ក្រោយ​មកអ្នក​ដឹក​នាំ​បក្ស​ប្រឆាំង​បាន​​ប្រកាសក្ដែងៗ​ម្ដង​​ថា ខ្លួន​ឈ្នះ ៦៣ ម្ដង​ថា ឈ្នះ ៧៣ ម្ដង​ថា ឈ្នះ៧៦​អាសនៈ។ល។​ តើ​នេះ​បាន​​ន័យ​យ៉ាង​ដូចម្ដេច?
ក្នុង​ន័យ​នេះ គេ​គួរ​ពិចារណា​ពី​ខ្លឹម​សារ​​លិខិត​ចំហ​​ផ្លូវ​ការ​របស់​បក្ស​ប្រឆាំងដែល​​បញ្ជាក់​យ៉ាង​នេះ​ថា «ការ​បោះ​ឆ្នោត​ជ្រើស​តាំង​តំណាង​​រាស្ដ្រ​នីតិកាល​ទី៥ នេះ មានភាព​មិន​ប្រក្រតី​យ៉ាង​ធ្ងន់​ធ្ងរ ហើយ​និង​មាន​ភាព​ចម្រូង​ចម្រាស់​រវាង​គណបក្ស​នយោបាយ​ពីរ ដែល​ទទួល​បាន​សម្លេង​ឆ្នោត​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា គឺ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា និង​គណបក្ស​សង្រ្គោះ​ជាតិ ជុំ​វិញ​លទ្ធ​ផល​នៃ​ការ​បោះឆ្នោត​នេះ »
ការ​សរសេរ​លិខិត​ជា​ផ្លូវការ​នេះ ​គឺ​បាន​បង្ហាញ​យ៉ាង​ច្បាស់​ថា លទ្ធ​ផល​​​ដែល​ គ.ជ.ប បាន​ប្រកាស​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី ១២ ខែ​សីហា​ គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​បាន​ទទួល​សន្លឹក​ឆ្នោត ៣លាន២សែន​សម្លេង រីឯ​គណ​បក្ស​​សង្រ្គោះ​ជាតិ​ទទួល​បាន​ស​ន្លឹក​ឆ្នោត ២លាន៩សែនសម្លេងដែល​​​​ខុស​គ្នា​តែប្រមាណ ៣សែន​សម្លេង ​ស្មើ​នឹង​អាសនៈ​ដែល​​​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ទទួល​បាន ៦៨អាសនៈ គណបក្ស​សង្រ្គោះ​ជាតិ​ទទួលបាន ៥៥​អាស​​នៈ​ ប្រាកដ​ជា​ត្រឹម​ត្រូវ​មែន។ ហេតុ​នេះ​ការ​ឡាំ​ប៉ា ការ​បោក​បញ្ឆោតមតិ​ប្រជាជន​ថា​ម្ដង ៦៣ ម្ដង៧៣ ឬ​៧៦ នោះ គឺ​ជា​តម្រិះ​ជិះ​កឯងតែប៉ុណ្ណោះ។
            ដូច​បាន​អធិប្បាយ​ខាង​លើ តើ​បក្ស​ប្រឆាំង​គួរ​បញ្ចប់​នូវ​ចរិត​ឆបោក​ ភូត​ភរ​កុហក និង​ចលនា​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​សង្គម សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ប្រទេស​ជាតិ​ខ្លួន​ឯង​ត​ទៅ​ទៀត ឬ​យ៉ាង​ណា?

កំណត់​អ្នក​និពន្ធ:
បុរាណវិទូ ៖ អតីត​អនុប្រធាន​អាជ្ញាធរជាតិទេសចរណ៍​កម្ពុជា,
សាស្ដ្រាចារ្យ និង​ជា​អ្នក​និពន្ធសៀវភៅ​ប្រវត្តិប្រដាល់​ក្បាច់​គុន​ខ្មែរ (E-mail: rathsandab@yahoo.com)




Opinion by Allen Myer «US democracy for Cambodians»



OPINION



The United States is a country overflowing with democracy. For this reason, it has long been necessary for the US to export at least part of its democracy, to prevent those at the bottom of US democracy from drowning in it.

Nearly half a century ago, US democracy was exported to Cambodia in the bomb bays of B-52s. Sadly, the US democracy dropped by the B-52s didn’t really take hold here, probably because of climatic differences. Nevertheless, the US government persisted throughout the 1980s, quietly backing a group called “Democratic Kampuchea” until it became obvious that DK was withering and dying out.

But lower-level US people were still drowning, so Washington had to come up with another way of exporting democracy. Some bright spark in a think tank came up with the International Republican Institute and the National Democratic Institute: government-funded non-government organisations (yes, really) that would help to spread US-style democracy to countries where it hadn’t yet taken hold (the evidence being that the people there hadn’t voted as they would have voted in the US).

The IRI and the NDI aren’t really different from each other, despite the need to maintain the fiction that US Republican and Democratic foreign policies are alternatives. There is usually an amicable division of labour between them. For instance, when the US government decided to overthrow the leftist President Hugo Chavez of Venezuela in 2002, the funding and encouragement of the coup plotters were left mostly to the NDI – probably on the theory that the “liberal” NDI could get away with more than the “conservative” IRI could do before Chavez caught on. Conversely, if you’re a conservative dictator having frictions with the US, you should probably tell your secret police to focus on what the IRI is up to. Nobody ever said that international coup-organising is simple.

None of the above is meant to imply that the US government is trying to organise a coup in Cambodia. It probably isn’t, if only because it is preoccupied now with wars or coups in other places where it feels its democratic principles are more threatened. But stay tuned.

In Cambodia, the IRI and NDI have divided the tasks of government-funded non-government organisations in an unusual way, perhaps in an effort to avoid being typecast. The IRI has conducted public opinion surveys, which usually show that a large majority of Cambodians are generally in favour of the course being followed by the government. Meanwhile, the NDI has been conducting surveys that imply that the government is trying to prevent people from voting. These two positions seem contradictory, but US-style democracy seems to like contradiction.

The NDI’s latest claim on the subject was reported in the Cambodia Daily on 30 October. The article quoted Laura Thornton, NDI’s country director, as saying that, according to a survey, “29.5 percent of citizens attempted to vote on election day, but were unable to”, and that “this number of disenfranchised voters had the potential to have changed the outcome of the elections”.
Curiously, more than 24 hours after the article was published, no information about this survey was available on the NDI website or anywhere else on the internet except the Daily’s web page. Is the NDI in the habit of giving “scoops” to the Cambodia Daily? Or did the NDI have so little confidence in its own analysis that it decided to try it out first in just one location?
Whatever the explanation, the situation makes it impossible to know whether unanswered questions in the article stem from the NDI or from the Daily reporters. And such questions there are aplenty.

For a start, the article doesn’t report the number of people surveyed, which is indispensable for judging the reliability of any survey. Nor does it say clearly how the respondents were selected. It does imply, however, that the selection was not random, since Thornton is quoted as saying that a survey aim was “to assess the impact of candidate debates organised by NDI”. Thus it appears that the people surveyed had attended, or at least were aware of, NDI-organised candidate debates, and were to that extent not typical Cambodian voters.

Another unanswered question is whether the surveyors simply accepted people’s word that they were properly registered and had tried, unsuccessfully, to vote. In every country where voting is not compulsory, there are larger or smaller numbers of people who don’t register or who register but don’t vote. However, in the recent Cambodian election, there was considerable social pressure – both from the National Election Committee and other officials and in the form of large and enthusiastic election rallies – to be part of the election process, to vote. And the mere act of asking someone why they didn’t vote suggests that non-voters are a bit odd, if not actively anti-social.

So there may have been pressure on non-voter respondents to exaggerate their efforts to vote. It would therefore help to judge the reliability of the survey to know whether it took this possibility into account, and precisely how the questions were phrased. Did the surveyors ask to see evidence that people were registered, such as the receipt that is issued when people enrol? Did they ask whether respondents had sought to find their names on the publicly posted voters list prior to election day, as the election authorities encouraged people to do? How many respondents answered the survey by saying things such as “No, I never got around to registering” or “I moved into this commune after the registration closed, and my old commune is too far away” or “I was sick on election day” or “I was going to vote, but my cow got away and I had to go find it”? We don’t know the answers to any of these questions.

Probably the strangest aspect of the article is that it doesn’t tell us what the majority of interviewed non-voters said. Thornton told the Daily that 32.6% couldn’t find their names on the voters list, and 15.2% “said they were prevented from voting by polling officials”. Those are the only figures in the article, and they add up to only 47.8% of respondents who said they tried to vote but were unable to do so.

What was the problem for the majority, for the other 52.2%? Were they blocked from reaching the polling station by flooding? (If so, was the flood arranged by the CPP government?) Or were they intimidated by the racist mobs that surrounded some polling stations at the urging of CNRP leaders, preventing ethnic minority Cambodians from entering?

More unanswered questions concern the 15.2% who said they were blocked from voting by polling officials. Since polling officials are hired by the commune, it would be good to know what percentage of these incidents happened in communes where the CPP is a majority of the commune council and what percentage where the CNRP has the majority. Were these blocked voters offered any reason for being blocked? If so, was the reason a valid one or not?

More questions – not about the survey, but about the attitude and/or knowledge of the NDI – are raised by Thornton’s comments to the Daily in which she accuses the NEC of preventing political parties’ access to the voters list. The accusation is simply bizarre. Voters lists are publicly displayed at every commune office for several months before the election. They can be freely accessed by anyone. Can the NDI be unaware of this? Or does it simply not care about facts?

In any case, the behaviour of the opposition indicates that it really isn’t interested in the voters list. When the list was being officially updated at the end of last year, the Sam Rainsy Party and Kem Sokha’s Human Rights Party both boycotted the entire process.

This kind of contradiction and confusion doesn’t instil much confidence that US democracy is going to be a hit in Cambodia this time around either. But we can at least be thankful that the NDI doesn’t – yet – have any B-52s.

ទស្សនៈ ដោយ Allen Myer «ប្រជាធិបតេយ្យរបស់អាមេរិកសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា»




ទស្សនៈ
ប្រជាធិបតេយ្យរបស់អាមេរិកសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា

          សហរដ្ឋអាមេរិក ជាប្រទេសមួយដែលហូរហៀទៅដោយប្រជាធិបតេយ្យ ដោយមូលហេតុនេះ វាជាការចាំបាច់យូរមកហើយដែល​អាមេរិកាំង នាំចេញយ៉ាងហោចណាស់ក៏មួយចំណែក នៃប្រជាធិប​តេយ្យ​របស់ខ្លួនដើម្បីការពារកុំឱ្យអ្នកដែលនៅបាតនៃប្រជាធិបតេយ្យនេះលង់ស្លាប់
ជិតកន្លះសតវត្សរ៍មុន ប្រជាធិបតេយ្យរបស់អាមេរិកាំង បានត្រូវនាំចូល​មកប្រទេសកម្ពុជា ដោយ​ផ្ទុក​ធុង​គ្រាប់​ក្នុងយន្តហោះ​B52 គួរឲ្យ​សង្វែក ប្រជាធិបតេយ្យអាមេរិក ដែល​ទម្លាក់​មក​តាម​រយៈ​យន្ត​ហោះ​      B-52 មិនបានរីកដុះដាលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ ប្រហែលដោយ​សារអាកាសធាតុខុសគ្នា ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក បានប្រឹងប្រែងដោយស្ងាត់​​ពេញមួយទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ​គាំទ្រក្រុមមួយឈ្មោះ​ «កម្ពុជា ប្រជាធិបតេយ្យ» រហូតដល់ពេល​ចេញ​ច្បាស់​ក្រឡែត​ថា កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានខ្សោះខ្យល់ និងរលាយ ទៅហើយ
ប៉ុន្តែប្រជាជនអាមេរិកាំង​ដែលជីវភាព​កម្រិតក្រោម ដែល​កំពុងតែរស់​ថប់​ដង្ហើម ដូច្នេះក្រុងវ៉ាស៊ីងតោន ត្រូវតែគិតរកមធ្យោបាយមួយទៀតក្នុងការនាំចេញប្រជាធិបតេយ្យ អ្នក​ឆ្លាតមួយចំនួននៅក្នុងក្រុម ការងារ​បាន​ចេញ​គំនិត​ថាត្រូវ​​បង្កើតវិទ្យាស្ថានសាធារណរដ្ឋអន្តរជាតិ (IRI) និងវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ (NDI) ដែលជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទទួលមូលនិធិពីរដ្ឋាភិបាល (ពិតណាស់) ដែល​នឹងត្រូវ​​ជួយ​ចែក​ចាយ​ប្រជាធិបតេយ្យបែបអាមេរិកទៅឱ្យប្រទេសនានា ដែលប្រជាធិបតេយ្យមិនទាន់បានរីកលូតលាស់ (ភ័ស្តុតាង គឺ​ប្រជាជននៅប្រទេសទាំងនោះមិនទាន់បានបោះឆ្នោត​ ដូច​អាមេរិកាំង​នៅ​ឡើយ​)
ការ​ពិត IRI និង NDI ជាង​អង្គការ​មិនសូវ​ខុសគ្នាប៉ុន្មាន​ទេ ទោះជា​មាន​តម្រូវការ​ទាមទារ​ឱ្យមាន​ការ​រក្សា​ភាព​​ប្រឌិត ថាគោលនយោបាយការបរទេសរបស់គណ​បក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងសាធារណរដ្ឋរ​បស់​អាមេរិក គឺជាជម្រើសក៏ដោយ ជាធម្មតា គេ​បាន​បែងចែក​កម្លាំងដោយសន្តិវិធី រវាងវិទ្យាស្ថានទាំងពីរនេះ ឧទាហរណ៍ នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបានសម្រេចចិត្តផ្តួលរំលំប្រធានាធិបតីឆ្វេងនិយម Hugo Chavez នៃប្រទេសវេណេហ្សូអេឡាក្នុងឆ្នាំ២០០២ ការផ្តល់មូលនិធិ និងការលើកទឹកចិត្តចំពោះអ្នក​រៀបចំ​ផែនការធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ ភាគច្រើនបានត្រូវផ្ទុក​ផ្ដាក់​ទៅឱ្យ NDI ដែលនេះប្រហែលជាដោយឈរលើ​ទ្រឹស្តី​ថា NDI ដែលសេរីនិយមនេះ អាចបាន​រួចខ្លួនច្រើនជាង IRI ដែលមានលក្ខណៈអភិរក្ស អាច​ធ្វើ​ទៅ​បាន មុនពេលដែល Chavez ចាប់បាន ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើអ្នកនោះ​ជាជនផ្តាច់ការបែប​អភិរក្សវិញ​ ដែលមាន​ការខ្វែងគំនិតគ្នាជាមួយអាមេរិក អ្នកនោះ​ប្រហែលជាគេ​ប្រាប់ប៉ូលិសសម្ងាត់របស់គេ​ឱ្យផ្តោត​ការ​យកចិត្ត ទុកដាក់​​លើអ្វីដែល IRI កំពុងធ្វើ គ្មាននរណាម្នាក់​បាននិយាយ​ទាល់​តែ​សោះថា ការ​រៀប​ចំ​រដ្ឋ​ប្រហារអន្តរជាតិ គឺមានលក្ខណៈស្រួល​នោះទេ
អ្វីដែលបានលើកឡើងខាងលើនេះ មិនមានចេតនាបង្កប់ន័យថា រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកកំពុងព្យាយាម រៀបចំធ្វើ​រដ្ឋប្រហារមួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ មើល​ទៅ​គេ​ប្រហែលជាមិនធ្វើដូច្នេះទេ ព្រោះគេ​ កំពុងជាប់ដៃ​ជាមួយនឹងសង្គ្រាម ឬរដ្ឋប្រហារនៅកន្លែង​ផ្សេងទៀតដែលគេ​គិតថា កន្លែង​នោះ គោល​ការណ៍​ប្រជាធិបតេយ្យរបស់គេ កំពុងទទួលការគំរាមកំហែងខ្លាំងជាង ប៉ុន្តែ សូមរង់​ចាំតាម​ដាន​បន្ដ​ទៀត
ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា IRI  និង NDI ដែល​ជា​អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដែលទទួលមូលនិធិពីរដ្ឋាភិបាលក្នុងលក្ខណៈមិនប្រក្រតីមួយ បានបែងចែកកិច្ចការប្រហែលជាដើម្បីខំជៀសវាងមិនឱ្យគេ​មើល​បំណាំ​ IRI បានធ្វើការស្ទង់មតិសាធារណៈ ដែលជាញឹកញាប់បានបង្ហាញថា ប្រជាជនកម្ពុជាមួយភាគធំ ជាទូទៅគាំទ្រទិសដៅដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងដើរ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ NDI បាន និងកំពុងធ្វើ ការស្ទង់មតិដែលមានបង្កប់ន័យថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងព្យាយាមទប់ស្កាត់ប្រជាជនមិនឱ្យបោះឆ្នោត ជំហរទាំងពីរនេះ ហាក់ដូចជាមានការផ្ទុយគ្នា ក៏​ប៉ុន្តែប្រជាធិបតេយ្យបែបអាមេរិក ហាក់ដូចជាចូលចិត្តការផ្ទុយគ្នា
ការអះអាងចុងក្រោយបង្អស់​របស់ NDI ទៅលើប្រធានបទនេះ បានត្រូវរាយការណ៍ក្នុងសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily នៅថ្ងៃទី៣០ ខែតុលា អត្ថបទនោះបានដកស្រង់សម្តីរបស់លោក​ស្រី​ Laura Thornton ដែលជានាយិកា​របស់ NDI ប្រចាំ​នៅ​កម្ពុជា​​ ដោយពោល​ថា យោងទៅតាមការស្ទង់មតិមួយ «ប្រជាពលរដ្ឋចំនួន ២៩,៥% បានព្យាយាមទៅបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែមិនអាចបោះឆ្នោតបាន» ហើយ​ថា «ចំនួនអ្នកដែលត្រូវបានគេដកហូតសិទ្ធិបោះឆ្នោតនោះ អាចនឹង​មាន​សក្ដានុពល​ប្រែប្រួល​លទ្ធផល​នៃ​ការ​បោះឆ្នោត»
គួរឱ្យឆ្ងល់យ៉ាងខ្លាំង គឺ​អស់​រយៈពេលជាង២៤ម៉ោងក្រោយពីអត្ថបទនេះត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយមិនមានព័ត៌មាន អំពីការស្ទង់មតិនេះ ត្រូវបានស្ថិត​លើ​គេហទំព័ររបស់ NDI​ ឬកន្លែងដទៃទៀតនៅលើអ៊ិនធើនិត នោះទេ លើកលែងតែនៅលើគេហទំព័ររបស់​ The Cambodia Daily ប៉ុណ្ណោះ តើ NDI មានទម្លាប់ផ្តល់ព័ត៌មាន​សំខាន់​ថ្មីៗបំផុតដល់ The Cambodia Daily មែនទេ? ឬក៏ NDI មានទំនុក​ចិត្ត​តិច​តួច​លើ​ការ​វិភាគរបស់ខ្លួន ដែលធ្វើឱ្យខ្លួនសម្រេចចិត្តសាកល្បងបញ្ចេញព័ត៌មាននេះ តែ​មួយកន្លែងប៉ុណ្ណោះ? ទោះជា​ការពន្យល់យ៉ាងណាក៏ដោយ ស្ថានភាពបែប​នេះមិន​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​ដឹង​បាន​ថា​តើ​សំណួរ​ដែល​មិន​មាន​ចម្លើយនៅក្នុងអត្ថបទនោះ ចេញមកពី NDI ឬមកពីអ្នកយក​ព័ត៌មានរបស់​ The Cambodia Daily? សំណួររបៀបគ្មានចម្លើយ​បែប​នេះមាន​ច្រើនណាស់
ជា​ការចាប់ផ្តើម អត្ថបទនោះពុំបានបង្ហាញ​ពី​ចំនួនប្រជាជនដែលត្រូវបាន​សាកសួរនោះទេ ដែល​នេះ​គឺជាការសំខាន់ណាស់សម្រាប់វាយតម្លៃលើភាពជឿទុកចិត្តបាននៃការធ្វើស្ទង់មតិ អត្ថបទ​នោះក៏មិនបាននិយាយឱ្យច្បាស់លាស់ថាតើអ្នកដែលត្រូវបានសាកសួរ បានត្រូវជ្រើសរើសរបៀបណា ប៉ុន្តែ អត្ថបទនេះពិតជាបានបង្កប់ន័យថា ការជ្រើសរើសគឺមិនមានលក្ខណៈចៃដន្យទេ ពីព្រោះ លោក​ស្រី​Thornton ត្រូវបានគេ​ដកស្រង់សម្តី និយាយថា បំណងមួយរបស់ការស្ទង់មតិនេះ គឺ «ដើម្បីវាយ​តម្លៃ​ផល​ប៉ះពាល់ពី​ការជជែកដេញដោលរបស់បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រដែលរៀបចំដោយ NDI» ដូច្នេះ វាហាក់​ដូច​ជាថា ប្រជាជនដែលត្រូវបានសាកសួរធ្លាប់បានចូលរួម ឬយ៉ាងហោចណាស់បានដឹង អំពីការ​ជជែក​ដេញ​ដោលរបស់បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រដែលរៀបចំដោយ NDI នេះ ហើយក្នុងកម្រិតណាមួយនោះ​ គឺ​មិន​មែន​ជាកំរិត​មនុស្ស​ដែល​ជា​អ្នកបោះឆ្នោតនៅ​កម្ពុជា​នោះទេ
          សំណួរដែលមិនមានចម្លើយមួយទៀត គឺថាតើអ្នកដែលត្រូវ​សាកសួរគេ​ គឺ​គ្រាន់​ត្រឹម​តែ​ទទួល​យក​ពាក្យរបស់ប្រជាជន ថាពួកគេបានត្រូវចុះឈ្មោះត្រឹមត្រូវ តែ​បរាជ័យ​ក្នុង​ការ​ព្យាយាម​ទៅ​បោះឆ្នោ​ត​ នៅ​គ្រប់ប្រទេសដែលការបោះឆ្នោតមិនមែនជាការតម្រូវ​នោះ មានចំនួនប្រជាជនតិចឬចំនួន​ច្រើនដែល​មិន​បាន​​​ចុះឈ្មោះ ឬក៏​ចុះឈ្មោះហើយ​ តែ​មិនបាន​ទៅ​បោះឆ្នោត។ ប៉ុន្តែនៅ​ពេល​បោះឆ្នោត​ថ្មីៗ​នេះ​នៅ​​ប្រទេស​កម្ពុជា មានសម្ពាធសង្គមខ្លាំងជំរុញឱ្យគេ​ចេញទៅបោះឆ្នោត ដែលជា​ផ្នែកមួយ​នៃដំណើរ​ការ​បោះ​ឆ្នោត ទាំង​គណៈកម្មា​ធិ​ការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត និងមន្ត្រីផ្សេងៗទៀត និងក្នុងទម្រង់នៃការប្រមូល​ផ្តុំ​ឃោសនា​បោះឆ្នោត​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ធំ​គួរឲ្យ​ចាប់អារម្មណ៍។ បើគេ​គ្រាន់​តែ​សួរ​នរណា​ម្នាក់ថា​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​មិន​ចេញ​​ទៅបោះឆ្នោត អ្នកដែល​មិនបាន​ទៅ​បោះឆ្នោតហាក់​មាន​អាការៈ​ដូច​ជា​ចម្លែក​បន្តិច នោះ​បើ​គេ​ពុំ​មែន​ជា​អ្នក​ដែល​​ប្រឆាំង​នឹង​សង្គម​នោះទេ។
អញ្ចឹងប្រហែលជាមានសម្ពាធលើអ្នកដែលត្រូវបានគេ​សាកសួរ ដែលមិនមែនជាអ្នកបោះឆ្នោត ដើម្បី​​បំប៉ោងបំផ្លើសអំពីការព្យាយាមទៅបោះឆ្នោតរបស់ពួកគេ។ ដូច្នេះ វានឹងអាចជួយ​ឲ្យ​គេ​វាយ​តម្លៃ​អំពី​ភាព​អាច​ទុក​ចិត្តបាននៃការស្ទង់មតិនេះ ដើម្បីដឹងថាតើដំណើរ​ការ​ចោទ​សួរ​នេះ​ អាច​ទុក​ជា​បានការ​ឬ​ទេ? ហើយ​ថាតើ​សំណួរ ត្រូវបានគេសរសេរច្បាស់​លាស់​ឬទេ? តើអ្នក​ដែលធ្វើការ​ស្ទង់មតិ​នេះ​បាន​សុំមើល ភ័ស្តុតាង​ដែល​ប្រជាជន​បានចុះឈ្មោះឬទេ ដូចជា​បង្កា​ន់​ដៃ​​នៅពេល​ដែល​ប្រជាជន​ចុះឈ្មោះ? តើពួកគេ​បានសួរ​ថា តើ​អ្នកឆ្លើយ​សំណួរ​បាន​ព្យាយាមរក​ឈ្មោះរបស់​ខ្លួន​នៅក្នុង​បញ្ជី​ឈ្មោះបោះឆ្នោត ​ដែល​បិទផ្សាយជាសាធារណៈមុនពេលថ្ងៃបោះឆ្នោត ដូចដែលអជ្ញាធរ​បោះឆ្នោត​ជំរុញ​ឱ្យពួកគេធ្វើដូច្នេះឬទេ? តើអ្នក​ឆ្លើយ​សំណួរ​ប៉ុន្មាននាក់​បានឆ្លើយ​ទៅនឹង​ការស្ទង់មតិ​នេះ ដោយ​និយាយ​ពាក្យ​ដូចជា «ទេ! ខ្ញុំមិន​ដែល​បានដឹងអំពីការចុះឈ្មោះទេ» «ខ្ញុំបានចូល​មករស់​នៅ​ក្នុង​ឃុំនេះ​ ក្រោយពេល​ដែលការ​ចុះ​ឈ្មោះត្រូវបាន​បិទ ហើយឃុំចាស់របស់ខ្ញុំនៅឆ្ងាយខ្លាំងណាស់» «ខ្ញុំឈឺនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត» «ខ្ញុំមានបំណងទៅបោះឆ្នោត​ដែរ ប៉ុន្តែបាត់គោ ដូច្នេះខ្ញុំត្រូវទៅដើររកវាសិន​»។ បញ្ហា​នេះ យើង​មិន​បាន​ដឹងអំពី​ចម្លើយ​ទៅនឹង​សំណួរ​ទាំងនេះ​ណា​មួយ​​នោះទេ
តាម​មើល​ទៅ​ប្រហែលជាទិដ្ឋ​ភាព​ដែល​ធ្ងន់​ធ្ងរ​បំផុតនៃអត្ថបទនេះគឺថា វាមិនបានប្រាប់យើងនូវអ្វី​ដែល​​អ្នកមិនទៅ​បោះឆ្នោត ដែលត្រូវបានគេ​សម្ភាសន៍ភាគច្រើន និយាយយ៉ាង​ណា​នោះទេ។ លោក​ស្រី Thornton បាន​ប្រាប់​​ The Cambodia Daily ថា ៣២,៦% នៃ​អ្នក​ដែល​មិន​បាន​បោះ​ឆ្នោត មិន​អាច​រក​ឈ្មោះ​ពួកគេឃើញនៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ហើយ ១៥,២% ទៀត និយាយថា ពួកគេ​ត្រូវ​បាន​រារាំង​មិន​ឱ្យបោះឆ្នោតដោយមន្ត្រីបោះឆ្នោត»។ តួរលេខនេះគឺ ជាតួរលេខតែមួយគត់ដែលមានក្នុងអត្ថបទនោះ ហើយ​បូកបញ្ចូលគ្នាទៅ​បានតែ ៤៧,៨% នៃអ្នកដែល​បាន​ឆ្លើយនឹង​សំណួរប៉ុណ្ណោះ ដែលបាន​ឆ្លើយ​ថាពួកគេ​បាន​ព្យាយាមទៅបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែមិនអាចបោះបាន។
តើអ្វីជាបញ្ហាសម្រាប់អ្នកភាគច្រើន គឺសម្រាប់អ្នក ៥២,២% ដទៃទៀត? តើពួកគេ​ត្រូវបានរារាំង​មិន​ឱ្យទៅកាន់ការិយាល័យ​បោះឆ្នោតដោយសារទឹកទំនន់ឬ?(ប្រសិនបើអញ្ជឹងមែន​ តើទឹក​ជំនន់​ត្រូវ​បាន​រៀបចំ​ឡើង ដោយរដ្ឋាភិបាលគណបក្សប្រជាជនដែរឬ?) ឬមួយ​ពួក​គេមាន​ការ​ភ័យខ្លាច ​ដោយហ្វូង​ពួក​​​អ្នក​គ្មាន​​សណ្តាប់ធ្នាប់ប្រកាន់ពូជសាសន៍ ដែលត្រៀម​នៅជុំវិញការិយាល័យ​បោះឆ្នោត​តាម​ការអំពាវនាវ​របស់​មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបាន​រារាំង​ប្រជាជនកម្ពុជា ​ដែល​ជាជនជាតិ​ភាគតិច​ មិន​ឱ្យ​ចូល​ទៅ​​បោះ​ឆ្នោត?
សំណួរគ្មាន​ចម្លើយជាច្រើន​ទៀត ទាក់ទងនឹងមនុស្ស​ចំនួន​ ១៥,២% ទៀត  ដែលបាន​និយាយ​ថា ពួកគេត្រូវបានរារាំងមិនឱ្យបោះឆ្នោតដោយមន្ត្រីបោះឆ្នោត។ ដោយសារតែមន្ត្រីបោះឆ្នោតត្រូវបាន​ជួល​ដោយ​សង្កាត់។ វាជា​ការ​ល្អ ប្រសិន​បើ​យើង​​ដឹងថា​តើមាន​ចំនួន​ប៉ុន្មានភាគរយ​ដែល​ឧបត្ដិហេតុ​ទាំងនេះ​កើត​ឡើ​ង​ក្នុងឃុំ ដែលគណបក្សប្រជាជនមានសម្លេងភាគច្រើនក្នុងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ ហើយ​ប៉ុន្មានភាគរយទៀត​ក្នុង​ឃុំដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានសម្លេងភាគច្រើន។ តើអ្នកទៅ​បោះឆ្នោតដែលត្រូវបានគេ​រារាំងនោះ មាន​បាន​ផ្តល់​ហេតុផលណាមួយអំពីការត្រូវបានគេរារាំងនេះឬទេ?​ ប្រសិនបានផ្តល់ តើហេតុផល​នោះ​អាច​យក​ជាការ​បាន​ឬទេ?
          សំណួរច្រើន​ទៀត ដែលមិនទាក់​ទង​នឹង​​ការស្ទង់មតិ ប៉ុន្តែទាក់​ទង​ទៅ​នឹង​ឥរិយាបទ និង/ឬ​ចំណេះ​ដឹង របស់ NDI ត្រូវបានលើកឡើងដោយការធ្វើ​អត្ថាធិប្បាយរបស់លោក​ស្រី Thornton ទៅ​កាន់​​ The Cambodia Daily ដែល​លោកស្រី​បានចោទប្រកាន់​ គ.ជ.ប. ថាបាន​រារាំង​មិនឱ្យ​គណបក្ស​នយោបាយ​អាចរកបាននូវបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត។ ការចោទប្រកាន់នេះ គឺគ្រាន់តែជាការ​ចម្លែក​មួយ​ប៉ុណ្ណោះ។ បញ្ជី​ឈ្មោះ​បោះឆ្នោត ត្រូវបានបិទបង្ហាញជាសាធារណៈនៅគ្រប់ការិយាល័យក្នុងឃុំ​រយៈ​ពេល​ច្រើន​ខែមុន​ពេល​បោះ​ឆ្នោត​។ បញ្ជីទាំងនោះអាចត្រូវរកបានដោយសេរី​។ តើ NDI អាច​យល់​ដឹងពីបញ្ហានេះទេ?
ទោះ​ជា​ក្នុង​ករណីណាក៏ដោយ ឥរិយាបទរបស់គណបក្សប្រឆាំងបានបង្ហាញថា ខ្លួន​ពិត​ជា​មិន​មាន​ការ​ចាប់អារម្មណ៍នឹងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតទេ។ នៅពេល​ដែលបញ្ជី​កំពុង​ត្រូវបាន​ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព​ជាផ្លូវការ​នៅ​ចុងឆ្នាំមុន គណបក្សសមរង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស បានធ្វើ​ពហិការ​មិនចូលរួ​ម​ក្នុង​ដំណើរការ​ទាំង​ស្រុង​។

ភាព​ផ្ទុយគ្នា និងភាព​យល់ច្រឡំបែបនេះ មិនបាន​ដក់​ជា​ផ្នត់​គំនិត​នៅ​ឡើយ​ទេ ដោយ​ហេតុ​ថា ប្រជាធិប​តេយ្យអាមេរិក ពុំ​​ក្លាយទៅជាចំណាប់​អារម្មណ៍​នៅ​ប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះនោះទេ។ ប៉ុន្តែយ៉ាងហោចណាស់ជាក៏ជាកុសលមួយ ដែល​យើង​ត្រូវ​អរគុណ ដោយ NDI ពុំ​ទាន់មានយន្តហោះយក្ស​ប្រភេទ B52 នៅ​ឡើយ​​។

ដោយៈ Allen Myers
letters2pppapers.wordpress.com