សំបុត្រថ្ងៃនេះ៖ កម្ពុជា ក្នុងបរិបទពិភពលោក

តើ «ទំនាស់» របស់ពិភពលោក «វិវត្តន៍ និង ប្រែ ប្រួល» ដូចម្តេច? តើអ្វីជា «ភ្នាក់ងារ» (Agent) នៃ ទំនាស់ របស់ ពិភពលោក? កម្ពុជា ឬបណ្តាប្រទេសតូចៗឯទៀត តិច ឬច្រើន តែងរងឥទ្ធិពលពីការសាកល្បងទ្រឹស្តី និងទំនាស់របស់ពិភព លោកជានិច្ច។ ឥឡូវនេះ កម្ពុជា ក៏កំពុងរង ឥទ្ធិពល នៃការ សាកល្បងទ្រឹស្តី របស់ពិភពលោកនៅឡើយដែរ!។ «ទំនាស់» ធំៗរបស់ពិភពលោក «វិវត្តន៍&ប្រែប្រួល» តាមដំណាក់កាល ដូចតទៅ៖
១. ទំនាស់ការប្រគួតឥទ្ធិពលរបស់អាណាចក្រ! Clash of Empires (ស.វទី ៣-៨)៖ ក្នុងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ខ្មែរក៏ជាអាណា ចក្រ១ ហើយ អាណាម តុងកឹង ចំប៉ាគឺសុទ្ធតែជាអាណាចក្រ។ តែទីបំផុត អាណាចក្រចំប៉ា បាត់ពីផែនទីពិភពលោក។ តើពេលនោះគេប្រើអ្វីធ្វើជាភ្នាក់ងារនៃទំនាស់?
សូមសិក្សាបន្ថែម!
២. ទំនាស់នៃការប្រគួតឥទ្ធិពលសាសនា!Clash of Religious (ស.វទី៨-១៤)៖ ក្នុងបរិបទកម្ពុជា គឺអាចសិក្សាតាមរយៈ ប្រាង្គ ប្រាសាទ ដែលក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី៨-១២ កើតឡើងនូវ ទំនាស់ប្រជែងឥទ្ធិពលរវាង ព្រហ្មញសាសនា និង ព្រះពុទ្ធ សាសនា គឺធំធេងណាស់។ ក្នុងពិភព លោកក៏មាន សាសនា ច្រើនណាស់ទៀតដែលប្រជែងគ្នា នូវទំនាស់រវាង នីកាយ សាសនាផង និងរវាងសាសនា១នឹងសាសនា១ទៀតផង។
តើពេលនោះគេប្រើអ្វីធ្វើជាភ្នាក់ងារនៃទំនាស់? សូមសិក្សាបន្ថែម!

៣. ទំនាស់នៃការប្រគួតឥទ្ធិពលមនោគមន៍វិជ្ជា! Clash of Ideo logy (ស.វទី១៩-២០)៖ ពិភពលោកប្រគួតគ្នារវាង លទ្ធិ កុម្មុយ និស្ត និងពួកសេរីនិយម ឬហៅថា ប្រជាធិបតេយ្យ។ លទ្ធ ផល នៃការសាកល្បងទ្រឹស្តី និងការប្រកួតគ្នានេះ នាំឲ្យមាន «សង្គ្រាមត្រជាក់» កើតឡើង។ តើសង្គ្រាមត្រជាក់នៅឥណ្ឌូចិន ស្លាប់មនុស្សអស់ប៉ុន្មាន? គ្រាន់តែកម្ពុជា ស្លាប់ប្រជាជនអស់ ៨សែននាក់ដោយការទម្លាក់គ្រាប់បែក ជាង៣លាននាក់ដោយសារអំពើប្រល័យពូជសាសន៍។ នេះមិនរាប់អំពី ជនពិការ ទុក្ខសោករបស់ ប្រជាជនដែលត្រូវព្រាត់ប្រាស់បងប្អូន និងការអន្តរាយលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសង្គមនោះផង។ ដោយសារការប្រគួតឥទ្ធិពលមនោគមន៍វិជ្ជានេះ គេបានធ្វើឲ្យប្រជាជាតិក្នុងឥណ្ឌូចិន «ក្លាយជាមិត្តផង និងជាសត្រូវនឹងគ្នា» ហើយក៏បន្សល់ទុកមរតកជម្លោះទាំង ខាងបូរណភាពអធិបតេយ្យ និងការរើសអើងពូជសាសន៍ មានមកទល់សព្វថ្ងៃ។ តើគេប្រើអ្វីធ្វើជាភ្នាក់ងារនៃទំនាស់?
សូមសិក្សាបន្ថែម!

៤. ទំនាស់នៃការប្រគួតឥទ្ធិពលអារ្យធម៌! Clash of Civili zat ions (ស.វទី២០)៖ ទំនាស់នេះកើតឡើង ដោយការឈឺ ចាប់ នៃពិភពម៉ូស្លីម ប្រឆាំងវប្បធម៌ អារ្យធម៌ របស់លោកខាងលិច ជាពិសេសគោលដៅគឺពួកគេប្រឆាំងអាមេរិក។
សង្គ្រាមអាមេរិកនៅឈូងសមុទ្ទពែក ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ បង្កើតការឈឺចាប់ខ្លាំងណាស់។ វប្បធម៌អាសអាភាស របស់ លោកខាងលិច ក៏ធ្វើឲ្យជនម៉ូស្លីមស្អប់ខ្លាំងណាស់ដែរ។ ដូច្នេះ ព្រឹត្តិការណ៍ 9/11 ឆ្នាំ២០១១ នៃការវាយប្រហារ ដោយប្រើ យន្តហោះធ្វើអត្តឃាតបុកកម្ទេច មជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្ម អា មេរិក World Trade Center ការវាយលើមន្ទីរបង់តាហ្គោន ដែលជាទីបញ្ជាការយោធាអាមេរិក គឺជាផែនការ និងការលះ បង់ ក្នុងបុព្វហេតុដើម្បីរំលាយអាមេរិកឲ្យទៅជាផេះ។
សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បើកការវាយប្រហារលើប្រទេស អ៊ីរ៉ាក់ និងបង្ក្រាបប្រទេសម៉ូស្លីមជាច្រើនទៀតដែរ។ សួរថា តើនេះជា ប្រជាធិបតេយ្យឬ? បើប្រជាធិបតេយ្យប្រើកាំភ្លើង វាមិនមែន ជាដំណើរឆ្ពោះទៅរកសេរីភាពទេ ប៉ុន្តែនិយាយឲ្យខ្លី គឺវា ជា« ការសងសឹក!» សងសឹក! សងសឹក!។
ភ្នាក់ងារដ៏មុតស្រួចក្នុងទំនាស់អារ្យធម៌នេះ គឺក្រុម «អត្តឃាត» ដែលហ៊ានពលីកម្មជីវិតបើកយន្តហោះកម្ទេចអាមេរិក ឬឱប ដាក់គ្រាប់បែករត់ចូលកម្ទេចគោលដៅណាមួយ (suicide bom bers)។ នេះជាសោកនាដកម្មរបស់មនុស្សជាតិ និងពិភព លោក។
៥. ទំនាស់នៃការប្រកួតឥទ្ធិពលទំនើបកម្មនិងសម្ភារៈនិយម! Clash of Modernity ឬអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា Clash of Technology (ស.វទី២១)៖ «សម្ភារៈកំណត់មនសិការ» បាន បង្កើតស្ថានភាពប្រេះស្រាំ ក្នុងប្រជាជាតិនីមួយៗយ៉ាងខ្លាំង ដែលសូម្បីប្រទេសអាមេរិកខ្លួនឯង ក៏បែកបាក់ស្មារតីជាតិធំធេង និងធ្លាក់ចុះនូវសីលធម៌ គុណធម៌ ដ៏អាក្រក់បំផុតដែរ។

តែទោះបីជាយ៉ាងណា ប្រទេសតូចៗ គឺរងផលប៉ះពាល់ច្រើនជាង។ ទំនាស់នៃការប្រគួតឥទ្ធិពលទំនើបកម្ម និងសម្ភារៈនិយម វាធ្វើឲ្យទម្រង់នៃការដឹកនាំប្រែប្រួល ក៏ប៉ុន្តែផលប៉ះពាល់ធំរបស់វា គឺលើឥរិយាបទ និងសីលធម៌របស់មនុស្ស។ ភ្នាក់ងារដ៏សកម្មក្នុងទំនាស់របស់ពិភពលោកបែបថ្មីនេះ គឺបច្ចេកវិទ្យា IT & Social Media ដែលសំដៅដល់ Facebook ។ ភ្នាក់ងារនេះ មានមុខងារ២គឺ ជួយផង និងបំផ្លាញផង។
ជាការពិត រាល់ទំនាស់ ឬសង្គ្រាមដែលកើតឡើង ភ្នាក់ងាររបស់វា គឺមនុស្ស សព្វាវុធ មនោគមន៍វិជ្ជា និងបច្ចេកវិទ្យា គឺទៅជាមួយគ្នា គ្រាន់តែថា គេប្រើមួយណាច្រើនជាង។ ទាំងទ្រឹស្តីនិងភាពជាក់ស្តែង អ្វីដែលកើតមក គឺវានឹងវិវត្តន៍តទៅទៀត ទៅទម្រង់ទំនើបកម្មថ្មី ឬអន្តរាយ។
ប្រទេសតូចៗ តែងតែរងឥទ្ធិពលពីការបង្កើតទ្រឹស្តីថ្មីៗ របស់ពិភពលោក និងការដែលគេសាកល្បងទ្រឹស្តីនេះ។ ឥទ្ធិពលទំនាស់ពីខាងក្រៅ វាក៏បង្កើតឲ្យមានទំនាស់នៅខាងក្នុងផងដែរ។ ហេតុអ្វី? រឿងនេះសាមញ្ញនិងងាយយល់បំផុត។ ដំបូងឡើយគេបង្កើតនិងសាកល្បងលើ IPhone 4 និងអភិវឌ្ឍ បន្តបន្ទាប់ទៀតគឺ IPhone 5 IPhone 6 និងឥឡូវនេះ គឺ iPhone 7។ អ្នកទ្រស្តីបង្កើតថ្មីគេមិនឈប់ត្រឹមនេះទេ គេនឹងបង្កើតទ្រឹស្តីថ្មីៗជាស៊េរីបន្តទៀត។ ដូច្នេះតើទំនាស់វានៅកន្លែងណាបើទូរស័ព្ទដូចតែគ្នា?៖
ទី១. ទំនាស់សម្ភារៈនិយមដោយលទ្ធភាព៖ ឪពុកអត់លុយ តែកូនបន្តទាមទារដូរម៉ូតទូរស័ព្ទ ឬម៉ូតរថយន្ត។ កូនមាន IPhone 4 ប្រើហើយ តើបើដូរ iPhone 5 អត់បាន វា ទៅ ជាកើតទំនាស់! តើក្នុងទំនាស់នេះ១ណាខុស ១ណាត្រូវ? ត្រូវ ឬខុស គឺរកមិនឃើញទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ចូរយល់ថា ទាំង ឪពុក និងកូន គឺរងគ្រោះដូចគ្នាលើបញ្ហាសម្ភារៈនិយមនេះ។

ទី២. ទំនាស់លើបញ្ហាសម្ភារៈនិយមដោយការប្រៀបធៀប៖ មានរថយន្តប្រើដូចគ្នា គ្រាន់តែមួយស៊េរីឆ្នាំ២០១០ ហើយ មួយទៀតស៊េរីឆ្នាំ២០១២ ក៏ប្រកួតគ្នា ដែលធ្វើឲ្យមានទំនាស់ លើសីលធម៌ និងវណ្ណៈភាពសង្គមដែរ។ មានរថយន្តម៉ាក តូយូតា ដូចគ្នា តែមួយ Land cruiser ហើយមួយទៀត Lexus 2017 ក៏បង្កើតទំនាស់ប្រៀបធៀបដែរ។
ទំនាស់នៃការប្រគួតឥទ្ធិពលទំនើបកម្ម និងសម្ភារៈនិយម ក្នុង យុគ្គសម័យបច្ចេកវិទ្យា គឺមានលក្ខណៈសកលផង លក្ខណៈ តំបន់ផង លក្ខណៈសង្គមផង និងកាន់ តែតូច ទៅទៀត គឺរវាង បុគ្គលនិងបុគ្គល។ ទំនាស់នេះពេលខ្លះមើលឃើញ ពេលខ្លះ មើលមិនឃើញ។ អ្វីដែលជាចំណុចគ្រោះថ្នាក់បំផុតក្នុងទំនាស់សម្ភារៈនិយមក្នុងសម័យបច្ចេកវិទ្យា ទាំងក្នុងសង្គម និង នយោបាយ គឺនៅ ពេលដែល៖ទី១) ប្រជាជនខំរត់តាមទ្រឹស្តីគេ ដែល គេនឹងបន្ត បង្កើតជាស៊េរីជារៀងរាល់ឆ្នាំមិនឈប់ឈរ និងទី២)គឺ ប្រជាជន មិនបានដឹងអ្វីជារបស់ពិត ឬការពិត! នោះនៅត្រង់អ្វី? សម័យ ឥឡូវ ទូរស័ព្ទ ឡើងស៊េរីមិនឈប់ឈរ រថយន្ត ចាស់អាច កែឡើងស៊េរីថ្មីបន្លំភ្នែកគេបាន។ រថយន្តផលិតឆ្នាំ២០១០ កែ ឡើងស៊េរីឆ្នាំ២០១៦។ រីឯអ្នកនយោបាយ ក៏កែឡើងស៊េរីដែរ។ អ្នកនយោបាយចាញ់ឆ្នោត៤អាណត្តិជាប់ៗគ្នា ឬអ្នកនយោ បាយពួនស៊ុគ្រំ ក្នុងបន្ទប់កែស៊េរី ដូរឈ្មោះបក្សដូរ សារនយោ បាយជារផងរាល់ពេល បោកបន្លំត្រចៀក ប្រជាជន ឥតឈប់ ឈរ…។
នេះជាប្រវត្តិសាស្ត្រជាទ្រឹស្តី និងភាពជាក់ស្តែងផង ដែលយើង ទាំងអស់គ្នា ត្រូវមានភាពប្រាកដនិយមក្នុងជំនឿ និងការ សម្រេចចិត្ត។ អ្វីៗវានឹងប្រែប្រួល តែយើងត្រូវចេះសម្រប និង ត្រូវគ្រប់គ្រងការប្រែប្រួលដោយខ្លួនយើងនិងដោយម្ចាស់ការ។ ការធ្វើនយោបាយដោយងងិតងងុលបម្រើទ្រឹស្តីនិងមនោគមន៍វិជ្ជាបរទេស គឺស្មើនឹងបំផ្លាញជាតិ។ «ការធ្វើនយោបាយ បម្រើ ផលប្រយោជន៍ជាតិខ្មែរ គឺស្នេហាជាតិ»។
«សន្តិភាព» នៅកម្ពុជា ដែលបានមកហើយ នេះមានតម្លៃ ខ្លាំង ណាស់ហើយមិនមែនបានដោយងាយស្រួលនោះទេ។ សន្តិភាពដែលកើតមានឡើងនៅលើដែន ដីព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជានេះ គឺមានន័យថា៖ ទី១) យើងបន្ថយ និងបញ្ចប់ បាន ឥទ្ធិពលទំនាស់ពីបរទេស ទី២)យើងបញ្ចប់ បានការបែក បាក់ ហែកហួរផ្ទៃក្នុងយើងផង។
ទោះបី Facebook វាស៊ីអារម្មណ៍ដែល ការពិត ក្លែងក្លាយ កាត់ ត បំភ្លៃ បំផ្លើស ប្រឌិត គេធ្វើបានក្នុងពេលតែមួយ។ ប៉ុន្តែ សូមកុំធ្វើនយោបាយស៊ីជោ តាមអារម្មណ៍ ដោយងងិតងងុល ដែលនាំគ្រោះថ្នាក់ដល់ជាតិនិងប្រជាជន។ សូមកុំស៊ីអារម្មណ៍ តាមអ្នកនយោបាយឡើងស៊េរី។ សូមក៉ំបន្លែងលេង ឈ្លក់វង្វេង រហូតពុល មនោគមន៍វិជ្ជាបរទេស ដោយមិនដឹងខ្លួន។ វិន័យ និងច្បាប់ ត្រូវតែអនុវត្ត ដើម្បីចូលរួមថែរក្សាការពារ សន្តិភាព។
កម្ពុជា៖ យើងត្រូវមើលឱ្យឃើញពីគុណតម្លៃសន្តិភាព ដែល មាន លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ជាស្ថាបនិក។ សន្តិភាព នេះផ្តល់ឱកាសឲ្យយើងទាំងអស់គ្នាមានពេលវេលាជាមហាគ្រួសារខ្មែរ ឈរសំឡឹងមើលអនាគតកម្ពុជាក្នុងស្នាមញញឹមដ៏ប្រសើរ។ យើងនៅជាមួយគ្នាតទៅទៀត! សូមអរគុណ ស្ថាបនិកសន្តិភាព!៕
ដោយ៖ ហ៊ុយ វណ្ណៈ