របាយការណ៏ ERA៖
កម្ពុជាបាត់បង់យ៉ាងឆាប់រហ័សនូវអ្នកបោះឆ្នោតមិនសប្បាយចិត្ត
អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនដែលបានបង្កើត «សម្ព័ន្ធកំណែទម្រង់កាបោះឆ្នោត»
Electoral
Reform Alliance (ERA) បានចំណាយពេលយ៉ាងច្រើននៅដើមពាក់កណ្តាលឆ្នាំមុន
ដោយ អះអាងថាដំណើរការនិងលទ្ធផលចុះបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត គឺមានកំហុសឆ្គង ហើយ ថា
បញ្ហានេះធ្វើឲ្យខាតបង់ដល់បក្សប្រឆាំង។ ដូច្នេះវាគ្មានអ្វីគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលទេ ថានេះគឺជាប្រធានបទចម្បងមួយនៅក្នុងរបាយការណ៍
ERA ដែលបានចេញផ្សាយនៅដើមខែ ធ្នូ ឆ្នាំទៅម៉ិញ។
បញ្ហាលើការទំនុកចិត្តបានលេចចេញឡើង ពីព្រោះការអះអាងទាំងនេះមានការខុសគ្នា
ពីមួយទៅមួយយ៉ាងខ្លាំង ។
ការសែត Cambodia Daily នៅថ្ងៃទី ៣០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ បានចុះផ្សាបទសម្ភាសន៍
មួយជាមួយលោកស្រី Laura
Thornton នាយិកាវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ
National
Democratic Institute (NDI) ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា ដែលទុកខ្លួនជាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល
(វិទ្យាស្ថាននេះ ទទួលថវិកាសឹងតែ ទាំងស្រុងពីរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក) ដែលមានប្រវត្តិ គាំទ្រ
កំលាំងអ្នកអភិរក្សនិយម ដោយមិនខ្វល់ខ្វាយចំពោះឥរិយាបថ ពួកគេចំពោះលទ្ធិ ប្រជាធិបតេយ្យ។
NDI ហាក់ដូចជាអង្គការដឹកនាំពីលើ ERA ។
គោលបំណងនៃបទសម្ភាសន៍នេះ
គឺដើម្បីផ្សព្វផ្សាយលទ្ធផលអង្កេតមួយដែល លោស្រី Thornton និយាយថាបានធ្វើដោយ «មជ្ឈមណ្ឌលសំរាប់ការសិក្សាឈានមុខ» (Center for Advanced
Studies)*។ លោស្រី
Thornton និយាយថាការសង្កេតនេះបានរកឃើញថា “២៩,៥% នៃប្រជាពលរដ្ឋមានបំណងបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃ បោះឆ្នោត
ប៉ុន្តែមិនអាចបោះឆ្នោត បាន។”
នេះគឺជាតួលេខគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលមួយដោយមិននិយាយពីការឆ្គាំឆ្គងផង។
តួលេខនេះ មាន ន័យថា ប្រជាជនចំនួន ២,៨៦ លាននាក់ (២៩,៥%
នៃអ្នកបោះឆ្នោតបានចុះបញ្ជីចំនួន ៩,៦៨ លាននាក់ ហើយចំនួននេះអាចច្រើនជាងនេះទៅទៀត។ ប្រសិនបើបញ្ចូលប្រជាជន ដែលបាន
គិតថាពួកគេបានចុះឈ្មោះរួចហើយ ពួកគេពុំបានចុះឈ្មោះឡើយ) បានបង្ហាញខ្លួន នៅកន្លែង បោះឆ្នោត
(“មានបំណងបោះឆ្នោត”) នៅថ្ងៃទី ២៨ ខែ កក្កដា ប៉ុន្តែត្រូវបាន បដិសេធ។ វាក៏មានន័យ ដូចគ្នាដែរថា
ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍អង្គការ NGO និងបក្សប្រឆាំង
CNRP នៅស្ថានីយ៍បោះឆ្នោត មិនបានកត់សំគាល់អ្នកបោះឆ្នោតជិត
១ ភាគ ៣ ត្រូវបានគេបដិសេធមិនឱ្យបោះឆ្នោត។ វាគ្មាន អ្វីគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលទេថា
“ការអង្កេត” នេះហាក់ដូចជាមិនត្រូវ បានចេញផ្សាយ ជាសាធារណៈ ទោះបីអ្នកនិពន្ធរបាយការណ៍ ERA នៅតែសប្បាយចិត្តដកស្រង់របាយការណ៍គ្មានឈ្មោះរបស់
អង្គការ CAS ជាការគាំទ្រចំពោះការអះអាងរបស់ខ្លួន។
តួលេខខុសគ្នាស្រឡះមួយមកពី Theary C. Seng ដែលជាប្រធានស្ថាបនិកអង្គការពលរដ្ឋកម្ពុជា។
គេហទំព័ររបស់អង្គការនេះ រៀបរាប់ថា អង្គការនេះ “មិនប្រកាន់គណបក្ស” ទោះបី Theary Seng បានអួតអាងជាសាធារណៈអំពីការធ្វើយុទ្ធនាការឲ្យ សម
រង្ស៊ី តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៨ មក (អត្ថបទ “Cambodia’s tipping point “ចុះផ្សាយក្នុងការសែត Phnom Penh Post ថ្ងៃទី ១៦ ខែ
សីហា ឆ្នាំ ២០១៣)។ Theary
Seng និយាយ ថា “១៥ % នៃអ្នកបោះឆ្នោត
ប្រមាណ ១,២ ទៅ ១,៣ លាននាក់ នៃអ្នកបោះឆ្នោតដែលបានចុះឈ្មោះចំនួន ៩,៦ លាននាក់” មិនអាច
បោះឆ្នោត ប្រហែលពាក់កណ្តាលនៃតួលេខដែលបានលើកឡើងនៅក្នុងរបាយការណ៍ CAS ។
Theary Seng បានដកស្រង់ប្រភពនេះពីឯកសារសរសេរដោយវិទ្យាស្ថាន NDI ។ តាមពិតឯកសារនេះ ដែលមានឈ្មោះពេញថាជា “របាយការណ៍ស្តីពីសវនកម្មបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះ
ឆ្នោតនៅកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៣” (Report on the Voter Registry Audit (VRA) in Cambodia 2013) មិនបាននិយាយអ្វីទាល់តែសោះអំពីថាតើហេតុអ្វីបានជាចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតដែលបានចុះឈ្មោះ
មិនអាចបោះឆ្នោតបាន វាមិនបាននិយាយទាល់តែសោះចាប់តាំងពីឯកសារនេះត្រូវបានរៀបចំ ឡើងនៅក្នុងខែ
មីនា ឆ្នាំ ២០១៣ គឺនៅមុនការបោះឆ្នោត។ ហើយមិនបាននិយាយអ្វីនៅក្នុង ឯកសារនោះ ដែលអាចឱ្យខ្ញុំរកឃើញថាតួលេខរបស់
Theary Seng មានភាពត្រឹមត្រូវ ទោះបីការគិតលេខដ៏ឆ្គាំឆ្គងរបស់នាង
ជាការត្រឹមត្រូវក៏ដោយទៅចុះ (១,២ ទៅ ១,៣ លាននាក់ គឺ ១២,៥% ទៅ ១៣,៥% នៃ
អ្នកបោះឆ្នោត ៩,៦ លាន នាក់ មិនមែន ១៥%ទេ)។
របាយការណ៍ NDI និយាយថា VRA
មិនអាចរកឈ្មោះប្រជាជនចំនួន ១០.៨% ដែល បាននិយាយថា ពួកគាត់បានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត។
ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពីការស៊ើបអង្កេតស៊ីជម្រៅ បន្ថែមទៀត តួលេខនេះ បានធ្លាក់មកត្រឹម
៨,៨%។ របាយការណ៍សវនកម្មរបស់ NDI ដែលបានសរសេរមុនការកែតម្រូវបាននិយាយថា
គម្លាតនៃភាពលំអៀងកំហុសពី ២,០% ទៅ ៣,៥%។ ដូច្នេះ ២% ក្នុងចំណោម ១០,៨% គឺមានភាពលំអៀង
១៨,៥%។
រហូតមកទល់ពេលនេះ អ្នករិះគន់ គ.ជ.ប
ដែលទាំងអស់គ្នាឯកភាពគ្នាថា មានភាពមិន ប្រក្រតីអំពីការចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត
ចំនួនប្រជាជនកម្ពុជាដែលត្រូវបានដកហូតសិទ្ធិបោះ ឆ្នោតបានថយចុះពី ២៨,៥% មកនៅ ១៥% (ឬ
១៣%) រួចមកនៅត្រឹម ៨,៨%។ ប៉ុន្តែអាចនៅ មានការថយចុះទៀត។
អ្នកនិពន្ធរបាយការណ៍ ERA មិនបានផ្តល់តួលេខជាក់លាក់ទេ ប៉ុន្តែបានបង្ហាញតារាងមួយ
“អ្នកបោះឆ្នោតដែលមានអត្តសញ្ញាណដែលមិនមាននៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត” ដែលបង្ហាញទំហំមួយ៖
ភាគរយស្ថានីយ៍បោះឆ្នោត ដែលនៅក្នុងនោះគ្មាននិយាយ មាននិយាយ តិចតួច មាននិយាយខ្លះ ឬមាននិយាយច្រើនអំពីឈ្មោះដែលមិននៅក្នុងបញ្ជី
(រូបទី ៩)។ តារាងនេះផ្អែកលើការសិក្សាមួយធ្វើឡើងដោយអង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិកម្ពុជា
(Transparency
International Cambodia- TIC) ហើយយោងទៅតាមអ្នកនិពន្ធរបាយការណ៍
ERA “បានផ្តល់ព័ត៌ មានប្រកបដោយអន្ថន័យស្ថិតិដំណើរការនៃការបោះឆ្នោត
និងរាប់សន្លឹក ឆ្នោត...ដោយមាន កម្រិតត្រឹមត្រូវខ្ពស់”។
យោងទៅតាមតារាងនេះ នៅក្នុងការិយាល័យបោះឆ្នោតចំនួន ៤០%
មិនមានករណីណា មួយ អ្នកមានសិទ្ធបោះឆ្នោតដែលមិនមានឈ្មោះនៅក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតឡើយ។
លើសពីនេះទៀត ក៏មិនមានស្ថានីយបោះឆ្នោតណា ដែលមានករណីបែបនេះ (ច្រើនជាង ៥០ ស្ថានីយ)
បានកើតមាននោះទេ។ ៥២% នៃស្ថានីយបោះឆ្នោត មាន ១ ទៅ ១០ ករណី ហើយ ក្នុង ៨% មាន ១១ ទៅ
៥០ ករណី។ ដូច្នេះ “កម្រិតខ្ពស់នៃភាពត្រឹមត្រូវ” នៃការអង្កេតនេះ អនុញ្ញាតឲ្យ យើងគណនាតួលេខអប្បបរិមា
និងអតិបរិមាថ្នាក់ជាតិនៃសំរាប់ចំនួន ឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត ដែលបានរកឈ្មោះ មិនឃើញនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត។
ដោយសារមានស្ថានីយ បោះឆ្នោត ១៩.០០៩ ចំនួនអប្បបរិមាគឺ ស្មើនឹង (១៩.០០៩x៥២%)+[១៩.០០៩x(៨%x១១)] ចំណែកឯចំនួនអតិបរិមា គឺស្មើនឹង [១៩.០០៩x(៥២%x១០)]+[១៩.០០៩x(៨%x៥០)]។
តួលេខទាំងនេះគឺ អប្បបរិមា មាន ២៦.៦១៣ ហើយអតិបរិមាមាន ១៧៤.៨៨៣ ត្រូវជា ០,២៧% និង
១,៨% នៃចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតដែលបាន ចុះឈ្មោះ។ ចំណុចកណ្តាលនៃចំនួនអប្បបរិមា
និងអតិបរិមា គឺតិចជាង ១០១.០០០ បន្តិចស្មើ នឹង ១,០% នៃចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតដែលបាន ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត
គឺតិចជាង ១ ភាគ ៨ នៃតួលេខ សវនកម្ម VRA ក្នុងរបាយការណ៍
NDI ។
មានការអង្កេតមួយផ្សេងទៀត ដូចរបាយការណ៏ ERA បានធ្វើការកត់សំគាល់ថា៖ “គណៈ កម្មាធិការអង្គការ
NGO ស្តីពីអនុសញ្ញាលុបបំបាត់រាល់ទំរង់រើសអើងប្រឆាំងនឹងស្រ្តី
(NGO-CEDAW) បានដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតចំនួន ៧៣០ រូបទៅកាន់ស្ថានីយ
បោះឆ្នោតចំនួន ៦៥៦ នៅទូទាំងប្រទេសបានកត់ត្រាការរកឃើញស្រដៀងគ្នានេះដែរ។ មាន សរុប
១.៧៧២ ករណី នៃអ្នកដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតត្រូវបានរាយការណ៍ថាមិនអាចរក ឈ្មោះ របស់ខ្លួនឃើញនៅក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោត”
គឺជាមធ្យមមាន ២,៧ ករណីក្នុងស្ថានីយបោះឆ្នោត នីមួយៗ។ ដោយយកតួលេខនោះមកគិតជាមួយស្ថានីយ៍បោះឆ្នោតចំនួន
១៩.០០៩ នោះចេញ ជា តួលេខសរុប ចំនួន ៥១.៣២៤ ឬ ច្រើនជាងពាក់កណ្តាលនៃចំនួន ១%
នៃអ្នកដែលបានចុះ ឈ្មោះ បោះឆ្នោត។
ប៉ុន្តែ
មិនមានការចាំបាច់អ្វីពឹងលើការអង្កេតទាំងនេះទេ ព្រោះថា អង្គការ COMFREL មានអ្នកសង្កេតការណ៍នៅគ្រប់ស្ថានីយបោះឆ្នោតទាំងអស់ហើយ។
របាយការណ៍ ERA បានប្រាប់ យើងនូវអ្វីដែលពួកគេបានឃើញ៖
“អ្នកតាមដានរបស់អង្គការ COMFREL នៅថ្ងៃបោះឆ្នោត បាន សង្កេតឃើញយ៉ាងតិច
៩.០៥២ ករណីនៃពលរដ្ឋដែល មិនអាច បោះឆ្នោតបាន ដោយសារពួក គាត់រកឈ្មោះរបស់ខ្លួនមិនឃើញនៅក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោត។”
ពោលគឺ អ្នកសង្កេតការណ៍ COMFREL បានរកឃើញ ៩.០៥២ ករណីបែបនេះនៅទូទាំង ប្រទេស។ ពាក្យថា
“យ៉ាងតិច” មានន័យថា អាចមានច្រើនជាងនេះ ប៉ុន្តែអ្នកសង្កេតការណ៍ COMFREL ដែលបានឃើញ តែមិនបានកត់ សំគាល់នូវពលរដ្ឋដែលរកឈ្មោះពួកគាត់មិន ឃើញនៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត
មានន័យ ថាពួកគេមិនបានបំពេញការងាររបស់ខ្លួន។
នេះយើងមានរួចហើយ៖ “អ្នកតាមដាន” តែងតាំងដោយខ្លួនឯង មើលការបោះឆ្នោតនៅ
កម្ពុជា បានឯកភាពគ្នាថាចំនួនអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត ដែលឈ្មោះរបស់ពួកគេមិនមាននៅក្នុង
បញ្ជីបោះឆ្នោត គឺមានជិត ៣ លាននាក់ ហើយនិង ១,២ ទៅ ១,៣ លាននាក់ ហើយនិងជាង ១.០៤៥ លាន
បួនម៉ឺនប្រាំពាន់នាក់ (៨,៨% នៃ អ្នកចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត ៩,៦៨ លាននាក់) ហើយ និង
១០១.០០០ នាក់ ហើយនិង ៥១.០០០ នាក់ និង ៩.០០០ នាក់។ តើប្រជាជនកម្ពុជា មិនសំណាងទេឬ
ដែលមានអ្នកជំនាញការបែបនេះប្រាប់រដ្ឋាភិបាល និង គ.ជ.ប. អំពីថាតើត្រូវ រៀបចំ ដំណើរការបោះឆ្នោតរបៀបណានោះ!
*បាយការណ៍ ERA ហៅខ្លួនឯងដូចឈ្មោះរបាយការណ៍នេះ
ប៉ុន្តែគេហទំព័ររបស់អង្គការ នេះមានឈ្មោះថា Center for Advanced Study (CAS) ទៅវិញ៕
ដោយ Allen Myers