បទវិចារណកថា
ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ
៖ ស្នាមមេដៃ គ្មានតម្លៃលើសន្លឹកឆ្នោតទេ
កាលពីពេលកន្លងមកនេះ មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងបានគៀងគប្រជាពលរដ្ឋឲ្យធ្វើមហាបាតុកម្ម
និងបានយកស្នាមមេដៃ និងញត្តិ ដែលគ្មានតម្លៃជាគតិយុត្ត នាំយកទៅដាក់នៅតាមបណ្តាស្ថានទូតនានា
ដើម្បីបង្ហាញថា
គណបក្សរបស់ខ្លួនមានសំឡេងគាំទ្រច្រើនជាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
ការពិត
លទ្ធផលបោះឆ្នោតត្រូវបានប្រកាសរួចរាល់ហើយ ដោយស្ថាប័ន គ.ជ.ប
ដែលទទួលបន្ទុករៀបចំការបោះឆ្នោត និងបានធ្វើឡើងតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ
សេរីពហុបក្ស ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពីចាញ់ឆ្នោត គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលបាន តែ៥៥
អាសនៈ បានបដិសេធមិនទទួលយកលទ្ធផលនោះ និងបង្កើតជាលេសផ្សេងៗ
តាមរយៈការធ្វើបាតុកម្មទាមទារបង្កើតយន្តការថ្មីដែលផ្ទុយពីច្បាប់
និងការប្រមូលស្នាមមេដៃជាដើម។
ប៉ុន្តែ
សកម្មភាពទាំងឡាយទាំងពួងរបស់គណបក្សប្រឆាំង
មិនទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ ឬលើកទឹកចិត្តពីមជ្ឈដ្ឋានជាតិ អន្តរជាតិនោះទេ
ដោយគេបានចាត់ទុកថា វាពុំមែនជាសកម្មភាពត្រឹមត្រូវស្របតាមផ្លូវច្បាប់នោះឡើយ។
ផ្ទុយទៅវិញ វាគ្រាន់តែជាការបង្កើតហេតុផល
ដើម្បីគាប់ចិត្តម្ចាស់ឆ្នោតមួយចំនួនតែប៉ុណ្ណោះ។
ជាក់ស្តែង បញ្ហានេះ
ត្រូវបានអ្នកច្បាប់មួយចំនួនបានចាត់ទុកថា ជាចេតនាជាន់ឈ្លីលើច្បាប់
និងបើកយុទ្ធនាការភូតកុហក ដោយពុំផ្អែកលើមូលដ្ឋានអ្វីច្បាស់លាស់សោះឡើយ។
ជាគោលការណ៍ច្បាប់ « ស្នាមម្រាមដៃគេចាត់ទុកថា ជាទម្រង់មួយនៃការបង្ហាញឆន្ទៈ
ប៉ុន្តែដើម្បីឲ្យការបង្ហាញឆន្ទៈនេះមានតម្លៃអាចយកជាការបាន
មានតម្លៃផ្លូវច្បាប់ គឺថា
ការបង្ហាញឆន្ទៈតាមស្នាមមេដៃនេះត្រូវតែមានភាពច្បាស់លាស់ »។ នៅពេលដែលមានចលនាដើរប្រមូលស្នាមម្រាមដៃនៅតាមទីសាធារណៈ ហើយអះអាងថា បានមនុស្សរាប់លាននាក់
គឺប្រសិទ្ធិភាពនៃស្នាមមេដៃនេះ បើនិយាយតាមផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីឲ្យមានតម្លៃ
យ៉ាងហោចណាស់ក៏យើងត្រូវគិតពីភាពច្បាស់លាស់ជាពីរ ទី១ គិតពីអត្តសញ្ញាណ
មិនចាំបាច់ទៅនិយាយស្នាមមេដៃមនុស្សរាប់លាននាក់នោះទេ ត្រឹមស្នាមមេដៃបុគ្គលម្នាក់បង្ហាញឆន្ទៈលើកិច្ចសន្យាមួយដែលគាត់ផ្តិតមេដៃ
ដើម្បីមានតម្លៃផ្លូវច្បាប់ ស្នាមមេដៃនោះ ត្រូវតែច្បាស់លាស់លើអត្ថសញ្ញាណ។ អញ្ចឹងដើម្បីឲ្យច្បាស់លាស់គេត្រូវមានយន្តការលម្អិតអមបន្ថែមទៀត
ឧទាហរណ៍ ត្រូវមានអ្នកផ្តិតស្នាមមេដៃអម ត្រូវមានការដឹងឮពីអាជ្ញាធរ
រដ្ឋអំណាច មេធាវី បើចាំបាច់ គេអាចធ្វើកោសលវិច្ឆ័យបានទៀតផង។ ប៉ុន្តែរបៀបប្រមូលស្នាមមេដៃនៅទីសាធារណៈបែបនេះ
អាចផ្តិតពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ រីឯបុគ្គលខ្លះ មានការបន្លំ អត្តសញ្ញាណមិនច្បាស់លាស់
មនុស្សម្នាក់អាចផ្តិតនៅទីនេះ ហើយបន្តិចទៀតអាចផ្តិតនៅទីនោះ អ្នកណាអាចដឹងថា
គាត់ផ្តិតរួចហើយ?
ភាពច្បាស់លាស់មួយទៀត គឺថា ដើម្បីអាចសម្តែងឆន្ទៈផ្លូវច្បាប់ គឺទាមទារឲ្យមានការយល់ដឹងឲ្យច្បាស់លាស់អំពីខ្លឹមសារថា
តើគាត់ផ្តិតស្នាមមេដៃហ្នឹងទៅលើឯកសារមួយដែលមានខ្លឹមសារដូចម្តេច?អញ្ចឹងជាក់ស្តែងយើងឃើញថា
ធ្វើឡើងតគ្នា ឃើញគេផ្តិត ផ្តិតនឹងគេដែរ តាមបែបលេងសើច មិនមានភាពហ្មត់ចត់តាមផ្លូវច្បាប់ទេ
គឺថា ផ្តិតហើយផ្តិតទៀតៗៗ ធ្វើយ៉ាងម៉េចដើម្បីឲ្យបានស្នាមមេដៃ។
ថ្វីត្បិតតែ ស្នាមមេដៃ គឺជារូបភាពមួយក្នុងការសម្តែងឆន្ទៈ ប៉ុន្តែស្នាមមេដៃនេះ
មិនមានតម្លៃសម្រាប់ជំនួសទៅដល់ការបោះឆ្នោតទេ។ សូមបញ្ជាក់ថា របៀបបង្ហាញឆន្ទៈដើម្បីជ្រើសរើសថ្នាក់ដឹកនាំតាមបែបលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
គឺត្រូវធ្វើតាមរយៈសន្លឹកឆ្នោតមិនមែនធ្វើតាមរយៈប្រមូលស្នាមមេដៃនោះទេ។
សន្លឹកឆ្នោតតាមឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ
គឺបង្ហាញពីភាពច្បាស់លាស់នៃការសម្រេចចិត្ត ។ យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងយោងតាមច្បាប់បោះឆ្នោត
ដើម្បីធានាថា ឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមានភាពត្រឹមត្រូវយ៉ាងណា នោះ គឺបើយើងគ្រាន់តែគូសខុស គូសច្រើនកន្លែង
គឺថាសន្លឹកឆ្នោតយើងយកជាការពុំបានទេ មូលហេតុអ្វី?គឺមកពីការសម្តែងឆន្ទៈមិនច្បាស់លាស់។
ដូច្នេះ ការស្វែងយល់អំពីលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមិនច្បាស់លាស់ គឺជាគ្រោះថ្នាក់មួយសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។
យ៉ាងណាមិញ តាមរយៈការប្រមូលស្នាមមេដៃ ដែលអ្នកនយោបាយកំពុងតែបំផុសឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយល់ច្រឡំពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
គឺបានដើរចេញឆ្ងាយពីក្របខ័ណ្ឌនីតិរដ្ឋ ។ មូលហេតុអ្វី? មូលហេតុ គឺថាតាមរយៈនេះគ្រោះថ្នាក់សម្រាប់កម្ពុជាក្នុងការអនុវត្តដំណើរការលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
គឺទាក់ទងនឹងការភាន់ច្រឡំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដោយយល់ឃើញថា ការជ្រើសរើសថ្នាក់ដឹកនាំតាមបែបលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
គឺធ្វើតាមរយៈប្រមូលស្នាមមេដៃ។ ប៉ុន្តែ
ក្នុងករណីនេះមិនដែលមានប្រទេសណាមួយគេធ្វើទេ គឺគេធ្វើតាមរយៈសន្លឹកឆ្នោតតែប៉ុណ្ណោះ។
ក្នុងច្បាប់បោះឆ្នោតមាត្រា៩៥ ក៏បានបង្ហាញផងដែរថា
« ការបោះឆ្នោត ជាការសម្ងាត់របស់អ្នកបោះឆ្នោត » ច្បាប់នេះក៏បានបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតដែរថា
ការចង់ដឹងអំពីការសម្ងាត់ ឬការបង្ហើបការសម្ងាត់តាមរូបភាពណាក៏ដោយត្រូវហាមឃាត់។
មូលហេតុអ្វីត្រូវហាមឃាត់? ចំណុចនេះយើងត្រូវធ្វើការកត់សម្គាល់
ហើយក្នុងបទបញ្ជា និងនិតិវិធីក៏ដូចជាច្បាប់ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងច្បាប់បោះឆ្នោត ការសម្ងាត់ត្រូវបានធានាយ៉ាងតឹងរឹង។
ប្រសិនបើនៅពេលបោះឆ្នោតមានការបែកធ្លាយ វាអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការបោះឆ្នោត
និងសន្លឹកឆ្នោតមានបញ្ហា។ សន្លឹកឆ្នោតដែលមិនអាចថែរក្សាបាននូវការសម្ងាត់
ការបោះឆ្នោតត្រូវទុកជាមោឃៈ។ អញ្ចឹងការសម្ងាត់ត្រូវបានគេធានាណាស់។ មូលហេតុអ្វីបានជាការសម្ងាត់របស់អ្នកបោះឆ្នោតត្រូវបានធានាទី១
គោលដៅធំបំផុតឲ្យដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរីត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌។
ទី២ ដើម្បីធានាថា ភាពឯកជនផ្នែកនយោបាយរបស់បុគ្គលត្រូវបានធានាផងដែរ។ ហើយចំណុចនេះវាក៏ផ្សារភ្ជាប់ជាមួយសន្តិសុខ
ទាំងសុវត្ថិភាពរបស់បុគ្គលដែរ ។ ចំណុចសំខាន់នោះថា ការរក្សាការសម្ងាត់នេះ គឺការធានានូវឯករាជ្យជាតិ
។ ក្រោយការបោះឆ្នោត យើងលែងនិយាយអំពីរឿងបោះឆ្នោតហើយ គឺប្រជាពលរដ្ឋចាប់ផ្តើមប្រកបនូវជីវភាពជាប្រក្រតីជាធម្មតា
ការបោះឆ្នោតបានបញ្ចប់ ដំណើរត្រូវទៅមុខ ប្រជាធិបតេយ្យផ្តើមចេញពីការគោរពឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ
ហើយប្រជាធិបតេយ្យក៏ត្រូវផ្តើមចេញគោរពឆន្ទៈមតិភាគច្រើន។
ដូច្នេះ ការប្រមូលស្នាមមេដៃនៅតាមផ្លូវ គឺជារឿងគ្រោះថ្នាក់មួយសម្រាប់សង្គម ។
អញ្ចឹង សូមឲ្យមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង ត្រូវគិតពិចារណាឲ្យមែនទែន។ តើចំណុចគ្រោះថ្នាក់គឺអ្វី?យើងគិតពីបញ្ហាសន្តិសុខរបស់បុគ្គលដែលបានបង្ហាញស្នាមមេដៃជារឿងមួយ
ប៉ុន្តែចំណុចដែលសំខាន់ធ្វើឲ្យបែកបាក់ឯករាជ្យជាតិ
ការធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិបែកបាក់សាមគ្គី
ហើយនាំស្នាមមេដៃទៅឲ្យបរទេសដើម្បីដាក់ការគាបសង្កត់មកលើរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា
មានន័យយ៉ាងម៉េច? មានន័យថា ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់អធិបតេយ្យជាតិ និងប៉ះពាល់ទៅដល់ព្រះមហាក្សត្រ
ជាទីគោរពសក្ការៈនៃប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ថែមទៀតផង។ ពីព្រោះថា អ្នកណាទៅដឹងថាគាត់អាចធានាថា
អ្នកដែលគាត់អាចទៅយកស្នាមមេដៃជាង១លាននាក់ទៀតនោះ វាមិនទៅជាន់ជាមួយអ្នកដែលបានផ្តិតមេដៃលើកមុនជាង២លាននាក់។
ការប្រមូលស្នាមមេដៃនេះ ជារឿងដែលរៀបចំគ្រាន់បានជារូបភាព ប៉ុន្តែ ខ្លឹមសារផ្នែកច្បាប់គ្មានតម្លៃអ្វីសោះ។
ជាការពិតណាស់ ការប្រមូលស្នាមមេដៃតាមទីសាធារណៈនេះ គឺជាការអនុវត្តមិនត្រឹមត្រូវ
ពីព្រោះវាបានប៉ះពាល់ទៅនឹងការសម្ងាត់របស់អ្នកបោះឆ្នោត។
អ្នកច្បាប់មួយចំនួនទៀត ក៏បានយល់ឃើញស្រដៀងគ្នានេះដែរ
ដោយគេបានហៅការធ្វើបាតុកម្ម ក៏ដូចជាធ្វើការផ្តិតមេដៃ
ធ្វើញាត្តិទាំងអស់នេះ គ្រាន់តែជាបញ្ហាមួយបោកបញ្ឆោតប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលលង់លក់ទៅនឹងការបោកបញ្ឆោតរបស់មេគណបក្សប្រឆាំងតែប៉ុណ្ណោះ។
ដូច្នេះសកម្មភាពទាំងអស់នេះ នឹងនាំមកនូវភាពអាណាធិបតេយ្យនៅក្នុងសង្គមជាតិកម្ពុជាទៅអនាគត
ហើយជាការមួយដែលកំពុងតែហែកសង្គមជាតិខ្មែរឲ្យទៅជាពីរ ហើយគណបក្សប្រឆាំងកំពុងតែបញ្ឆេះក្រុមរបស់ខ្លួន
សមាជិករបស់ខ្លួន យុវជនរបស់ខ្លួនដើម្បីស្អប់ខ្មែរមួយក្រុមទៀតដែលគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
កន្លែងហ្នឹងហើយដែលជាគ្រោះថ្នាក់មួយធំ បង្កើតនូវអណាធិបតេយ្យ បង្កើតនូវការបែកបាក់សាមគ្គីភាព
ហើយអ្វីដែលសំខាន់មួយទៀត អ្នកទាំងអស់គ្នាកំពុងតែយកអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាយកទៅដោះដូរនឹងអំណាចដែលខ្លួនចង់បាន ។
ក្នុងន័យនេះ បើសិនអ្នកទាំងនោះមានសមត្ថភាព មានការស្មោះត្រង់
ជាមួយប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន មិនមែនទៅភូតភរប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន មិនមែនទៅភូតភរ
ស្ថានទូតមួយចំនួនដើម្បី នឹងបម្រើមហច្ឆិតាអំណាចរបស់ខ្លួននោះទេ»។
ជារួម តម្លៃនៃស្នាមមេដៃ
មិនអាចមកថ្លឹងជាមួយនឹងតម្លៃនៃការបោះឆ្នោតបានឡើយ។ ស្នាមមេដៃ ដែលបង្កើតឡើងដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ
គឺគ្រាន់តែបង្ហាញពីភាពឡប់ឡែ ដើម្បីកេងចំណេញនយោបាយ។ ដោយឡែក
សន្លឹកឆ្នោត កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៣ កន្លងទៅ
ទើបជាការបង្ហាញនូវឆន្ទៈពិតប្រាកដរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ៕
អត្ថបទ៖ រួម ជាតិ