ក្នុងខណៈដែលមានបញ្ហាសំខាន់ដទៃទៀតនៅក្នុងរបៀបវារៈនោះ ការផ្តោតរបស់អ្នកសង្កេតការជាច្រើននឹងងាកមកលើជំហររបស់បណ្តាអាស៊ានលើបញ្ហាសមុទ្រចិន ដោយភាពតានតឹងរបស់របស់អាមេរិក និងចិនកំពុងបង្ករភាពមិនច្បាស់លាស់នោះក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះ។ ឥរិយាបថនាពេលថ្មីៗរបស់ចិនអំពីសមុទ្រចិនខាងត្បូងទំនងជាលេចធ្លោរជាងគេ។ កាលពីសប្តាហ៍មុន គេរាយការណ៍ថា ចិនបានគំរាមវាយប្រហារទីតាំងយោធារបស់វៀតណាមនៅលើសណ្ឋានដីដែលខ្លួនកាន់កាប់នៅទីនោះ ប្រសិនវៀតណាមមិនបញ្ឈប់ក្រុមហ៊ុន Repsol ពីការខួងប្រេងនៅក្នុងប្លុក Block 136-03 ដែលចិនក៏បានទាមទារផងដែរនោះ។ នេះមិនត្រូវបានអះអាងដោយក្រុមហ៊ុន Repsol ឬមន្ត្រីវៀតណាមនោះទេ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលគេសួរថា តើចិនបានដាក់សម្ពាធវៀតណាមលើបញ្ហានេះឬអត់នោះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន Lu Kang ហាក់បីដូចបានបញ្ជាក់ដល់របាយការណ៍នោះ ដោយនិយាយថា ចិនបានជំរុញឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធបញ្ឈប់សកម្មភាពជាឯកតោភាគីនោះ”។
របាយការណ៍នោះបានកើតឡើង បន្ទាប់ពីការលាតត្រដាងរបស់ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនថា ប្រធានាធិបតីចិនបានប្រាប់គាត់អំពីការរុករកប្រេងនៅកោះជម្លោះ Reed Bank ថា ប្រសិនបើអ្នកបង្ខំដល់បញ្ហានោះ យើងនឹងធ្វើសង្គ្រាម។ នេះអាចជាការសង្កេត ជាជាងការគំរាម។ ក្នុងឧទាហរណ៍ទាំងពីរនោះ ការគំរាមប្រើកម្លាំងជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអ្វីដែលចិនមើលឃើញថា ជាការរុករក “ជាឯកតោភាគី” និងការផលិតប្រេងនៅក្នុងតំបន់ជម្លោះនោះ។ ជាការពិត រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនបានព្រមានថា “នៅក្នុងដែនទឹកដែលមានការត្រួតគ្នានូវសិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍ក្នុងសមុទ្រ ប្រសិនបើភាគីមួយបន្តអភិវឌ្ឍជាឯកតោភាគីនៅទីនោះ ភាគីមួយទៀតនឹងមានសកម្មភាពដូចគ្នាដែរ”។
ជាការពិតដែលថា សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិបានហាមសកម្មភាពឯកតោភាគីនៅក្នុងដែនទឹកជាប់ជម្លោះ “ដែលផ្លាស់ប្តូរធាតុដើមរបស់តំបន់នោះ” ដូចជាការខួងប្រេងជាដើម។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងករណីទាំងពីរនេះ មូលហេតុតែមួយដែលចិនអាចមានសម្រាប់ការទាមទារតំបន់មិនច្បាស់លាស់នោះត្រូវបានច្រានចោលដោយតុលាការអន្តរជាតិរួចហើយ។ ប៉ុន្តែ វាច្បាស់ណាស់ថា ទោះបីជាមានសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិក៏ដោយ ក៏ការទាមទារតាមខ្សែបន្ទាត់ ៩ ចំណុចរបស់ចិនលើអធិបតេយ្យអំពីធនធាន និងសណ្ឋានដីនោះនៅតែសកម្មនៅឡើយ។ ប្រសិនបើនេះគឺជាជំហរដែលចិនកំពុងប្រកាន់យកមែននោះ ពោលគឺចិននៅតែទាមទារតាមខ្សែបន្ទាប់ ៩ ចំណុចនោះហើយនឹងប្រើកម្លាំងដើម្បីបង្ខំការទាមរទាររបស់ខ្លួននោះ វានឹងមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់ទំនាក់ទំនង ចិន- អាស៊ាន និង ចិន-អាមេរិក។ ជាការពិត អាមេរិកនឹងលើកឡើងថា នេះគឺជាការរំលោភដល់សណ្តាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិដែលមានជាយូរមកហើយនោះ ដែលខ្លួនបានជួយបង្កើតឡើងនិងនៅតែដឹកនាំនៅឡើយ។ ជាងនេះទៅទៀត អាមេរិក ជប៉ុន និងវៀតណាមទំនងជាប្រើប្រាស់សកម្មភាពទាំងនេះក្នុងចេតនាដើម្បីឲ្យអាស៊ានរួមគ្នាទល់នឹងចិន យ៉ាងហោចណាស់លើបញ្ហាមួយចំនួន។ ដោយបានរួមចំណែកដល់ការកើនឡើងភាពតានតឹងនោះ អាមេរិកបានបន្តសេរីភាពនៃការធ្វើនាវាចររបស់ខ្លួនទល់នឹងការទាមទាររបស់ចិននៅទីនោះ ហើយសេរីភាពនៃការធ្វើនាវាចររបស់អាមេរិកនោះ ឥឡូវនេះ ទំនងជាកាន់តែញឹកញាប់ និងលក្ខណៈញួសញង់ថែមទៀតស្ថិតក្រោមរដ្ឋបាលរបស់ ត្រាំ។
សកម្មភាពរបស់ចិនបានធ្វើភាពតានតឹងកាន់តែអាក្រក់រវាងសមាជិកអាស៊ានខ្លះ និងចិននៅចំពេលដ៏រសើបមួយនេះ។ ចិនកំពុងព្យាយាមទប់ស្កាត់ការជ្រៀតជ្រែកដោយ “ភាគីខាងក្រៅ” (អាមេរិកនិងជប៉ុន) នៅមុននិងនៅពេលកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន និងអាស៊ានបូក។ នៅថ្ងៃទី ២៦ ខែកក្កដា នៅក្រុងម៉ានីល លោក Wang Yi បានព្រមានថា “ប្រសិនបើនៅតែមានកម្លាំងក្រៅតំបន់ ឬកម្លាំងនៅក្នុងតំបន់ដែលមិនចង់ឃើញមានស្ថិរភាពនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយពួកគេនៅតែចង់បង្កបញ្ហានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះ យើងត្រូវតែរួមគ្នាហើយនិយាយថា ទេ ដល់ពួកគេទាំងអស់នោះ”។ អ្វីដែលកំពុងបង្ហាញឡើងផងនោះគឺសេចក្តីប្រាថ្នារបស់លោក ស៊ី ក្នុងបង្ហាញនូវការស្នេហាជាតិ និងម៉ឹងម៉ាត់ក្នុងការជំរុញលទ្ធភាពដល់ការតែងតាំងជាថ្មីដល់រូបគាត់នៅក្នុងសមាជបក្សលើកទី ១៩ នៅក្នុងរដូវស្លឹកឈើជ្រុះខាងមុខនេះ។
ការប្រឈមមុខជាមួយហ្វីលីពីន ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រើប្រាស់កម្លាំង នឹងជំរុញឲ្យហ្វីលីពីន និងប្រទេសអាស៊ានភាគច្រើនងាកចូលទៅខាងអាមេរិក។ ចិនសង្ឃឹមថា នឹងជៀសវារឿងបែបនេះដោយបង្ខំឲ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងអភិវឌ្ឍន៍រួមមួយនៅតំបន់ជម្លោះជាមួយហ្វីលីពីន។ លោក Duterte ក៏ចាប់អារម្មណ៍ដែរ ហើយការចរចាកំពុងតែបន្ត។ ប៉ុន្តែ ឧបសគ្គដ៏ធំនោះគឺថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញហ្វីលីពីនហាមការចែកធនធានពាក់កណ្តាលម្នាក់ស្ថិតក្រោមអធិបតេយ្យហ្វីលីពីន។ ការអភិវឌ្ឍរួមបែបនេះត្រូវតែយ៉ាងតិច ហ្វីលីពីនទទួលបាន ៦០ ភាគរយដែរ។ កិច្ចព្រមព្រៀងរបស់ចិនដល់ការចែកឲ្យហ្វីលីពីនច្រើនបែបនេះអាចត្រូវបានបកស្រាយថា ជាការទទួលស្គាល់ដល់អធិបតេយ្យហ្វីលីពីនលើធនធាននោះ។ លោក Duterte បានសន្យាពិគ្រោះជាមួយសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់នៅមុនបន្តទៅមុខទៀត។ នេះអាចជាល្បិចបង្អាក់ដំណើរ។
កិច្ចប្រជុំរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន និងចិនក៏នឹងពិចារណាលើសំណើរ “ក្របខ័ណ្ឌ” សម្រាប់ក្រមប្រតិបត្តិនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងផងដែរ។ សេចក្តីព្រាងក្របខ័ណ្ឌនោះត្រូវបានយល់ព្រមដោយអ្នកតំណាងរបស់អាស៊ាន និងចិនរួចហើយ ហើយទំនងជានឹងត្រូវយល់ស្របដោយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរបស់គេ។ ប៉ុន្តែ វាមានលក្ខណៈស្តួចស្តើងណាស់។ វាមិនបានលើកឡើងអំពីលក្ខណៈផ្លូវច្បាប់របស់ក្រមប្រតិបត្តិនោះទេ ពោលគឺកន្លែងដែលកិច្ចព្រមព្រៀងនោះត្រូវអនុវត្តន៍ របៀបដោះស្រាយជម្លោះ និងរបៀបធានាឲ្យមានការគោរពតាម។ ទាំងអស់នោះគឺជាចំណុចរាំងស្ទះធំៗដល់កិច្ចព្រមព្រៀងនោះស្តីពីក្រមប្រតិបត្តិ។ ជាការពិត ទំនងជាមានការចរចាគ្នាច្រើនទៀតនៅមុនពេលមានក្រមប្រតិបត្តិមួយត្រូវគេយល់ព្រមឡើងបាន។
ទាំងនេះគឺជាបញ្ហាខ្លះដែលនឹងត្រូវជជែកដេញដោល និងទទួលបានលទ្ធផលចេញពីកិច្ចប្រជុំនៅពេលខាងមុខនៅក្រុងម៉ានីល។ គេគួរតែដឹងអំពីបរិបទនៃការប្រណាំងប្រជែងរវាងចិន និងអាមេរិកដើម្បីឥទ្ធិពលនៅក្នុងតំបន់។ ស្ថានភាពលំបាកខាងសន្តិសុខដ៏សំខាន់នេះ ឥឡូវនេះ បានក្លាយទៅជាងាយស្រួលមើលថែមទៀត ពោលគឺកាន់តែមានភាពហួងហែងពីចិនដែលកំពុងធ្វើឲ្យចុះខ្សោយដល់ស្ថានភាពដើមដែលដឹកនាំដោយអាមេរិកដោយអាស៊ានកាន់តែមានការបែកបាក់។ នៅកិច្ចប្រជុំទាំងនេះ បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងនឹងតែលេចចេញច្បាស់សម្រាប់ការប្រណាំងប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយដ៏ធំនេះ៕
(ប្រភព៖ IPPREVIEW ចុះថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧)
No comments:
Post a Comment