វិភាគអន្តរជាតិ៖ វាសនារបស់លោក Prigozhin ត្រូវបានកំណត់រួចទៅហើយ នៅពេលដឹកនាំការបះបោរ?

(វ៉ាស៊ីនតោន)៖ លោក Yevgeny Prigozhin ថៅកែក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួលរុស្ស៉ី Wagner ដែលមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយរដ្ឋាភិបាលរុស្ស៉ី ត្រូវបានរាយការណ៍ថាមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីឈ្មោះនៃអ្នកដំណើរដែលបានបាត់បង់ជីវិត នៅក្នុងហេតុការណ៍ធ្លាក់យន្ដហោះឯកជនមួយនៅឯតំបន់ Tver នៃប្រទេសរុស្ស៉ី នៅថ្ងៃទី២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣នេះ។ ប្រសិនបើដំណឹងមរណភាពនេះ គឺជាការពិតមែន នោះវានឹងជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់ អនាគតរបស់ Wagner និងគោលនយោបាយការបរទេសរុស្ស៉ី តួយ៉ាងនៅក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិក មជ្ឈិមបូព៌ា និងអាមេរិកឡាទីន។

* តើគេដឹងអ្វីខ្លះពីហេតុការណ៍ធ្លាក់យន្ដហោះ និងអ្នកដំណើរ?

ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរដ្ឋរុស្ស៉ី បានអះអាងថាលោក Prigozhin និងមេបញ្ជាការរបស់ Wagner ម្នាក់គឺលោក Dmitry Utkin បានបាត់ជីវិត នៅពេលដែល យន្ដហោះ Embraer Legacy 600 មួយគ្រឿងដែលចុះឈ្មោះលោក Prigozhin ជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិបានធ្លាក់នៅក្បែរភូមិ Kuzhenkino នៃតំបន់ Tver របស់រុស្ស៉ី។ ជាមួយគ្នានោះដែរ បើតាមក្រសួងសេវាសង្រ្គោះបន្ទាន់របស់រុស្ស៉ី បញ្ជីឈ្មោះអ្នកដំណើរទាំង ៧នាក់ដែលក្នុងនោះមានទាំងឈ្មោះលោក Prigozhin និងលោក Utkin ផងនោះ រួមទាំងសមាជិកពីឡុតបើកយន្ដហោះចំនួន ៣នាក់ ត្រូវបានសន្មត់ថាគ្មាននរណាម្នាក់នៅរស់រានមានជីវិត នោះទេ។ ប៉ុន្តែការបញ្ជាក់នេះមិនទាន់អាចត្រូវបានផ្ទៀងផ្ទាត់ ឬមានការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការដោយឯករាជ្យថាលោក Prigozhin និងលោក Utkin ពិតជាជិះនៅលើយន្ដហោះដែលបានធ្លាក់ ដែរឬក៏យ៉ាងណានោះទេ?

កាន់តែស្មុគស្មាញជាងនេះទៅទៀតនោះ មានសេចក្ដីរាយការណ៍ និងការអះអាងផ្សេងៗពីគ្នា ដោយមានឆាណែលអនឡាញមួយចំនួនបានចេញផ្សាយនូវ ទិន្នន័យហោះហើរដែលបញ្ជាក់ថាយន្ដហោះទី២ ដែលចុះឈ្មោះលោក Prigozhin ជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិដែរនោះ បានហោះហើរជាធម្មតាក្នុងពេលតែមួយ និងនៅទីតាំងតែមួយ។ ចំណែក ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរុស្ស៉ីវិញបានរាយការណ៍ថាសាកសពមនុស្ស ៧ ឬ ៨នាក់ ត្រូវបានរកឃើញ និងទាញចេញពីកម្ទេចកម្ទី យន្ដហោះ ហើយឆាណែល Telegram គាំទ្រទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner បានអះអាងថាសាកសពរបស់លោក Prigozhin និងលោក Utkin ត្រូវបាន បញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណរួចរាល់ហើយ។ ការអះអាងចុងក្រោយគេនេះមិនទាន់មានការទទួលស្គាល់ទេ ហើយមិនទំនងទាល់តែសោះ ពីព្រោះថាសាកសពដែល ត្រូវបានគេរកឃើញនោះត្រូវបានភ្លើងឆេះមើលលែងស្គាល់ទៅហើយ ដែលនេះត្រូវការចំណាយពេលយូរដើម្បីបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណ។

* តើបុគ្គលិករបស់ Wagner បញ្ចេញប្រតិកម្មដូចម្ដេច ចំពោះព័ត៌មានមរណភាពនៃថៅកែរបស់ខ្លួន?

ឆាណែលបណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមមួយចំនួន ដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយ Wagner បានចោទប្រកាន់ត្រង់ៗថាប្រព័ន្ធការពារដែនអាកាសរុស្ស៉ីគឺជា អ្នកបាញ់ទម្លាក់យន្ដហោះរបស់លោក Prigozhin។ ក្នុងចំណោមឆាណែលបណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមទាំងនេះទៀតសោត មានភាគច្រើនបានទម្លាក់ កំហុសលើលោក ពូទីន និងមន្ត្រីរុស្ស៉ីមួយចំនួនថាជាអ្នករៀបចំគម្រោងសម្លាប់លោក Prigozhin និងថែមទាំងបានគំរាមសងសឹកប្រឆាំងនឹងទីក្រុងមូស្គូ វិញទៀតផង។ នៅចំពោះមុខស្ថានការណ៍បែបនេះ កងកម្លាំងសន្តិសុខរុស្ស៉ីជាច្រើនត្រូវបានដាក់ពង្រាយក្នុងទីក្រុង Rostov ជាទីដែលទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner ចូលកាន់កាប់ អំឡុងការបះបោរមិនបានសម្រេចរយៈពេលខ្លី កាលពីខែមិថុនាកន្លងទៅ។

នៅត្រង់ចំណុចនេះ រឿងដែលគេត្រូវស្វែងយល់ នោះគឺប្រសិនបើលោក ពូទីន មានបំណងលើកបន្តុបមេដឹកនាំថ្មីឱ្យគ្រប់គ្រងទាហាន Wagner ជំនួស លោក Prigozhin និងលោក Utkin នោះគឺការចោទប្រកាន់ថាលោក ពូទីន និងក្រុមមន្ត្រីរុស្ស៉ីជាអ្នកសម្លាប់ថ្នាក់ដឹកនាំ Wagner ទាំង២នាក់នេះអាចនឹង បង្កការលំបាកក្នុងការធានាឱ្យបាននូវ «ភក្ដីភាពពីទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner ដែលមានស្រាប់» ហើយក៏នឹងមិនមានការផ្ទេរអំណាចដោយរលូននៅក្នុង ក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជនមួយនេះនោះដែរ។

* តើលោក Prigozhin និង Wagner ផ្ដល់ផលចំណេញអ្វីដល់រុស្ស៉ី?

ក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner ដែលដឹកនាំដោយលោក Prigozhin បានក្លាយជាឧបករណ៍មួយដ៏សំខាន់សម្រាប់រុស្ស៉ី ដើម្បីសម្រេចគោលដៅរបស់ ខ្លួននៅឯក្រៅប្រទេស ជាពិសេសការពង្រីកឥទ្ធិពលភូមិសាស្ត្រនយោបាយ សម្រេចនូវគោលដៅយោធា និងស្វែងរកប្រាក់ចំណេញ។ Wagner ត្រូវបាន ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចចាត់ទុកជាអង្គការសង្គមងងឹតមួយដែលបានបង្កើតបណ្ដាញហិរញ្ញវត្ថុ និងក្រុមហ៊ុនជាច្រើនដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការទាញ យកធនធានធម្មជាតិ ជាពិសេសគឺរ៉ែមាស ការរត់ពន្ធ ការធ្វើប្រតិបត្តិការព័ត៌មាន ភស្តុភារ និងសកម្មភាពជាច្រើនទៀតនៅក្រៅប្រទេស ហើយដែល សកម្មភាពទាំងអស់នេះបានផ្ដល់ភាពងាយស្រួលក្នុងការជំរុញគោលដៅរបស់ទីក្រុងមូស្គូ។

សកម្មភាពភាគច្រើនរបស់ Wagner គឺប្រមូលផ្តុំនៅក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិក ដូចជាសាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្ដាល លីប៊ី ម៉ាលី និងស៊ូដង់។ វត្តមានរបស់ Wagner ក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិកនេះឯង បានផ្ដល់ផលចំណេញយ៉ាងសម្បើមដល់រុស្ស៉ី ទាំងឥទ្ធិពលភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងការទាញយកធនធានធម្មជាតិយ៉ាងសម្បូរ បែបក្នុងតំបន់ ដែលរុស្ស៉ីកំពុងត្រូវការជាចាំបាច់ដើម្បីទប់ទល់នឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីបណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិចជុំវិញសង្រ្គាមឈ្លានពានប្រឆាំង អ៊ុយក្រែន។

* តើនឹងមានអ្វីកើតឡើង ហើយថាតើ Wagner អាចនឹងមានការផ្លាស់ប្ដូរដូចម្ដេច?

ប្រសិនបើមរណភាពរបស់លោក Prigozhin ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាការពិតមែន វាអាចនឹងក្លាយជាការបោះជំហានយ៉ាងធំជាលើកដំបូងឆ្ពោះទៅរក ការគិតពិចារណាឡើងវិញពីប្រតិបត្តិការរបស់ Wagner បន្ទាប់ពីការបះបោរមិនបានសម្រេចកាលពីខែមិថុនាកន្លងទៅនេះ។ ពេលវេលានៃការធ្លាក់យន្ដហោះ គឺកើតឡើងគាប់ជួន លោក Sergei Surovikin ដែលមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយ Wagner ត្រូវបានដកតំណែងជាផ្លូវការ ក្នុងនាមជាមេបញ្ជាការកងទ័ព អាកាសរុស្ស៉ី។ កងកម្លាំងសន្តិសុខរុស្ស៉ីបានឃុំខ្លួនលោក Surovikin ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានដឹងពីផែនការបះបោររបស់ទាហាន Wagner។

ទោះបីជាអនាគតរបស់ Wagner និងលោក Prigozhin ស្ថិតក្នុងភាពស្រពិចស្រពិលក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែវាដូចជាមិនទំនងឡើយដែលថារុស្ស៉ីអាចនឹងបោះបង់ចោល ក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជនទាំងស្រុង ដោយសារតែគំរូក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជនដូចជា Wagner នេះផ្ដល់ផលចំណេញយ៉ាងសំខាន់ទាំងហិរញ្ញវត្ថុ និងនយោបាយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ទោះមិនទាន់មានអ្នកបន្តវេនច្បាស់លាស់ ក៏ទីក្រុងមូស្គូមិនទំនងជានឹងបិទបញ្ចប់ ឬបំផ្លាញប្រតិបត្តិការរបស់ Wagner នៅតាមប្រទេសដែល ទទួលឱ្យទាហានស៊ីឈ្នួលនេះឈរជើងនោះដែរ ដ្បិតវាជារឿងមួយដ៏ពិបាកក្នុងការកសាងឡើងវិញឱ្យដូចគ្នាទៅនឹងទំនាក់ទំនង ចំណេះដឹង និងប្រព័ន្ធដែល បុគ្គលិក Wagner បានបង្កើតឡើងអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ។ មានភស្តុតាងជាច្រើនបានបង្ហាញថា Wagner នៅតែបន្តពង្រីកសកម្មភាពនៅតាមបណ្ដា ប្រទេសដូចជានៅម៉ាលី ចាប់តាំងពីការបះបោរមិនបានសម្រេចនៅរុស្ស៉ី ហើយទីក្រុងមូស្គូក៏នៅតែបន្តធ្វើការធានាចំពោះដៃគូក្នុងតំបន់ខ្លួន តាមរយៈកិច្ចប្រជុំកំពូល រុស្ស៉ី-អាហ្វ្រិកថាការផ្ដល់ជំនួយនៅតែបន្តដោយមិនមានការអាក់ខានឡើយ។

ជំនួសឱ្យការរំលាយចោល ឬបង្កើតអង្គការណាមួយដើម្បីជំនួស Wagner រុស្ស៉ីទំនងជានឹងតែងតាំងមេដឹកនាំថ្មីម្នាក់របស់ក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួលមួយនេះ និងជា មនុស្សដែលមានភក្ដីភាពជាមួយវិមានក្រឹមឡាំង ហើយនឹងធ្វើការតាមដានយ៉ាងហ្មត់ចត់ជាងលោក Prigozhin។ ក្នុងដំណើរការនេះ វាប្រហែលជាអាចនឹងមាន ការប្ដូរឈ្មោះ និមិត្តសញ្ញា ឬស្លាកយីហោ រីឯក្រុមហ៊ុនជាសាខារបស់ Wagner អាចនឹងត្រូវបំបែកជាអង្គភាពដាច់ដោយឡែកពីគ្នាដោយផ្អែកទៅលើតំបន់ដែលខ្លួន កំពុងធ្វើប្រតិបត្តិការដែលអាចនឹងត្រូវឆ្លងកាត់ការធ្វើជាតិតូបនីយកម្ម ឬរក្សាឱ្យនៅជាអង្គភាពពាក់កណ្ដាលស្វ័យភាព។

យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើលោក ពូទីន មានបំណងរក្សាប្រតិបត្តិការរបស់ Wagner នៅក្រោមមេដឹកនាំថ្មី នោះភាពស្មោះត្រង់នៅក្នុងចំណោមបុគ្គលិក Wagner ថ្នាក់ខ្ពស់ និងកម្រិតមធ្យម អាចនឹងក្លាយជាកត្តាមួយដ៏សំខាន់នៅក្នុងការកំណត់និរន្តរភាពរបស់ក្រុមហ៊ុន Wagner ដោយមិនមានលោក Prigozhin។ លើសពីនេះទៅទៀត មេរៀនមួយដែលលោក ពូទីនទំនងជាបានរៀនពីការបះបោរមិនបានសម្រេចកាលពីខែមិថុនា នោះគឺការអនុញ្ញាត ឬការប្រគល់អំណាច និងការទទួលខុសត្រូវដ៏ច្រើនលើសលប់ ដូចជាប្រគល់បណ្ដាញទាំងមូលរបស់ Wagner និងប្រយោជន៍ភូមិសាស្ត្រនយោបាយទៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់មនុស្ស តែម្នាក់ គឺជារឿងគ្រោះថ្នាក់បំផុត។ ដូច្នេះបើទោះជារុស្ស៉ីទំនងជានឹងបន្តរក្សាទុកនូវគំរូក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជនរបស់ខ្លួន ដើម្បីគោលនយោបាយការបរទេស និងជំនួយសន្តិសុខក៏ដោយ ក៏ទីផ្សាររបស់ក្រុមហ៊ុនយោធាឯកជននឹងត្រូវធ្វើពិពិធកម្មចេញឱ្យឆ្ងាយពីលំនាំសិទ្ធិផ្ដាច់មុខរបស់ទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner ដើម្បីបង្ការកុំឱ្យមានការបះបោរណាមួយប្រឆាំងនឹងរដ្ឋអំណាចរុស្ស៉ីដូចជាលោក Prigozhin បានធ្វើកន្លងមក៕

វីដេអូផលិតដោយ អង្គភាពព័ត៏មាន និងប្រតិកម្មរហ័ស «រាជរដ្ឋាភិបាលថ្មីអាណត្តិទី៧ ចេញដំណើរដោយភាពជឿជាក់និងជាក្តីសង្ឃឹមយ៉ាងមុតមាំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ»

វិភាគអន្តរជាតិ៖ ហេតុអ្វីសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាមាត់ជ្រោះនៃសង្រ្គាម ក្នុងតំបន់អាស៊ី?

FN -(ម៉ានីល)៖ ការទាមទារគ្រប់គ្រងចំណែកទឹកដីរៀងៗខ្លួនរវាងចិន និងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួន ក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងបានក្លាយជាប្រភពនៃ ភាពតានតឹងក្នុងតំបន់ អស់រយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍មកហើយ។ ភាពតានតឹងចុងក្រោយបំផុតបានផ្ទុះឡើងកាលពីថ្ងៃទី៥ ខែសីហាកន្លងទៅនេះ នៅពេល នាវាឆ្មាំសមុទ្រចិនត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានព្យាយាមរារាំង និងប្រើកាណុងបាញ់ទឹកដាក់ទូកហ្វីលីពីន ដែលកំពុងបំពេញបេសកកម្មផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារ និងសម្ភារៈឱ្យទាហានរបស់ខ្លួនឈរជើងនៅលើខ្មោចនាវាចម្បាំងមួយគ្រឿងក្នុងតំបន់ដែនទឹកមានជម្លោះ។

ការប៉ះទង្គិចគ្នាបែបនេះ បាន និងកំពុងបង្កឱ្យមានការភ័យខ្លាចពីការគណនាខុស និងគ្រោះថ្នាក់ណាមួយអាចបង្កទៅជាជម្លោះយោធាមួយដែលអូសទាញ សហរដ្ឋអាមេរិកឱ្យចូលរួមដែរ។ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីបានជាសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជាចំណុចក្ដៅនៃមាត់ជ្រោះសង្រ្គាមសម្រាប់តំបន់អាស៊ី?

* តើសមុទ្រចិនខាងត្បូង ស្ថិតនៅឯណា?

សមុទ្រចិនខាងត្បូង គ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃប្រហែល ៣លានគីឡូម៉ែត្រក្រឡា និងហ៊ុមព័ទ្ធជុំវិញដោយភាគខាងត្បូងប្រទេសចិន តៃវ៉ាន់ ហ្វីលីពីន កោះប័រណេអូ (Borneo) និងដីគោកនៃតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ភាគច្រើននៃកោះតូចៗ កូនកោះ និងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹករាប់រយនៃតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដើមឡើយគ្មាន មនុស្សរស់នៅឡើយ។ Paracel និង Spratly គឺជាទីប្រជុំកោះធំជាងគេ ខណៈ Scarborough ជាតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃ សមុទ្រចិនខាងត្បូង។

* ហេតុអ្វីសមុទ្រចិនខាងត្បូង មានសារៈសំខាន់?

សមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺប្រៀបដូចជា «ដំណភ្ជាប់សមុទ្រដ៏សំខាន់មួយ» រវាងមហាប៉ាស៊ីហ្វិក និងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ហើយដែលទីតាំងភូមិសាស្ត្របែបនេះមាន សារៈសំខាន់ដ៏សម្បើមសម្រាប់ពាណិជ្ជកម្ម និងយោធា។ ផ្លូវទឹកដឹកជញ្ជូននៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺតភ្ជាប់តំបន់អាស៊ីខាងកើតជាមួយអឺរ៉ុប និងមជ្ឈិមបូព៌ា ហើយ ការដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវទឹកឆ្លងកាត់សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានទំហំរាប់ទ្រីលានដុល្លារ ក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ក្រៅតែពីជាផ្លូវទឹកដ៏សំខាន់ សមុទ្រចិនខាងត្បូងក៏សម្បូរទៅ ដោយធនធានប្រេង ឧស្ម័ន និងត្រី ដែលប្រទេសនានាប្រាថ្នាចង់បានសម្រាប់បំពេញតម្រូវការប្រជាជនរបស់ពួកគេ ផងដែរ។

* តើមានប្រទេសណាខ្លះទាមទារអធិបតេយ្យ?

ចិន និងកោះតៃវ៉ាន់ បានទាមទារអធិបតេយ្យគ្រប់គ្រងស្ទើរតែទាំងស្រុងលើតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ខណៈវៀតណាម ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី និងព្រុយណេ ក៏ទាមទារចំណែកអធិបតេយ្យរៀងៗខ្លួនដែរ។ ការទាមទារអធិបតេយ្យរបស់ទីក្រុងប៉េកាំង គឺមួយភាគធំផ្អែកលើផែនទីរបស់ចិន ចុះកាលបរិច្ឆេទតាំងតែពី ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៤០។ ដំបូងឡើយ ចិនប្រើប្រាស់ខ្សែ​បន្ទាត់ ១១ចំណុច (11-dash line) ដើម្បីអះអាងពីអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនលើតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ប៉ុន្តែបានកាត់បន្ថយមកនៅជាខ្សែបន្ទាត់ ៩ចំណុចវិញ (9-dash line) ក្រោមការដឹកនាំរបស់អតីតមេដឹកនាំចិន លោក ម៉ៅ សេទុង។

ក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះដែរ ទីប្រជុំកោះ Paracel ត្រូវបានអះអាងទាមទារដោយចិន តៃវ៉ាន់ និងវៀតណាម បើទោះជាទីក្រុងប៉េកាំងបានកាន់កាប់កោះ ស្ទើរតែទាំងអស់នៃទីប្រជុំកោះមួយនេះចាប់តាំងពីផ្ទុះសង្រ្គាមជាមួយវៀតណាមខាងត្បូង ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ក៏ដោយ។ ចិនក៏បានគ្រប់គ្រងផងដែរលើតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Scarborough ជាទីកន្លែងនេសាទដ៏សម្បូរបែបមួយស្ថិតនៅចម្ងាយ ២៣០គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេរនៃកោះ Luzon របស់ហ្វីលីពីន។ ចិនបានកាន់កាប់តំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Scarborough ក្នុងឆ្នាំ២០១២ ក្រោយផ្ទុះភាពតានតឹងជាមួយហ្វីលីពីន ព្រមទាំងគ្រប់គ្រងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកចំនួន ៧ នៃទីប្រជុំកោះ Spratly។ វៀតណាម គ្រប់គ្រង តំបន់ថ្ម និងថ្មប៉ប្រះទឹកចំនួន២១ ក្នុងទីប្រជុំកោះ Spratly ខណៈហ្វីលីពីនមានប៉ុស្តិ៍យាមនៅលើថ្មប៉ប្រះទឹក និងកោះចំនួន៩ នៃទីប្រជុំកោះមួយនេះ។ ចំណែក តៃវ៉ាន់វិញគ្រប់គ្រងលើកោះ Itu Aba នៃទីប្រជុំកោះ Spratly ហើយម៉ាឡេស៊ីគ្រប់គ្រងថ្មប៉ប្រះទឹកចំនួន ៥ ផ្សេងទៀត។

* តើប្រទេសទាំងនេះធ្វើអ្វីខ្លះ ដើម្បីទាមទារអធិបតេយ្យ?

អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ប្រទេសជាភាគីជម្លោះទឹកដីក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងបាននាំគ្នាសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធលើថ្មប៉ប្រះទឹកតូចៗ និងកូនកោះ ដើម្បីពង្រឹងការទាមទារជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិរបស់ពួកគេ។ ត្រង់ចំណុចនេះ ចិនត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានសង់ប៉ុស្តិ៍យោធា រួមទាំងផ្លូវ សម្រាប់យន្ដហោះ កំពង់ផែ និងដំឡើងប្រព័ន្ធរ៉ាដា។ ចិនក៏បានដាក់ពង្រាយផងដែរឆ្មាំសមុទ្ររាប់រយនាក់ និងនាវារាប់សិបគ្រឿងនៅតាមផ្នែកសំខាន់ នៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាពិសេស នៅតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Scarborough តែម្ដង។

* តើធ្លាប់មានជម្លោះយោធាផ្ទុះឡើងដែរឬទេ?

ជាការពិតណាស់ ធ្លាប់មានជម្លោះយោធាចំនួន ២លើកបានផ្ទុះឡើងរវាងចិន និងវៀតណាម ក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលបានបណ្ដាលឱ្យទាហានវៀតណាម ច្រើនជាង ១៣០នាក់បានស្លាប់។ ទីក្រុងប៉េកាំងបានទទួលជោគជ័យក្នុងការគ្រប់គ្រងទីប្រជុំកោះ Paracel ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ក្រោយការប៉ះទង្គិចគ្នា ជាមួយកងទ័ព ជើងទឹកវៀតណាមខាងត្បូង នៅពេលនោះ។ ចំណែក ជម្លោះទ្រង់ទ្រាយធំមួយផ្សេងទៀត បានកើតឡើងនៅពេលដែលវៀតណាម និងចិន វាយប្រយុទ្ធគ្នានៅឯ ថ្មប៉ប្រះទឹក Johnson នៃទីប្រជុំកោះ Spratlys ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨។

ទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងហ្វីលីពីនក៏មានភាពតានតឹងជារឿយៗដែរជុំវិញជម្លោះដែនទឹក តែភាពតានតឹង និងការប្រឈមមុខដាក់គ្នាមិនបានបង្កទៅជា ជម្លោះយោធាឡើយ មកទល់នឹងពេលនេះ។

* តើការទូតសម្រេចបានអ្វីខ្លះ?

បណ្ដាប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទាំង១០ និងចិន បានអនុម័ត «សេចក្ដីប្រកាសក្រមប្រតិបត្តិ» ដែលសេចក្ដីប្រកាសនេះមិនមានលក្ខណៈចាប់បង្ខំឱ្យអនុវត្តតាម នោះទេ ក្នុងឆ្នាំ២០០២ ដើម្បីទប់ស្កាត់សកម្មភាពអរិភាពទាំងឡាយ។ គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់បានចុះហត្ថលេខាយល់ព្រម មិនប្រើប្រាស់ការសម្លុតគំរាម និងកម្លាំងបាយដើម្បីទាមទារអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនឡើយ។

ប៉ុន្តែ កិច្ចចរចាជាច្រើន ដើម្បីកែប្រែសេចក្ដីប្រកាសនេះទៅជាកាតព្វកិច្ចស្របច្បាប់ ឬ «ក្រមប្រតិបត្តិ» បានទទួលបរាជ័យ។ ទីក្រុងម៉ានីលនឹងរៀបចំជំនួបជុំថ្មីមួយ ទៀតលើបញ្ហានេះ ក្នុងសប្ដាហ៍នេះ។

គួរបញ្ជាក់ថា កាលពីឆ្នាំ២០១៣ ហ្វីលីពីនបានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងមួយប្ដឹងទៅកាន់​តុលាការ​ម​ជ្ឈ​ត្ត​ការ​អចិន្ត្រៃយ៍ មានមូលដ្ឋានក្នុងទីក្រុងឡាអេ ប្រឆាំងនឹងចិន។ តុលាការនេះបានកាត់ក្ដីឱ្យហ្វីលីពីនជាអ្នកឈ្នះ ហើយចាត់ទុកថាខ្សែបន្ទាត់ចំនួន ៩ចំណុច មិនមានមូលដ្ឋានច្បាប់។ តែទីក្រុងប៉េកាំងមិនបានអើពើ ហើយក៏មិន បានអនុវត្តតាមសេចក្ដីសម្រេចនេះនោះដែរ៕

ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី ចេញសេចក្តីប្រកាសលទ្ធផល កិច្ចប្រជុំគណៈរដ្ឋមន្រ្តីលើកដំបូង ក្រោមអធិបតីភាពឯកឧត្តមនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន ម៉ាណែត

នៅព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ៨កើត ខែស្រាពណ៍ ឆ្នាំថោះ បញ្ចស័ក ព.ស.២៥៦៧ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ វេលាម៉ោង៨និង២០នាទីព្រឹក នៅវិមានសន្តិភាព ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី មានបើកកិច្ចប្រជុំពេញអង្គគណៈរដ្ឋមន្ត្រីដំបូង នីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភា ក្រោមអធិបតីភាពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ របស់ ឯកឧត្តមកិត្តិទេសាភិបាលបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដើម្បីពិនិត្យនិងពិភាក្សាលើ៖

១- ការប្រកាសឱ្យអនុវត្តនូវ “យុទ្ធសាស្រ្តបញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី១” ។
២- ការពិនិត្យនិងសម្រេចលើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការកែសម្រួលឈ្មោះ “ក្រសួងទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋសភា-ព្រឹទ្ធសភា និងអធិការកិច្ច” ទៅជា “ក្រសួងអធិការកិច្ច” ។
៣- ការពិនិត្យនិងសម្រេចលើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការបង្កើត “រដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានកិច្ចការព្រំដែន” ។
៤- ការណែនាំរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី អំពីរបៀបរបបការងារនិងកិច្ចដំណើរការនៃគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។
៥- បញ្ហាផ្សេងៗ។
ក្រោយពីបានស្ដាប់របាយការណ៍ សម័យប្រជុំពេញអង្គគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានធ្វើការពិភាក្សា ផ្លាស់ប្ដូរយោបល់ និងសម្រេចតាមរបៀបវារៈ ដែលមានលទ្ធផលនិងខ្លឹមសារសង្ខេបដូចខាងក្រោម៖ 

ឯកឧត្តមកិត្តិទេសាភិបាលបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត បញ្ជាក់អំពីកម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពទាំង៦ របស់យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី១ សម្រាប់ចាប់ផ្តើមអនុវត្តភ្លាមក្នុងឆ្នាំ២០២៣

 

ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត ៖ យុទ្ធសាស្ត្រត្រីកោណ និងយុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណ អាចចាត់ទុកជាដំណាក់កាលមួយនៃការកសាងជាតិ

ឯកឧត្តមកិត្តិទេសាភិបាលបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្ត្រី ថ្លែងថា រាជរដ្ឋាភិបាលគិតគូរអំពីរបៀបវារៈអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច សម្រាប់ដំណាក់កាលបន្ទាប់ គឺជាការសម្លឹងឆ្ពោះទៅសម្រេចបាននូវចក្ខុវិស័យកម្ពុជា ឆ្នាំ២០៥០ ដោយផ្អែកលើបទពិសោធន៍ និងសមិទ្ធផល ២៥ឆ្នាំកន្លងមក និងការវាយតម្លៃប្រមើលសម្រាប់ ២៥ឆ្នាំទៅមុខ ហើយរៀបចំឡើងវិញនូវយុទ្ធសាស្ត្រ សម្រាប់អនុវត្តជាដំណាក់កាលៗ។ 

ឯកឧត្តមកិត្តិទេសាភិបាលបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្ត្រី ថ្លែងបែបនេះ នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងឱកាសអញ្ជើញ ថ្លែងឧទ្ទេសនាម «យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី ១» និង «វិធានការគន្លឹះរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី ៧ នៃរដ្ឋសភា» ក្នុងអង្គប្រជុំលើកដំបូង នៃគណៈរដ្ឋមន្ត្រី នីតិកាលទី ៧ នៃរដ្ឋសភា នៅវិមានសន្តិភាព។

ឯកឧត្តមកិត្តិទេសាភិបាលបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត ថ្លែងបន្តថា កន្លងមក យុទ្ធសាស្ត្រត្រីកោណ និងយុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណទាំង ៤ ដំណាក់កាល អាចត្រូវបានចាត់ទុកជា ដំណាក់កាលមួយនៃការកសាងជាតិ ដោយផ្តោតជាសំខាន់លើការស្តារ និងការកសាងប្រទេសដែលទើបចេញពីសង្គ្រាម ការរក្សាសុខសន្តិភាព និងសណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម ការធ្វើសមារណកម្មទៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធ និងនិម្មាបនកម្មតំបន់ និងសកល ការអភិវឌ្ឍ និងការរក្សាស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម និងការប្រឹងប្រែងលើកកម្ពស់ជិវភាពប្រជាជន។ សម្រាប់រយៈពេល ២៥ឆ្នាំបន្ទាប់ ដែលជាវដ្តថ្មី កម្ពុជាមានមហិច្ឆតាចង់លើកស្ទយមោទនភាពជាតិ ឱ្យឈានកាន់តែខ្ពស់ឡើង ដូចសម័យអង្គរ តាមរយៈកសាងជាតិមួយឱ្យរឹងមាំ រស់រវើករុងរឿង និងមានវិបុលភាពក្លាយជាប្រទេសមានចំណូលខ្ពស់ នៅត្រឹមឆ្នាំ២០៥០៕

ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត៖ យុទ្ធសាស្រ្តបញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី១ ដើម្បីកំណើន ការងារ សមធម៌ ប្រសិទ្ធភាព និងចីរភាព

 ក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គគណៈរដ្ឋមន្រ្តីដំបូងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី៧នៃរដ្ឋសភា នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ដែលប្រារព្ធឡើងនៅវិមានសន្តិភាព ឯកឧត្តមកិត្តិទេសាភិបាលបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត បានថ្លែងថា សម្រាប់រយៈពេល៥ឆ្នាំដំបូង ក្នុងនីតិកាលទី៧នៃរដ្ឋសភានេះ រាជរដ្ឋាភិបាល សម្រេចដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្រ្តបញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី១ ដើម្បីកំណើន ការងារ សមធម៌ ប្រសិទ្ធភាព និងចីរភាព។

ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត បានគូសបញ្ជាក់ថា យុទ្ធសាស្រ្តបញ្ចកោណ គឺជាយុទ្ធសាស្រ្តសម្លឹងទៅមុខសម្រាប់រយៈពេល២៥ឆ្នាំ ដែលត្រូវបានគិតគូរ ដាក់ចេញ និងអនុវត្តជា៥ដំណាក់កាលបន្តបន្ទាប់ និងត្រូវបានតម្រង់និងសម្របសម្រួលទៅតាមកម្មវិធីនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនៃនីតិកាលនីមួយៗនៃរដ្ឋសភា។

ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត ក៏បានគូសបញ្ជាក់បន្តថា ដំណាក់កាលនីមួយៗ នឹងត្រូវបានកែសម្រួលដោយផ្អែកលើបរិការណ៍ជាក់ស្តែង នៅក្នុងប្រទេស តំបន់ និងពិភពលោក ព្រមទាំងបទពិសោធន៍នៃការអនុវត្តពីដំណាក់កាលមុនៗដោយសម្លឹងទៅមុខ ឆ្ពោះទៅសម្រេចបាននូវគោលដៅនៃការកសាងជាតិស្របតាមចក្ខុវិស័យកម្ពុជាឆ្នាំ២០៥០៕