សេចក្តីសម្រេច ស្តីពី ការកំណត់របៀបរបបការងារ និងការបែងចែកភារកិច្ចរបស់រដ្ឋមន្ត្រីប្រតិភូអមនាយករដ្ឋមន្ត្រី

 

លេខាធិការដ្ឋានអចិន្ត្រៃយ៍អាជ្ញាធរជាតិទទួលបន្ទុកកិច្ចការព្រំដែន នៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី ប្រកាសបដិសេធ និងច្រានចោលទាំងស្រុងចំពោះការចុះផ្សាយរបស់ RFA ពាក់ព័ន្ធនឹងព្រែកកំពង់ស្វាយ

(ភ្នំពេញ)៖ ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានចេញសេចក្តីប្រកាសបដិសេធ និងច្រានចោលទាំងស្រុងចំពោះការចុះផ្សាយរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ជាមួយនឹងអត្ថបទមួយ ក្រោមចំណងជើងថា «ពលរដ្ឋសោកស្តាយព្រែកមួយដែលខ្មែរក្រហមជីកបាត់បង់ទៅវៀតណាមក្រោយបោះបង្គោលព្រំដែន»។

ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានសម្ដែងការសោកស្តាយជាទីបំផុតចំពោះការផ្សព្វផ្សាយ ព័ត៌មានមិនពិត គ្មានមូលដ្ឋាន ខ្វះការយល់ដឹង ធ្វើឡើងក្នុងចេតនាទុច្ចរិត និងបំភាន់សាធារណជនជាតិ និងអន្តរជាតិ។

ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី សូមធ្វើការបំភ្លឺ និងបញ្ជាក់ជូនសាធារណជនជាតិ-អន្តរជាតិ និង ជនរួមជាតិទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេស ដូចខាងក្រោម៖

វិភាគអន្តរជាតិ៖ ហេតុអ្វីការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបរបស់កូរ៉េខាងជើង នាំឱ្យមានចម្រូងចម្រាសខ្លាំងម្ល៉េះ?

FN- (សេអ៊ូល)៖ កូរ៉េខាងជើង នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី២៤ ខែសីហានេះ បាននិយាយថាការប៉ុនប៉ងជាលើកទី២ ក្នុងការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបស៊ើបការណ៍មួយ ទៅកាន់ គន្លងតាវិថី បានទទួលបរាជ័យសាជាថ្មី ៣ខែបន្ទាប់ពីការប៉ុនប៉ងលើកទី១បានបរាជ័យដោយគ្រាប់រ៉ុក្កែត និងផ្កាយរណបបានធ្លាក់ចូលទឹកសមុទ្រ មួយសន្ទុះក្រោយ ការបាញ់បង្ហោះ។

ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរដ្ឋកូរ៉េខាងជើង KCNA បានបញ្ជាក់ថារដ្ឋបាលអភិវឌ្ឍទីអវកាសជាតិ (NADA) របស់កូរ៉េខាងជើងបានដឹកនាំការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណប ស៊ើបការណ៍ ម៉ាលីយ៉ុង-១ (Malligyong-1) ជាលើកទី២ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។ ប៉ុន្តែ ការបាញ់បង្ហោះនេះបានទទួលបរាជ័យដោយសារតែបញ្ហាបច្ចេកទេស នៅដំណាក់កាលទី៣ នៃការផ្ដាច់ខ្លួនរបស់គ្រាប់រ៉ុក្កែត។ KCNA បន្ថែមថាបញ្ហាបច្ចេកទេសនេះមិនមែនជាបញ្ហាធំដុំអ្វីនោះទេ ដូច្នេះកូរ៉េខាងជើងនឹងព្យាយាមបាញ់ បង្ហោះផ្កាយរណបជាថ្មីម្ដងទៀត នៅខែតុលាខាងមុខ។

កូរ៉េខាងជើង បានជូនដំណឹងជាមុនដល់ជប៉ុនដែរពីការផែនការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបនេះ ប៉ុន្តែសហរដ្ឋអាមេរិក កូរ៉េខាងត្បូង និងជប៉ុនសុទ្ធតែបានថ្កោលទោស ការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបស៊ើបការណ៍នេះដោយពួកគេចាត់ទុកថាជាទង្វើបង្កអស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។ បើនិយាយឱ្យត្រង់មិនមែនមានតែកូរ៉េខាងជើងនោះទេ ដែល ព្យាយាមបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបទៅកាន់គន្លងតារាវិថី បណ្ដាប្រទេសជឿនលឿនដ៏ទៃទៀតដូចជាកូរ៉េខាងត្បូងដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏ធ្លាប់បាន ទទួលជោគជ័យផងដែរលើការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបពាណិជ្ជកម្មទៅកាន់គន្លងតារាវិថី ដោយប្រើប្រាស់គ្រាប់រ៉ុក្កែតផលិតនៅក្នុងស្រុកដំបូងបំផុត កាលពីខែឧសភា កន្លងទៅ ដោយមិនមានការថ្កោលទោសអ្វីទាំងអស់។ សំណួរនៅទីនេះបើប្រទេសផ្សេងបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណប ឬធ្វើតេស្ដមីស៊ីលដូចជាអាមេរិក ចិន រុស្ស៉ី និងឥណ្ឌា អាចធ្វើបាន ចុះហេតុអ្វីកូរ៉េខាងជើងតែងតែរងការថ្កោលទោស?

* មហិច្ឆតាទីអវកាស

ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨មក កូរ៉េខាងជើងបានបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបចំនួន៦លើក ក្នុងនោះមាន ២លើកត្រូវបានជឿជាក់ថាទទួលបានជោគជ័យក្នុងការយកផ្កាយរណប ទៅដាក់នៅគន្លងតារាវិថី ដោយលើកចុងក្រោយបំផុតក្នុងឆ្នាំ២០១៦។ ក្រុមអ្នកជំនាញលោកខាងលិចភាគច្រើនបាននិយាយថាផ្កាយរណបនេះស្ថិតនៅក្រោម ការគ្រប់គ្រង ប៉ុន្តែនៅមានការសង្ស័យពីការបញ្ជូនព័ត៌មាន ឬរូបភាពមកកាន់ផែនដីវិញ។ កូរ៉េខាងជើងបានប្រើប្រាស់គ្រាប់រ៉ុក្កែតដែលមាន ៣ដំណាក់កាលដូចជាគ្រាប់ រ៉ុក្កែត Unha-3 នៅក្នុងការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបនាពេលកន្លងមក។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ម្នាក់មកពីទីភ្នាក់ងារទីអវកាសកូរ៉េខាងជើង ធ្លាប់បាននិយាយកាលពីឆ្នាំ២០១៦ ថាកូរ៉េខាងជើងមានផែនការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបកាន់តែទំនើបជាងនេះទៅកាន់គន្លងតារាវិថីក្នុងឆ្នាំ២០២០ មុននឹងអាចចាប់ផ្ដើមមហិច្ឆតាបំពេញបេសកកម្មនៅ ឋានព្រះចន្ទ។

រហូតដល់អំឡុងសមាជបក្សពលករកូរ៉េខាងជើង កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០២១ លោក គីម ជុងអ៊ុន បានបង្ហើបពីបំណងប្រាថ្នាជាច្រើនក្នុងនោះរួមមានទាំងការអភិវឌ្ឍ និងបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបស៊ើបការណ៍បម្រើឱ្យវិស័យយោធា។ បើតាមមន្ត្រីកូរ៉េខាងជើង ទីក្រុងព្យុងយ៉ាងបានប្រើប្រាស់គ្រាប់រ៉ុក្កែតស៊េរីថ្មីឈ្មោះ Chollima-1 ដើម្បី ពាំយកផ្កាយរណបស៊ើបការណ៍ឈ្មោះ Malligyong-1 ទៅកាន់គន្លងតារាវិថី នៅក្នុងការប៉ុនប៉ងកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។ Chollima-1 គឺជាប្រភេទគ្រាប់រ៉ុក្កែតស៊េរីថ្មីមួយ ប្រើប្រាស់ម៉ាស៊ីនដំណើរការដោយឥន្ធនៈរាវដែលត្រូវបានអភិវឌ្ឍសម្រាប់មីស៊ីលបាលិស្ទីគអន្តរទ្វីប ICBM ឈ្មោះ Hwasong-15 របស់កូរ៉េខាងជើង។ កូរ៉េខាងត្បូង កាលពីខែមិថុនាកន្លងទៅ បានស្រង់យកបំណែកគ្រាប់រ៉ុក្កែត Chollima-1 និងផ្នែកខ្លះនៃផ្កាយរណបដែលបានធ្លាក់ចូលទឹកសមុទ្រ បន្ទាប់ពីកូរ៉េខាងជើងបរាជ័យ ក្នុងការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបស៊ើបការណ៍កាលពីខែឧសភា។ ទីក្រុងសេអ៊ូល មិនបានចេញផ្សាយព័ត៌មានលម្អិតពីការរកឃើញរបស់ខ្លួនឡើយ តែបានបញ្ជាក់ថា ផ្កាយរណបនេះសឹងតែមិនមានប្រយោជន៍សម្រាប់ការស្រាវជ្រាវយោធាឡើយ។

* បច្ចេកវិទ្យាប្រើបានពីរស្តង់ដា (Dual-Use)

សហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តដូចជាកូរ៉េខាងត្បូង និងជប៉ុន បានចាត់ទុកការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបស៊ើបការណ៍របស់កូរ៉េខាងជើង ជាទង្វើរំលោភបំពានលើ ដំណោះស្រាយនៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលបានហាមឃាត់រាល់ការអភិវឌ្ឍទាំងឡាយណាលើបច្ចេកវិទ្យាប្រើបានពីរស្តង់ដា (Dual-Use) ពោលគឺអាចប្រើបានទាំងក្នុងវិស័យស៊ីវិល និងយោធា ដែលអាចនឹងប្រើជាប្រយោជន៍នៃកម្មវិធីមីស៊ីលបាលិស្ទីគរបស់កូរ៉េខាងជើង។

ប៉ុន្តែ កូរ៉េខាងជើង ជារឿយៗក៏បានអះអាងដែរថាកម្មវិធីទីអវកាស និងការអភិវឌ្ឍមីស៊ីលរបស់ខ្លួនគឺជាសិទ្ធិអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនក្នុងនាមជាប្រទេសមានឯករាជ្យភាព។ នៅពេលបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបក្នុងឆ្នាំ២០១៦ កូរ៉េខាងជើងនៅមិនទាន់បាញ់សាកល្បងមីស៊ីលបាលិស្ទីគអន្តរទ្វីបនោះទេ។ ការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបត្រូវបាន ថ្កោលទោសដោយសហរដ្ឋអាមេរិក និងកូរ៉េខាងត្បូង ដោយពួកគេចាត់ទុកថាវាជាការលាក់បាំងបំភ័នភ្នែករបស់កូរ៉េខាងជើងក្នុងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពមីស៊ីលបាលិស្ទីគ អន្តរទ្វីប ICBM ដែលអាចបាញ់ដល់សហរដ្ឋអាមេរិក។

ចាប់តាំងពី២០១៦មក កូរ៉េខាងជើងបានអភិវឌ្ឍ និងបាញ់សាកល្បងមីស៊ីល ICBM ចំនួន៣ប្រភេទ ហើយបច្ចុប្បន្នកំពុងប្ដេជ្ញាចិត្តបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបយកទៅដាក់ នៅគន្លងតារាវិថី។ បើតាមក្រុមអ្នកវិភាគ ការយកផ្កាយរណបស៊ើបការណ៍ទៅដាក់នៅគន្លងតារាវិថី មិនត្រឹមតែផ្ដល់សមត្ថភាពបន្ថែមដល់កូរ៉េខាងជើងក្នុងការតាមដាន សកម្មភាពសត្រូវរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេ តែវាក៏បង្ហាញដែរថាកូរ៉េខាងជើងចង់ស្មើមុខស្មើមាត់ជាមួយនឹងប្រទេសក្នុងតំបន់ដទៃមួយចំនួនទៀតដែលកំពុងរីកចម្រើនទៅមុខ ខាងទីអវកាស។

ក្រុមអ្នកវិភាគ ដូចជាលោក Ankit Panda មកពីវិទ្យាស្ថាន Carnegie Endowment for International Peace ក៏បានកត់សម្គាល់ដែរថាផ្កាយរណបស៊ើបការណ៍ នឹង ផ្តល់ឱ្យកូរ៉េខាងជើងនូវសមត្ថភាពកំណត់គោលដៅវាយប្រហារជាក់លាក់ និងមានប្រសិទ្ធភាពប្រឆាំងនឹងកូរ៉េខាងត្បូង និងជប៉ុន ឬក៏អាចដឹកនាំការវាយតម្លៃការខូចខាត អំឡុងសង្រ្គាមមួយ។ លោក Ankit Panda បន្ថែមថារឿងមិនមែនសុទ្ធតែអាក្រក់ទំាងអស់នោះទេ ពោលប្រសិនបើកូរ៉េខាងជើងអាចផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មាន ឬទិន្នន័យ ដោយខ្លួនឯងផ្ទាល់ជាមួយផ្កាយរណបស៊ើបការណ៍របស់ខ្លួនថាសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្ត មិនមែនកំពុងត្រៀមលក្ខណៈបើកការវាយប្រហារណាមួយទេ នោះវាអាច នឹងជួយកាត់បន្ថយភាពតានតឹង ឬផ្ដល់នូវស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ខ្លះៗដែរ៕

វិភាគអន្តរជាតិ៖ វាសនារបស់លោក Prigozhin ត្រូវបានកំណត់រួចទៅហើយ នៅពេលដឹកនាំការបះបោរ?

(វ៉ាស៊ីនតោន)៖ លោក Yevgeny Prigozhin ថៅកែក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួលរុស្ស៉ី Wagner ដែលមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយរដ្ឋាភិបាលរុស្ស៉ី ត្រូវបានរាយការណ៍ថាមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីឈ្មោះនៃអ្នកដំណើរដែលបានបាត់បង់ជីវិត នៅក្នុងហេតុការណ៍ធ្លាក់យន្ដហោះឯកជនមួយនៅឯតំបន់ Tver នៃប្រទេសរុស្ស៉ី នៅថ្ងៃទី២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣នេះ។ ប្រសិនបើដំណឹងមរណភាពនេះ គឺជាការពិតមែន នោះវានឹងជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់ អនាគតរបស់ Wagner និងគោលនយោបាយការបរទេសរុស្ស៉ី តួយ៉ាងនៅក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិក មជ្ឈិមបូព៌ា និងអាមេរិកឡាទីន។

* តើគេដឹងអ្វីខ្លះពីហេតុការណ៍ធ្លាក់យន្ដហោះ និងអ្នកដំណើរ?

ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរដ្ឋរុស្ស៉ី បានអះអាងថាលោក Prigozhin និងមេបញ្ជាការរបស់ Wagner ម្នាក់គឺលោក Dmitry Utkin បានបាត់ជីវិត នៅពេលដែល យន្ដហោះ Embraer Legacy 600 មួយគ្រឿងដែលចុះឈ្មោះលោក Prigozhin ជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិបានធ្លាក់នៅក្បែរភូមិ Kuzhenkino នៃតំបន់ Tver របស់រុស្ស៉ី។ ជាមួយគ្នានោះដែរ បើតាមក្រសួងសេវាសង្រ្គោះបន្ទាន់របស់រុស្ស៉ី បញ្ជីឈ្មោះអ្នកដំណើរទាំង ៧នាក់ដែលក្នុងនោះមានទាំងឈ្មោះលោក Prigozhin និងលោក Utkin ផងនោះ រួមទាំងសមាជិកពីឡុតបើកយន្ដហោះចំនួន ៣នាក់ ត្រូវបានសន្មត់ថាគ្មាននរណាម្នាក់នៅរស់រានមានជីវិត នោះទេ។ ប៉ុន្តែការបញ្ជាក់នេះមិនទាន់អាចត្រូវបានផ្ទៀងផ្ទាត់ ឬមានការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការដោយឯករាជ្យថាលោក Prigozhin និងលោក Utkin ពិតជាជិះនៅលើយន្ដហោះដែលបានធ្លាក់ ដែរឬក៏យ៉ាងណានោះទេ?

កាន់តែស្មុគស្មាញជាងនេះទៅទៀតនោះ មានសេចក្ដីរាយការណ៍ និងការអះអាងផ្សេងៗពីគ្នា ដោយមានឆាណែលអនឡាញមួយចំនួនបានចេញផ្សាយនូវ ទិន្នន័យហោះហើរដែលបញ្ជាក់ថាយន្ដហោះទី២ ដែលចុះឈ្មោះលោក Prigozhin ជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិដែរនោះ បានហោះហើរជាធម្មតាក្នុងពេលតែមួយ និងនៅទីតាំងតែមួយ។ ចំណែក ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរុស្ស៉ីវិញបានរាយការណ៍ថាសាកសពមនុស្ស ៧ ឬ ៨នាក់ ត្រូវបានរកឃើញ និងទាញចេញពីកម្ទេចកម្ទី យន្ដហោះ ហើយឆាណែល Telegram គាំទ្រទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner បានអះអាងថាសាកសពរបស់លោក Prigozhin និងលោក Utkin ត្រូវបាន បញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណរួចរាល់ហើយ។ ការអះអាងចុងក្រោយគេនេះមិនទាន់មានការទទួលស្គាល់ទេ ហើយមិនទំនងទាល់តែសោះ ពីព្រោះថាសាកសពដែល ត្រូវបានគេរកឃើញនោះត្រូវបានភ្លើងឆេះមើលលែងស្គាល់ទៅហើយ ដែលនេះត្រូវការចំណាយពេលយូរដើម្បីបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណ។

* តើបុគ្គលិករបស់ Wagner បញ្ចេញប្រតិកម្មដូចម្ដេច ចំពោះព័ត៌មានមរណភាពនៃថៅកែរបស់ខ្លួន?

ឆាណែលបណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមមួយចំនួន ដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយ Wagner បានចោទប្រកាន់ត្រង់ៗថាប្រព័ន្ធការពារដែនអាកាសរុស្ស៉ីគឺជា អ្នកបាញ់ទម្លាក់យន្ដហោះរបស់លោក Prigozhin។ ក្នុងចំណោមឆាណែលបណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមទាំងនេះទៀតសោត មានភាគច្រើនបានទម្លាក់ កំហុសលើលោក ពូទីន និងមន្ត្រីរុស្ស៉ីមួយចំនួនថាជាអ្នករៀបចំគម្រោងសម្លាប់លោក Prigozhin និងថែមទាំងបានគំរាមសងសឹកប្រឆាំងនឹងទីក្រុងមូស្គូ វិញទៀតផង។ នៅចំពោះមុខស្ថានការណ៍បែបនេះ កងកម្លាំងសន្តិសុខរុស្ស៉ីជាច្រើនត្រូវបានដាក់ពង្រាយក្នុងទីក្រុង Rostov ជាទីដែលទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner ចូលកាន់កាប់ អំឡុងការបះបោរមិនបានសម្រេចរយៈពេលខ្លី កាលពីខែមិថុនាកន្លងទៅ។

នៅត្រង់ចំណុចនេះ រឿងដែលគេត្រូវស្វែងយល់ នោះគឺប្រសិនបើលោក ពូទីន មានបំណងលើកបន្តុបមេដឹកនាំថ្មីឱ្យគ្រប់គ្រងទាហាន Wagner ជំនួស លោក Prigozhin និងលោក Utkin នោះគឺការចោទប្រកាន់ថាលោក ពូទីន និងក្រុមមន្ត្រីរុស្ស៉ីជាអ្នកសម្លាប់ថ្នាក់ដឹកនាំ Wagner ទាំង២នាក់នេះអាចនឹង បង្កការលំបាកក្នុងការធានាឱ្យបាននូវ «ភក្ដីភាពពីទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner ដែលមានស្រាប់» ហើយក៏នឹងមិនមានការផ្ទេរអំណាចដោយរលូននៅក្នុង ក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជនមួយនេះនោះដែរ។

* តើលោក Prigozhin និង Wagner ផ្ដល់ផលចំណេញអ្វីដល់រុស្ស៉ី?

ក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner ដែលដឹកនាំដោយលោក Prigozhin បានក្លាយជាឧបករណ៍មួយដ៏សំខាន់សម្រាប់រុស្ស៉ី ដើម្បីសម្រេចគោលដៅរបស់ ខ្លួននៅឯក្រៅប្រទេស ជាពិសេសការពង្រីកឥទ្ធិពលភូមិសាស្ត្រនយោបាយ សម្រេចនូវគោលដៅយោធា និងស្វែងរកប្រាក់ចំណេញ។ Wagner ត្រូវបាន ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចចាត់ទុកជាអង្គការសង្គមងងឹតមួយដែលបានបង្កើតបណ្ដាញហិរញ្ញវត្ថុ និងក្រុមហ៊ុនជាច្រើនដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការទាញ យកធនធានធម្មជាតិ ជាពិសេសគឺរ៉ែមាស ការរត់ពន្ធ ការធ្វើប្រតិបត្តិការព័ត៌មាន ភស្តុភារ និងសកម្មភាពជាច្រើនទៀតនៅក្រៅប្រទេស ហើយដែល សកម្មភាពទាំងអស់នេះបានផ្ដល់ភាពងាយស្រួលក្នុងការជំរុញគោលដៅរបស់ទីក្រុងមូស្គូ។

សកម្មភាពភាគច្រើនរបស់ Wagner គឺប្រមូលផ្តុំនៅក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិក ដូចជាសាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្ដាល លីប៊ី ម៉ាលី និងស៊ូដង់។ វត្តមានរបស់ Wagner ក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិកនេះឯង បានផ្ដល់ផលចំណេញយ៉ាងសម្បើមដល់រុស្ស៉ី ទាំងឥទ្ធិពលភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងការទាញយកធនធានធម្មជាតិយ៉ាងសម្បូរ បែបក្នុងតំបន់ ដែលរុស្ស៉ីកំពុងត្រូវការជាចាំបាច់ដើម្បីទប់ទល់នឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីបណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិចជុំវិញសង្រ្គាមឈ្លានពានប្រឆាំង អ៊ុយក្រែន។

* តើនឹងមានអ្វីកើតឡើង ហើយថាតើ Wagner អាចនឹងមានការផ្លាស់ប្ដូរដូចម្ដេច?

ប្រសិនបើមរណភាពរបស់លោក Prigozhin ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាការពិតមែន វាអាចនឹងក្លាយជាការបោះជំហានយ៉ាងធំជាលើកដំបូងឆ្ពោះទៅរក ការគិតពិចារណាឡើងវិញពីប្រតិបត្តិការរបស់ Wagner បន្ទាប់ពីការបះបោរមិនបានសម្រេចកាលពីខែមិថុនាកន្លងទៅនេះ។ ពេលវេលានៃការធ្លាក់យន្ដហោះ គឺកើតឡើងគាប់ជួន លោក Sergei Surovikin ដែលមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយ Wagner ត្រូវបានដកតំណែងជាផ្លូវការ ក្នុងនាមជាមេបញ្ជាការកងទ័ព អាកាសរុស្ស៉ី។ កងកម្លាំងសន្តិសុខរុស្ស៉ីបានឃុំខ្លួនលោក Surovikin ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានដឹងពីផែនការបះបោររបស់ទាហាន Wagner។

ទោះបីជាអនាគតរបស់ Wagner និងលោក Prigozhin ស្ថិតក្នុងភាពស្រពិចស្រពិលក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែវាដូចជាមិនទំនងឡើយដែលថារុស្ស៉ីអាចនឹងបោះបង់ចោល ក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជនទាំងស្រុង ដោយសារតែគំរូក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជនដូចជា Wagner នេះផ្ដល់ផលចំណេញយ៉ាងសំខាន់ទាំងហិរញ្ញវត្ថុ និងនយោបាយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ទោះមិនទាន់មានអ្នកបន្តវេនច្បាស់លាស់ ក៏ទីក្រុងមូស្គូមិនទំនងជានឹងបិទបញ្ចប់ ឬបំផ្លាញប្រតិបត្តិការរបស់ Wagner នៅតាមប្រទេសដែល ទទួលឱ្យទាហានស៊ីឈ្នួលនេះឈរជើងនោះដែរ ដ្បិតវាជារឿងមួយដ៏ពិបាកក្នុងការកសាងឡើងវិញឱ្យដូចគ្នាទៅនឹងទំនាក់ទំនង ចំណេះដឹង និងប្រព័ន្ធដែល បុគ្គលិក Wagner បានបង្កើតឡើងអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ។ មានភស្តុតាងជាច្រើនបានបង្ហាញថា Wagner នៅតែបន្តពង្រីកសកម្មភាពនៅតាមបណ្ដា ប្រទេសដូចជានៅម៉ាលី ចាប់តាំងពីការបះបោរមិនបានសម្រេចនៅរុស្ស៉ី ហើយទីក្រុងមូស្គូក៏នៅតែបន្តធ្វើការធានាចំពោះដៃគូក្នុងតំបន់ខ្លួន តាមរយៈកិច្ចប្រជុំកំពូល រុស្ស៉ី-អាហ្វ្រិកថាការផ្ដល់ជំនួយនៅតែបន្តដោយមិនមានការអាក់ខានឡើយ។

ជំនួសឱ្យការរំលាយចោល ឬបង្កើតអង្គការណាមួយដើម្បីជំនួស Wagner រុស្ស៉ីទំនងជានឹងតែងតាំងមេដឹកនាំថ្មីម្នាក់របស់ក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួលមួយនេះ និងជា មនុស្សដែលមានភក្ដីភាពជាមួយវិមានក្រឹមឡាំង ហើយនឹងធ្វើការតាមដានយ៉ាងហ្មត់ចត់ជាងលោក Prigozhin។ ក្នុងដំណើរការនេះ វាប្រហែលជាអាចនឹងមាន ការប្ដូរឈ្មោះ និមិត្តសញ្ញា ឬស្លាកយីហោ រីឯក្រុមហ៊ុនជាសាខារបស់ Wagner អាចនឹងត្រូវបំបែកជាអង្គភាពដាច់ដោយឡែកពីគ្នាដោយផ្អែកទៅលើតំបន់ដែលខ្លួន កំពុងធ្វើប្រតិបត្តិការដែលអាចនឹងត្រូវឆ្លងកាត់ការធ្វើជាតិតូបនីយកម្ម ឬរក្សាឱ្យនៅជាអង្គភាពពាក់កណ្ដាលស្វ័យភាព។

យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើលោក ពូទីន មានបំណងរក្សាប្រតិបត្តិការរបស់ Wagner នៅក្រោមមេដឹកនាំថ្មី នោះភាពស្មោះត្រង់នៅក្នុងចំណោមបុគ្គលិក Wagner ថ្នាក់ខ្ពស់ និងកម្រិតមធ្យម អាចនឹងក្លាយជាកត្តាមួយដ៏សំខាន់នៅក្នុងការកំណត់និរន្តរភាពរបស់ក្រុមហ៊ុន Wagner ដោយមិនមានលោក Prigozhin។ លើសពីនេះទៅទៀត មេរៀនមួយដែលលោក ពូទីនទំនងជាបានរៀនពីការបះបោរមិនបានសម្រេចកាលពីខែមិថុនា នោះគឺការអនុញ្ញាត ឬការប្រគល់អំណាច និងការទទួលខុសត្រូវដ៏ច្រើនលើសលប់ ដូចជាប្រគល់បណ្ដាញទាំងមូលរបស់ Wagner និងប្រយោជន៍ភូមិសាស្ត្រនយោបាយទៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់មនុស្ស តែម្នាក់ គឺជារឿងគ្រោះថ្នាក់បំផុត។ ដូច្នេះបើទោះជារុស្ស៉ីទំនងជានឹងបន្តរក្សាទុកនូវគំរូក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជនរបស់ខ្លួន ដើម្បីគោលនយោបាយការបរទេស និងជំនួយសន្តិសុខក៏ដោយ ក៏ទីផ្សាររបស់ក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជននឹងត្រូវធ្វើពិពិធកម្មចេញឱ្យឆ្ងាយពីលំនាំសិទ្ធិផ្ដាច់មុខរបស់ទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner ដើម្បីបង្ការកុំឱ្យមានការបះបោរណាមួយប្រឆាំងនឹងរដ្ឋអំណាចរុស្ស៉ីដូចជាលោក Prigozhin បានធ្វើកន្លងមក៕

វីដេអូផលិតដោយ អង្គភាពព័ត៏មាន និងប្រតិកម្មរហ័ស «រាជរដ្ឋាភិបាលថ្មីអាណត្តិទី៧ ចេញដំណើរដោយភាពជឿជាក់និងជាក្តីសង្ឃឹមយ៉ាងមុតមាំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ»

វិភាគអន្តរជាតិ៖ ហេតុអ្វីសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាមាត់ជ្រោះនៃសង្រ្គាម ក្នុងតំបន់អាស៊ី?

FN -(ម៉ានីល)៖ ការទាមទារគ្រប់គ្រងចំណែកទឹកដីរៀងៗខ្លួនរវាងចិន និងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួន ក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងបានក្លាយជាប្រភពនៃ ភាពតានតឹងក្នុងតំបន់ អស់រយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍មកហើយ។ ភាពតានតឹងចុងក្រោយបំផុតបានផ្ទុះឡើងកាលពីថ្ងៃទី៥ ខែសីហាកន្លងទៅនេះ នៅពេល នាវាឆ្មាំសមុទ្រចិនត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានព្យាយាមរារាំង និងប្រើកាណុងបាញ់ទឹកដាក់ទូកហ្វីលីពីន ដែលកំពុងបំពេញបេសកកម្មផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារ និងសម្ភារៈឱ្យទាហានរបស់ខ្លួនឈរជើងនៅលើខ្មោចនាវាចម្បាំងមួយគ្រឿងក្នុងតំបន់ដែនទឹកមានជម្លោះ។

ការប៉ះទង្គិចគ្នាបែបនេះ បាន និងកំពុងបង្កឱ្យមានការភ័យខ្លាចពីការគណនាខុស និងគ្រោះថ្នាក់ណាមួយអាចបង្កទៅជាជម្លោះយោធាមួយដែលអូសទាញ សហរដ្ឋអាមេរិកឱ្យចូលរួមដែរ។ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីបានជាសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជាចំណុចក្ដៅនៃមាត់ជ្រោះសង្រ្គាមសម្រាប់តំបន់អាស៊ី?

* តើសមុទ្រចិនខាងត្បូង ស្ថិតនៅឯណា?

សមុទ្រចិនខាងត្បូង គ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃប្រហែល ៣លានគីឡូម៉ែត្រក្រឡា និងហ៊ុមព័ទ្ធជុំវិញដោយភាគខាងត្បូងប្រទេសចិន តៃវ៉ាន់ ហ្វីលីពីន កោះប័រណេអូ (Borneo) និងដីគោកនៃតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ភាគច្រើននៃកោះតូចៗ កូនកោះ និងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹករាប់រយនៃតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដើមឡើយគ្មាន មនុស្សរស់នៅឡើយ។ Paracel និង Spratly គឺជាទីប្រជុំកោះធំជាងគេ ខណៈ Scarborough ជាតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃ សមុទ្រចិនខាងត្បូង។

* ហេតុអ្វីសមុទ្រចិនខាងត្បូង មានសារៈសំខាន់?

សមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺប្រៀបដូចជា «ដំណភ្ជាប់សមុទ្រដ៏សំខាន់មួយ» រវាងមហាប៉ាស៊ីហ្វិក និងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ហើយដែលទីតាំងភូមិសាស្ត្របែបនេះមាន សារៈសំខាន់ដ៏សម្បើមសម្រាប់ពាណិជ្ជកម្ម និងយោធា។ ផ្លូវទឹកដឹកជញ្ជូននៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺតភ្ជាប់តំបន់អាស៊ីខាងកើតជាមួយអឺរ៉ុប និងមជ្ឈិមបូព៌ា ហើយ ការដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវទឹកឆ្លងកាត់សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានទំហំរាប់ទ្រីលានដុល្លារ ក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ក្រៅតែពីជាផ្លូវទឹកដ៏សំខាន់ សមុទ្រចិនខាងត្បូងក៏សម្បូរទៅ ដោយធនធានប្រេង ឧស្ម័ន និងត្រី ដែលប្រទេសនានាប្រាថ្នាចង់បានសម្រាប់បំពេញតម្រូវការប្រជាជនរបស់ពួកគេ ផងដែរ។

* តើមានប្រទេសណាខ្លះទាមទារអធិបតេយ្យ?

ចិន និងកោះតៃវ៉ាន់ បានទាមទារអធិបតេយ្យគ្រប់គ្រងស្ទើរតែទាំងស្រុងលើតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ខណៈវៀតណាម ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី និងព្រុយណេ ក៏ទាមទារចំណែកអធិបតេយ្យរៀងៗខ្លួនដែរ។ ការទាមទារអធិបតេយ្យរបស់ទីក្រុងប៉េកាំង គឺមួយភាគធំផ្អែកលើផែនទីរបស់ចិន ចុះកាលបរិច្ឆេទតាំងតែពី ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៤០។ ដំបូងឡើយ ចិនប្រើប្រាស់ខ្សែ​បន្ទាត់ ១១ចំណុច (11-dash line) ដើម្បីអះអាងពីអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនលើតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ប៉ុន្តែបានកាត់បន្ថយមកនៅជាខ្សែបន្ទាត់ ៩ចំណុចវិញ (9-dash line) ក្រោមការដឹកនាំរបស់អតីតមេដឹកនាំចិន លោក ម៉ៅ សេទុង។

ក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះដែរ ទីប្រជុំកោះ Paracel ត្រូវបានអះអាងទាមទារដោយចិន តៃវ៉ាន់ និងវៀតណាម បើទោះជាទីក្រុងប៉េកាំងបានកាន់កាប់កោះ ស្ទើរតែទាំងអស់នៃទីប្រជុំកោះមួយនេះចាប់តាំងពីផ្ទុះសង្រ្គាមជាមួយវៀតណាមខាងត្បូង ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ក៏ដោយ។ ចិនក៏បានគ្រប់គ្រងផងដែរលើតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Scarborough ជាទីកន្លែងនេសាទដ៏សម្បូរបែបមួយស្ថិតនៅចម្ងាយ ២៣០គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេរនៃកោះ Luzon របស់ហ្វីលីពីន។ ចិនបានកាន់កាប់តំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Scarborough ក្នុងឆ្នាំ២០១២ ក្រោយផ្ទុះភាពតានតឹងជាមួយហ្វីលីពីន ព្រមទាំងគ្រប់គ្រងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកចំនួន ៧ នៃទីប្រជុំកោះ Spratly។ វៀតណាម គ្រប់គ្រង តំបន់ថ្ម និងថ្មប៉ប្រះទឹកចំនួន២១ ក្នុងទីប្រជុំកោះ Spratly ខណៈហ្វីលីពីនមានប៉ុស្តិ៍យាមនៅលើថ្មប៉ប្រះទឹក និងកោះចំនួន៩ នៃទីប្រជុំកោះមួយនេះ។ ចំណែក តៃវ៉ាន់វិញគ្រប់គ្រងលើកោះ Itu Aba នៃទីប្រជុំកោះ Spratly ហើយម៉ាឡេស៊ីគ្រប់គ្រងថ្មប៉ប្រះទឹកចំនួន ៥ ផ្សេងទៀត។

* តើប្រទេសទាំងនេះធ្វើអ្វីខ្លះ ដើម្បីទាមទារអធិបតេយ្យ?

អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ប្រទេសជាភាគីជម្លោះទឹកដីក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងបាននាំគ្នាសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធលើថ្មប៉ប្រះទឹកតូចៗ និងកូនកោះ ដើម្បីពង្រឹងការទាមទារជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិរបស់ពួកគេ។ ត្រង់ចំណុចនេះ ចិនត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានសង់ប៉ុស្តិ៍យោធា រួមទាំងផ្លូវ សម្រាប់យន្ដហោះ កំពង់ផែ និងដំឡើងប្រព័ន្ធរ៉ាដា។ ចិនក៏បានដាក់ពង្រាយផងដែរឆ្មាំសមុទ្ររាប់រយនាក់ និងនាវារាប់សិបគ្រឿងនៅតាមផ្នែកសំខាន់ នៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាពិសេស នៅតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Scarborough តែម្ដង។

* តើធ្លាប់មានជម្លោះយោធាផ្ទុះឡើងដែរឬទេ?

ជាការពិតណាស់ ធ្លាប់មានជម្លោះយោធាចំនួន ២លើកបានផ្ទុះឡើងរវាងចិន និងវៀតណាម ក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលបានបណ្ដាលឱ្យទាហានវៀតណាម ច្រើនជាង ១៣០នាក់បានស្លាប់។ ទីក្រុងប៉េកាំងបានទទួលជោគជ័យក្នុងការគ្រប់គ្រងទីប្រជុំកោះ Paracel ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ក្រោយការប៉ះទង្គិចគ្នា ជាមួយកងទ័ព ជើងទឹកវៀតណាមខាងត្បូង នៅពេលនោះ។ ចំណែក ជម្លោះទ្រង់ទ្រាយធំមួយផ្សេងទៀត បានកើតឡើងនៅពេលដែលវៀតណាម និងចិន វាយប្រយុទ្ធគ្នានៅឯ ថ្មប៉ប្រះទឹក Johnson នៃទីប្រជុំកោះ Spratlys ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨។

ទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងហ្វីលីពីនក៏មានភាពតានតឹងជារឿយៗដែរជុំវិញជម្លោះដែនទឹក តែភាពតានតឹង និងការប្រឈមមុខដាក់គ្នាមិនបានបង្កទៅជា ជម្លោះយោធាឡើយ មកទល់នឹងពេលនេះ។

* តើការទូតសម្រេចបានអ្វីខ្លះ?

បណ្ដាប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទាំង១០ និងចិន បានអនុម័ត «សេចក្ដីប្រកាសក្រមប្រតិបត្តិ» ដែលសេចក្ដីប្រកាសនេះមិនមានលក្ខណៈចាប់បង្ខំឱ្យអនុវត្តតាម នោះទេ ក្នុងឆ្នាំ២០០២ ដើម្បីទប់ស្កាត់សកម្មភាពអរិភាពទាំងឡាយ។ គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់បានចុះហត្ថលេខាយល់ព្រម មិនប្រើប្រាស់ការសម្លុតគំរាម និងកម្លាំងបាយដើម្បីទាមទារអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនឡើយ។

ប៉ុន្តែ កិច្ចចរចាជាច្រើន ដើម្បីកែប្រែសេចក្ដីប្រកាសនេះទៅជាកាតព្វកិច្ចស្របច្បាប់ ឬ «ក្រមប្រតិបត្តិ» បានទទួលបរាជ័យ។ ទីក្រុងម៉ានីលនឹងរៀបចំជំនួបជុំថ្មីមួយ ទៀតលើបញ្ហានេះ ក្នុងសប្ដាហ៍នេះ។

គួរបញ្ជាក់ថា កាលពីឆ្នាំ២០១៣ ហ្វីលីពីនបានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងមួយប្ដឹងទៅកាន់​តុលាការ​ម​ជ្ឈ​ត្ត​ការ​អចិន្ត្រៃយ៍ មានមូលដ្ឋានក្នុងទីក្រុងឡាអេ ប្រឆាំងនឹងចិន។ តុលាការនេះបានកាត់ក្ដីឱ្យហ្វីលីពីនជាអ្នកឈ្នះ ហើយចាត់ទុកថាខ្សែបន្ទាត់ចំនួន ៩ចំណុច មិនមានមូលដ្ឋានច្បាប់។ តែទីក្រុងប៉េកាំងមិនបានអើពើ ហើយក៏មិន បានអនុវត្តតាមសេចក្ដីសម្រេចនេះនោះដែរ៕