វិភាគអន្តរជាតិ៖ ហេតុអ្វី «ខ្មោចនាវាចម្បាំងមួយគ្រឿង» ដុតបញ្ឆេះភាពតានតឹងរវាងចិន និងហ្វីលីពីន?

 

FN-(ម៉ានីល)៖ ភាពតានតឹងបានផ្ទុះឡើងសាជាថ្មីកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ទី៥ ខែសីហាកន្លងទៅ នៅពេលឆ្មាំសមុទ្រចិនត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានរារាំង និងប្រើប្រាស់កាណុងបាញ់ទឹកដាក់លើទូករបស់ហ្វីលីពីនដែលដឹកជញ្ជូនម្ហូបអាហារ ប្រេងឥន្ធនៈ និងទឹកទៅឱ្យកងទ័ពហ្វីលីពីនឈរជើងនៅលើ នាវាចម្បាំងច្រែះចាប់មួយគ្រឿងឈ្មោះ BRP Sierra Madre ដែលគេទុកចោលនៅឯតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas Shoal។

ចិនបានចាត់ទុកថាតំបន់ Second Thomas Shoal ជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីរបស់ខ្លួនមានឈ្មោះជាភាសាចិនថា Ren’ai Jiao និងបានជំរុញឱ្យហ្វីលីពីន ម្ដងហើយម្ដងទៀត ដកនាវាចម្បាំងនេះចេញ ដ្បិតចោទថាខុសច្បាប់។ ប៉ុន្តែហេតុអ្វីបានជានាវាចម្បាំងច្រែះចាប់នេះបង្កឱ្យមានភាពតានតឹងរវាងចិន និងហ្វីលីពីនទៅវិញ? ខាងក្រោមនេះគឺជាចំណុចសំខាន់គួរដឹង៖

* អ្វីទៅជានាវាចម្បាំង Sierra Madre?

មានប្រវែង១០០ម៉ែត្រ នាវាចម្បាំង Sierra Madre គឺជាប្រភេទនាវាដឹករថក្រោះ កងទ័ព និងសម្រាប់ឱ្យឧទ្ធម្ភាគចក្រចុះចត ឈ្មោះថា USS LST-821 ដែលត្រូវបានប្រើក្នុងសម័យសង្រ្គាមលោកលើកទី២។ នាវានេះក្រោយមកត្រូវបានប្ដូរឈ្មោះទៅជា USS Harnett County និងត្រូវបានដាក់ពង្រាយ អំឡុងសង្រ្គាមនៅវៀតណាម ជាទីដែលនាវាចម្បាំងនេះត្រូវបានប្រើជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ឧទ្ធម្ភាគចក្រប្រយុទ្ធ។ នេះបើតាមវិទ្យាស្ថាន United States Naval Institute។

ក្រោយសង្រ្គាមបញ្ចប់ កងទ័ពជើងទឹកហ្វីលីពីនបានទិញនាវាចម្បាំង USS Harnett County និងប្ដូរឈ្មោះទៅជា BRP Sierra Madre។

* ហេតុអ្វី Sierra Madre ត្រូវបានដាក់លើថ្មប៉ប្រះទឹក?

យោធាហ្វីលីពីនមានចេតនាទុកនាវាចម្បាំង BRP Sierra Madre នៅលើតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas Shoal ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ ដើម្បីអាច តាមដានសកម្មភាពរបស់ចិន នៅក្នុងតំបន់ដែនទឹកមានជម្លោះ។ ណាមួយនេះក៏ជាតាក់ទិកមួយនៃការបង្កើតវត្តមានហ្វីលីពីនក្នុងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកនេះ ផងដែរ ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់ចិនក្នុងឆ្នាំ១៩៩៥ លើតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Mischief Reef ដែលទីក្រុងម៉ានីលអះអាងថាជាកម្មសិទ្ធិ របស់ខ្លួន។

ចិនត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានប្រែក្លាយតំបន់ថ្មប៉ះប្រះទឹក Mischief Reef និងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកមួយចំនួនទៀតទៅជាកោះសប្បនិម្មិត ប៉ុស្តិ៍យោធា ដើម្បីបញ្ជាក់ពីដែនអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន។ តំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas Shoal មានទីតាំងសិ្ថតនៅទីប្រជុំកោះ Spratly ស្ថិតនៅចម្ងាយ ២០០គីឡូម៉ែត្រពីភាគខាងលិចនៃកោះ Palawan របស់ហ្វីលីពីន និងនៅចម្ងាយជាង ១,០០០គីឡូម៉ែត្រពីកោះហៃណាន់របស់ចិន។

*តើមានអ្វីបានកើតឡើង?

ចិនបានអះអាងពីដែនអធិបតេយ្យស្ទើរតែទាំងស្រុងលើតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលក្នុងនោះរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas Shoal​ ព្រមទាំងបានដាក់ពង្រាយទូករាប់រយគ្រឿងទៅល្បាតដែនទឹក និងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក។ បើតាមទីក្រុងម៉ានីល ឆ្មាំសមុទ្រ និងកងទ័ពជើងទឹកចិន តែងតែរារាំង ឬតាមពីក្រោយទូកហ្វីលីពីនដែលធ្វើប្រតិបត្តិការល្បាតដែនទឹក។ ហ្វីលីពីនបានចោទប្រកាន់ដែរថាឆ្មាំសមុទ្រចិនតែងតែព្យាយាមរារាំង ដល់ប្រតិបត្តិការផ្គត់ផ្គង់សម្រាប់កងទ័ពហ្វីលីពីននៅលើនាវាចម្បាំង BRP Sierra Madre ខណៈកងទ័ពនៅលើនាវាចម្បាំងនេះពឹងផ្អែកជាចាំបាច់លើ ការផ្គត់ផ្គង់ ដើម្បីអាចបន្តធ្វើប្រតិបត្តិការក្នុងដែនទឹកដាច់ស្រយាលមួយនេះ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីនក៏បានបង្ហាញក្ដីព្រួយបារម្ភទៀតផង ថាចិនអាចនឹងព្យាយាមគ្រប់គ្រងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas Shoal ប្រសិនបើនាវាចម្បាំងច្រែះចាប់ BRP Sierra Madre ត្រូវបាន យកចេញ។

គួរបញ្ជាក់ថា សមុទ្រចិនខាងត្បូង ត្រូវបានក្រុមអ្នកវិភាគភាគច្រើនចាត់ទុកជាតំបន់ប្រទាញប្រទង់មួយដែលអាចនឹងបង្កទៅជាជម្លោះប្រដាប់អាវុធ នៅពេលអនាគត។ ហ្វីលីពីនមិនមានសមត្ថភាពយោធាអាចស៊ីសងជាមួយចិនបាននោះទេ ប៉ុន្តែសហរដ្ឋអាមេរិកបានសន្យាថានឹងការពារហ្វីលីពីន ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន។ សហរដ្ឋអាមេរិកមិនមែនជាភាគីជម្លោះទឹកដីក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងឡើយ តែទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនតែងតែដឹកនាំ ប្រតិបត្តិការល្បាតជាប្រចាំក្នុងតំបន់ដើម្បីការពារនូវអ្វីដែលខ្លួនហៅថា «សេរីភាពនៃការធ្វើនាវាចរណ៍ក្នុងដែនសមុទ្រ» ហើយជារឿយៗក៏បង្ក ភាពក្ដៅក្រហាយដល់ចិនផងដែរ៕

បទអត្ថាធិប្បាយ៖ ភ្លើងព្រៃឆេះនៅកោះ Maui ធ្វើឱ្យប្រជាជនអាមេរិកយល់ដឹងយ៉ាងជ្រាលជ្រៅពីអ្វីជា «ក្តីអស់សង្ឃឹមចំពោះការជួយសង្គ្រោះបែបអាមេរិក»

(ប៉េកាំង)៖ មនុស្សរាប់រយនាក់ស្លាប់បាត់បង់ជីវិត រាប់ពាន់នាក់បាត់ខ្លួន ផ្ទះជាងរាប់ពាន់ខ្នងត្រូវបំផ្លាញ ។ល។ គិតរហូតដល់ថ្ងៃទី ១៧ ខែសីហា តាមម៉ោងក្នុងតំបន់ គ្រោះភ្លើងព្រៃឆេះនៅកោះ Maui រដ្ឋហាវ៉ៃ នៅមិនទាន់ត្រូវបានគ្រប់គ្រងទាំងស្រុងនៅឡើយទេ ។ នេះជាគ្រោះភ្លើងឆេះព្រៃកំណាចប្រល័យជីវិតមនុស្សដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមិនធ្លាប់មាននៅអាមេរិក ក្នុងរយៈពេលជាង១សតវត្សរ៍កន្លងមកនេះ។ តើភ្លើងព្រៃឆេះលើកនេះបានកើតឡើងដោយមូលហេតុអី ? យោងតាមព័ត៌មានកាន់តែច្រើនត្រូវទម្លាយ អ្នកផងទាំងពួងបានរកឃើញថា ដូចហេតុការណ៍ជាច្រើនដែលកើតឡើង នៅអាមេរិកនាកាលពីមុនអ៊ីចឹង គ្រោះភ្លើងព្រៃឆេះនៅកោះ Maui មិនមែនជាគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិទេ តែគឺជាគ្រោះចង្រៃដែលបង្កឡើងដោយមនុស្ស ។

ក្នុងនាមជាមហាអំណាចផុតលេខនៅលើពិភពលោកទាំងមូល អាមេរិកមិនខ្វះប្រាក់ទុនហើយក៏មិនខ្វះបច្ចេកទេសនោះដែរ ប៉ុន្តែសមត្ថភាពជួយសង្គ្រោះរបស់អាមេរិក រងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់មហាជន ។ ចាប់ពីហេតុការណ៍បាក់រលំអគារខុនដូនៅរដ្ឋ Florida កាលពីឆ្នាំ២០២១ ដល់ហេតុការណ៍រថភ្លើងក្រឡាប់ធ្លាក់ផ្លូវនៅរដ្ឋ Ohio កាលពីឆ្នាំ២០២៣ រហូតដល់សោកនាដកម្មដែលកើតនៅ កោះ Mauiនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាជនអាមេរិកបានទទួលអារម្មណ៍ម្តងហើយម្តងទៀតពីអ្វីជា "ក្តីអស់សង្ឃឹមចំពោះការជួយសង្គ្រោះបែបអាមេរិក" ។

តាមការផ្សាយដំណឹងនៃប្រព័ន្ធសារព័ត៌មានអាមេរិកបានឱ្យដឹងថា រដ្ឋហាវ៉ៃមានប្រព័ន្ធប្រកាសអាសន្នជាមុនអំពីសន្តិសុខសាធារណៈ ដែលបានដាក់ពង្រាយស៊ីរ៉ែនបន្លឺសំឡេងចំនួន៤រយ ក្នុងនោះនៅកោះMaui មានចំនួន៨០ ។ ប៉ុន្តែ ពេលកោះMauiកើតមានភ្លើងព្រៃឆេះ ស៊ីរ៉ែនទាំងនេះមិនបានបន្លឺសំឡេងទេ ។ ម្ចាស់  នៃភោជនីយដ្ឋានក្នុងតំបន់មួយរូបបានបង្ហោះសារ លើបណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គមថា បន្ទាប់ពីភ្លើងព្រៃឆេះកើតមាន៧២ម៉ោង កងទ័ពជើងទឹក នាវាព្យាបាលរោគ  ឧទ្ធម្ភាគចក្រ កងទ័ពជើងគោកនិងបរិក្ខាជួយសង្គ្រោះទើបទៅដល់តំបន់រងគ្រោះ។

ប្រព័ន្ធប្រកាសប្រកាសអាសន្នដ៏ជឿនលឿនអត់បានការ ក្រុមជួយសង្គ្រោះមកយឹតៗ កងទ័ពអាមេរិកដ៏ខ្លាំងក្លា   គ្មានដំណោះស្រាយអ្វីទាល់តែសោះ ។ល។ នៅពីក្រោយអសមត្ថភាពជួយសង្គ្រោះរបស់អាមេរិក បានបង្ហាញឱ្យឃើញនូវការព្រងើយកន្តើយរបស់អ្នកនយោបាយទាំងឡាយចំពោះការឈឹចាប់របស់ប្រជាជន។

ហេតុអ្វីបានជាអ្នកនយោបាយអាមេរិកអាចទៅដើរកម្សាន្តដោយសប្បាយរីករាយ ប៉ុន្តែ មិនយកចិត្តទុកដាក់ដល់ភ្លើងប្រៃឆេះនៅកោះMaui ? ភាពព្រងើយកន្តើយបែបនេះ គឺចាក់ឬក្នុងនយោបាយបក្ខពួក ប្រកបដោយលក្ខណៈប្រកួតប្រជែងបែបអាមេរិក បញ្ហាគន្លឹះរបស់នយោបាយបែបនេះ គឺសំឡេងឆ្នោត ។ សូមបញ្ជាក់ថា រដ្ឋហាវ៉ៃ ជាដែនដីរបស់អាមេរិកនៅឯនាយសមុទ្រ ប្រជាជននៅលើកោះ  Maui ភាគច្រើនជាជនជាតិដើមភាគតិច។ តាំងពីដើមមក អ្នកនយោបាយអាមេរិកបានមើលរំលងពីសំណូមពរអំពីផលប្រយោជន៍របស់ក្រុមមនុស្សទាំងនេះ ហើយក៏មិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ ដល់ពួកគេផងដែរ។

ប្រព័ន្ធសារព័ត៌មានរបស់អាមេរិកមួយចំនួនបានលើកឡើងថា ប្រហែលលោកបៃដិនសម្គាល់ឃើញថា យ៉ាងណាមិញ ក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីអាណត្តិក្រោយ លោកអាចនឹងទទួលបានសំឡេងឆ្នោតនៃរដ្ឋហាវ៉ៃ ដោយសាររដ្ឋហាវ៉ៃជាតំបន់គាំទ្របក្សប្រជាធិបតេយ្យរបស់អាមេរិក ។ អ្វីៗទាំងអស់សុទ្ធតែជាល្បែងបោះឆ្នោត ដែលចាត់ទុកសំឡេងឆ្នោតជាចម្បង ប្រការនេះធ្វើឱ្យអ្នកនយោបាយអាមេរិក មានអាត្មានិយមកាន់តែខ្លាំងឡើង ទីបំផុតបណ្តាលឱ្យគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ ប្រែទៅជាគ្រោះចង្រៃដែលបង្កឡើងដោយមនុស្ស ព្រមទាំងបណ្តាលឱ្យមនុស្សជាច្រើនស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនិងរងរបួស។

បច្ចុប្បន្ននេះ ភ្លើងព្រៃនៅកោះ Maui នៅតែឆេះរាលដាលដដែល ។ គ្រោះមហន្តរាយនេះមិនត្រឹមតែបំផ្លាញដល់ ស្រុកកំណើតរបស់ប្រជាជនអាមេរិកជាច្រើនប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងក៏លាតត្រដាងនូវការមិនបំពេញភារកិច្ចរបស់ អ្នកនយោបាយនិងគុណវិបតិ្តរបស់ប្រព័ន្ធរបបអាមេរិកផងដែរ ។ ប្រឈមនឹងសម្រែកថ្ងួចថ្ងូររបស់ប្រជាជនរងគ្រោះ និងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងក្លាពីមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅ តើអ្នកនយោបាយអាមេរិកដែលទើបបានបញ្ចប់វិស្សមកាលអាចភ្ញាក់រលឹកឬអត់ ? ពួកគេគួរតែបញ្ឈប់ការញុះញង់និងរករឿងនៅលើផ្ទៃអន្តរជាតិ យកចិត្តទុកដាក់ដល់ការដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងស្រុក និងជួយសង្គ្រាះប្រជាជនដែលរងទុក្ខវេទិនា៕

ដោយវិទ្យុមិត្តភាពកម្ពុជាចិន

វិភាគអន្តរជាតិ៖ តើជំនួបត្រីភាគីអាមេរិក ជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូង មានន័យយ៉ាងណាចំពោះចិន រុស្ស៉ី និងកូរ៉េខាងជើង?

FN- (វ៉ាស៊ីនតោន)៖ ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ចូ បៃដិន នឹងត្រូវទទួលស្វាគមន៍នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន លោក ហ្វូមីអុ គីស៊ីដា និងប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង លោក យូន ស៊ុកយុល នៅឯបន្ទាយយោធា Camp David សម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលត្រីភាគីមួយនៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហានេះ (ម៉ោងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក)។ មេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំង៣ ធ្លាប់បានជួបគ្នានាឱកាសចូលរួមកិច្ចប្រជុំអន្តរជាតិធំៗជាច្រើននាពេលកន្លងមក ក្នុងនោះរួមមានទាំងកិច្ចប្រជុំកំពូល NATO កាលពីឆ្នាំ២០២២។ ប៉ុន្តែ ជំនួបនៅឯបន្ទាយយោធា Camp David គឺជាជំនួបត្រីភាគីកម្រិតកំពូលលើកដំបូងបំផុតរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក ជាមួយជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូងដែលបានទុកជម្លោះប្រវតិ្តសាស្ត្រមួយឡែកសិន ដើម្បីរួមគ្នាប្រឈមមុខនឹងការជឿនលឿនទៅមុខនៃយោធាកូរ៉េខាងជើង។

ក្នុងកិច្ចពិភាក្សាមុនៗ កូរ៉េខាងជើងតែងតែស្ថិតនៅក្នុងរបៀបវារៈសំខាន់ ហើយកិច្ចប្រជុំនៅឯ Camp David លើកនេះ សំណុំរឿងកូរ៉េខាងជើងត្រូវបាន គេមើលឃើញថានឹងនៅតែជារបៀបវារៈសំខាន់សម្រាប់មេដឹកនាំទាំង៣។ តែជាសញ្ញាមួយនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការការពារជាតិកាន់តែស៊ីជម្រៅ មេដឹកនាំ នៃប្រទេសទាំង៣ ក៏នឹងពិភាក្សាផងដែរលើបញ្ហាធំៗជាច្រើនផ្សេងទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងសន្តិសុខក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក តួយ៉ាងដូចជាឥទ្ធិពលរបស់ចិនក្នុង តំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក និងការការពារសណ្ដាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិដឹកនាំដោយលោកខាងលិចនៅចំពោះមុខសង្រ្គាមឈ្លានពានរបស់រុស្ស៉ី នៅអ៊ុយក្រែន។

* តើអាចរំពឹងអ្វីពីកិច្ចប្រជុំត្រីភាគីនៅឯបន្ទាយយោធា Camp David?
សហរដ្ឋអាមេរិក កូរ៉េខាងត្បូង និងជប៉ុន ត្រូវបានរំពឹងថានឹងពិភាក្សា ក៏ដូចជាប្រកាសពីផែនការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការត្រីភាគីលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិសុខ រួមមានការអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធការពារដែនអាកាសប្រឆាំងនឹងមីស៊ីលបាលិស្ទីគ ការធ្វើសមយុទ្ធយោធារួមគ្នា និងសន្តិសុខព័ត៌មានវិទ្យាទប់ទល់ជាមួយកូរ៉េខាងជើង ចិន និងរុស្ស៉ី។ ដោយមានទាំងកិច្ចប្រជុំទ្វេភាគី និងត្រីភាគី ក្នុងកិច្ចប្រជុំនៅឯបន្ទាយយោធា Camp David សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណាឱ្យ ភាពជឿនលឿននៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិសុខ ដែលព្រមព្រៀងឡើងដោយប្រទេសទាំង៣ កាលពីឆ្នាំ២០២២ ក្លាយជាប្រព័ន្ធមួយជាផ្លូវការ។ ចាប់តាំងពី បានឡើងកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង កាលពីឧសភា ឆ្នាំ២០២២មក លោក យូន ស៊ុកយុល បានផ្ដោតជាសំខាន់លើការស្ដារទំនាក់ទំនង ជាមួយជប៉ុន និងពង្រឹងសមត្ថភាពកំញើញទប់ស្កាត់សង្រ្គាម ប្រឆាំងនឹងការគំរាមកំហែងនុយក្លេអ៊ែរពីកូរ៉េខាងជើង។

រដ្ឋបាលលោក ចូ បៃដិន បានជួយគំាទ្រដល់ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវទំនាក់ទំនងរវាងជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូង ដោយសម្លឹងឃើញពីប្រយោជន៍យ៉ាងធំធេង តាមរយៈការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការត្រីភាគី។ ដូច្នេះ ក្នុងជំនួបនៅ Camp David សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងស្វែងរកការបង្កើតកិច្ចប្រជុំកំពូលត្រីភាគីមួយ ជាប្រចាំឆ្នាំ ព្រមទាំងស្វែងរកកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលអាចឱ្យប្រទេសទាំង៣ ចួលរួមក្នុងកិច្ចពិគ្រោះយោបល់គ្នាទៅវិញទៅមក នៅក្នុងករណី មានការវាយប្រហារ ឬវិបត្តិណាមួយ។ ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ក៏នឹងជំរុញផងដែរលើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងចែករំលែកព័ត៌មានស្ដីពីការព្រមានជាមុនពី ការគំរាមកំហែងណាមួយនៃការវាយប្រហារដោយមីស៊ីលពីកូរ៉េខាងជើង និងដឹកនាំសមយុទ្ធយោធារួមគ្នាប្រឆាំងនឹងនាវាមុជទឹក។

តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនេះ វានឹងជំរុញឱ្យប្រទេសទាំង៣ ជាពិសេស ជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូងកាន់តែមានភាពជិតស្និទ្ធនឹងគ្នាលើការធ្វើសមាហរណកម្ម បណ្ដាញសន្តិសុខដែលទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ជឿថាជារឿងចាំបាច់ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍រួមនៃប្រទេសទាំង៣ ក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ដោយរៀបចំកិច្ចប្រជុំត្រីភាគីនៅឯកន្លែងដ៏សំខាន់ដូចជា Camp David សហរដ្ឋអាមេរិកក៏ចង់បង្ហាញផងដែរថាខ្លួនគាំទ្រដល់ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវ ទំនាក់ទំនងរវាងកូរ៉េខាងត្បូង និងជប៉ុន ដែលទំនាក់ទំនងនៃប្រទេសទាំង២ គួរតែផ្តោតឆ្ពោះទៅរកអនាគត ជាជាងបន្តត្រាំត្រែងនៅក្នុងជម្លោះប្រវត្តិសាស្ត្រ។ កន្លងមក បន្ទាយយោធា Camp David ត្រូវបានជ្រើសរើសជាកន្លែងរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងចំណោមមេដឹកនាំពិភពលោក តួយ៉ាងដូចជា អតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក Jimmy Carter ទទួលស្វាគមន៍អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៉ីស្រាអែល លោក មេណាឈិម បេហ្គីន (Menachem Begin)និងអតីតប្រធានាធិបតីអេហ្ស៉ីប លោក អាន់វ៉ា អាល់សាដាត (Anwar al-Sadat) ចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពរវាងអ៉ីស្រាអែល និងអេហ្ស៉ីបក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨។

* តើកិច្ចប្រជុំត្រីភាគីនេះមានន័យយ៉ាងណាចំពោះចិន រុស្ស៉ី និងកូរ៉េខាងជើង?
ច្បាស់ណាស់ ចិន រុស្ស៉ី និងកូរ៉េខាងជើងប្រាកដជានឹងមិនសប្បាយចិត្តឡើយ ចំពោះកិច្ចប្រជុំត្រីភាគីរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង ក្រោមហេតុផល រៀងៗខ្លួន។ សម្រាប់កូរ៉េខាងជើង កិច្ចប្រជុំកំពូលនេះនឹងកាន់តែពង្រឹងការយល់ឃើញរបស់ទីក្រុងព្យុងយ៉ាងដែលតែងតែចោទប្រកាន់ថាសហរដ្ឋអាមេរិក កំពុងព្យាយាមបង្កើត «សម្ព័ន្ធភាពយោធា NATO អាស៊ី» នៅក្នុងតំបន់ ដែលកូរ៉េខាងជើងចាត់ទុកជាការគំរាមកំហែងមួយដល់សន្តិសុខ និងផលប្រយោជន៍ របស់ខ្លួន។

វាអាចទៅរួចថាកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះនឹងជំរុញឱ្យកូរ៉េខាងជើងបង្កើនការធ្វើសកម្មភាពយោធា ដូចជាការធ្វើតេស្ដបាញ់មីស៊ីល ឬក៏មីស៊ីលបាលិស្ទីគអន្តរទ្វីប ICBM ព្រមទាំងប្រឹងប្រែងបង្ហាញពីសាមគ្គីភាពរវាងកូរ៉េខាងជើង ចិន និងរុស្ស៉ី ដូចដែលគេបានឃើញកាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅនេះនៅពេលរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិរុស្ស៉ី លោក សឺហ្គៃ សយហ្គូ (Sergei Shoigu) និងសមាជិកការិយាល័យនយោបាយគណបក្សកុម្មុយនិស្ដចិន លោក លី ហុងចុង (Li Hongzhong) បានចូលរួម ដោយផ្ទាល់ជាមួយលោក គីម ជុងអ៊ុន ដើម្បីទស្សនាការធ្វើព្យុហយាត្រាយោធាមួយក្នុងទីក្រុងព្យុងយ៉ាង ដើម្បីប្រារព្ធខួបលើកទី៧០ នៃការបិទបញ្ចប់ សង្រ្គាមកូរ៉េ ក្រោមបទឈប់បាញ់។

ចំណែក ចិនវិញ ចិនយល់ឃើញថាការពង្រឹងសម្ព័ន្ធភាពត្រីភាគីអាមេរិក ជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូង គឺមានគោលដៅប្រឆាំងនឹងចិន។ ចិនចង់ឱ្យជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូង ប្រកាន់យក «យុទ្ធសាស្ត្រស្វ័យភាព» ដោយបង្កើតគោលនយោបាយដោយខ្លួនឯង ជាជាងនូវអ្វីដែលចិនមើលឃើញថាប្រទេសទាំង២នេះ ចាំតែធ្វើ ឬដើរតាមសហរដ្ឋអាមេរិក។ កិច្ចប្រជុំនៅ Camp David ត្រូវបានរំពឹងថាសហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូងអាចនឹងពង្រឹងគោលជំហរបន្ថែម ពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងតៃវ៉ាន់ ក្នុងការគាំទ្រដល់ការរក្សាស្ថានភាពដើម និងសន្តិភាពនៅទូទាំងតំបន់ច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ ដោយផ្អែកលើគោលជំហរដែលត្រូវបាន ប្រកាសក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយក្រោយជំនួបរវាងមេដឹកនាំទាំង៣ ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ កាលពីចុងឆ្នាំ២០២២ ដែលចិនចាត់ទុកថាជាការលូកលាន់កិច្ចការ ផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន។

គួរបញ្ជាក់ថា កិច្ចប្រជុំនៅ Camp David ក៏នឹងមានផងដែរកិច្ចពិភាក្សាពីសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន។ ប្រទេសទាំង៣ទំនងជានឹងពិភាក្សាពីអនាគតនៃការផ្ដល់ ការគាំទ្របន្ថែមសម្រាប់អ៊ុយក្រែន និងការថ្កោលទោសការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៉ី។ សហរដ្ឋអាមេរិកធ្លាប់បានស្នើឱ្យកូរ៉េខាងត្បូងពិចារណាលើការផ្ដល់អាវុធ ឱ្យអ៊ុយក្រែន តែមកទល់នឹងពេលនេះទីក្រុងសេអ៊ូលនៅតែបដិសេធ ដោយសារតែរុស្ស៉ីមានឥទ្ធិពលលើកូរ៉េខាងជើង៕

វីដេអូលោក សូ រតនៈ ៖ បើអស់លោកមិនចង់ឱ្យ​មានបញ្ហា ត្រូវប្រញាប់ដកខ្លួនចេញពី​ទណ្ឌិតក្បត់ជាតិ៣ជំនាន់

 

វិភាគអន្តរជាតិ៖ ហេតុអ្វីចិនមិននិយាយរកយោធាអាមេរិក?

 

FN (វ៉ាស៊ីនតោន)៖ កាលពីនិទាឃរដូវកន្លងទៅ សហរដ្ឋអាមេរិកបានស្នើរៀបចំកិច្ចប្រជុំមួយរវាងរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិក លោក Lloyd Austin និងរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិចិន លោក Li Shangfu នាឱកាសប្រមុខការពារជាតិនៃប្រទេសទាំង២ ចូលរួមសន្និសីទសន្តិសុខប្រចាំឆ្នាំ Shangri-La Dialogue ក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរីកាលពីខែមិថុនាកន្លងទៅ ដែលនៅទីនោះជាប្រពៃណីប្រមុខការពារជាតិអាមេរិក និងចិន តែងតែជួបសន្ទនាគ្នាដោយផ្ទាល់។

សន្និសីទសន្តិសុខ Shangri-La Dialogue ក្នុងឆ្នាំ២០២៣ គឺជាឱកាសមួយដ៏មានសារសំខាន់សម្រាប់ការជជែកពិភាក្សាគ្នាដោយផ្ទាល់ នៅចំពោះមុខភាពតានតឹង រវាងចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិកទាំងនៅក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង និងច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់។ ជាក់ស្ដែង កាលពីចុងខែឧសភា យន្ដហោះចម្បាំងចិនមួយគ្រឿង ត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានហោះកាត់មុខយន្ដហោះស៊ើបការណ៍អាមេរិក។ ភាគីទាំង២សុទ្ធតែត្រូវការជាចាំបាច់នូវមធ្យោបាយមួយដើម្បីបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹង និងបង្កើតយន្ដការនានាដែលអាចទប់ស្កាត់កុំឱ្យមានវិបត្តិណាមួយកើតឡើង។

ក៏ប៉ុន្តែ នៅទីបំផុតទៅ ចិនបានច្រានចោលសំណើរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយសំអាងថាមកពីទណ្ឌកម្មដែលសហរដ្ឋអាមេរិកបានដាក់លោក Li Shangfu ពាក់ព័ន្ធ នឹងការទិញប្រព័ន្ធអាវុធពីរុស្ស៉ីកាលពីឆ្នាំ២០១៨។ លោក លី មិនអាចចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំជាមួយក្រុមមន្ត្រីអាមេរិកបានឡើយ រហូតទាល់តែទណ្ឌកម្ម ត្រូវបានលុបចោល។ ការសម្រេចចិត្តរបស់ចិនជារឿងគួរឱ្យសា្ដយ តែមិនមែនជារឿងគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលអ្វីនោះទេ។ ចាប់តាំងពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២២មក ចិន បានផ្អាក កិច្ចចរចាជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយមេបញ្ជាការ និងអ្នកសម្របសម្រួលគោលនយោបាយការពារជាតិកំពូលៗរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ជាការឆ្លើយតបទៅ នឹងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អតីតប្រធានសភាតំណាងរាស្ត្រអាមេរិក លោក ណាន់ស៊ី ផេឡូស៊ីទៅកាន់កោះតៃវ៉ាន់។ ប៉ុន្តែហេតុអ្វីបានជាចិនសម្រេចចិត្តនៅស្ងៀម មិននិយាយរកយោធាអាមេរិក?

ដូចគ្នាទៅនឹងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនដែរ ទីក្រុងប៉េកាំងដឹងយ៉ាងច្បាស់ថាទំនាក់ទំនងរវាងយោធា និងយោធាគឺជាមធ្យោបាយមួយដ៏ប្រសើរអាចបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹង និងទប់ស្កាត់កុំឱ្យជម្លោះផ្ទុះឡើង។ ដូច្នេះហើយ ទើបរយៈពេល ៦ខែចុងក្រោយនៃអាណត្តិរដ្ឋបាលអតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិករបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ ចិន តែងតែ ធ្វើការទំនាក់ទំនងជាញឹកញាប់ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងគោលបំណងពិភាក្សាពីការគ្រប់គ្រងជម្លោះ។ ចិនមានការភ័យខ្លាចថាលោក ត្រាំ អាចនឹងបើកធ្វើសង្រ្គាម នៅតៃវ៉ាន់ ដើម្បីជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតីមួយអាណត្តិទៀត ហើយនៅកាលណោះប្រមុខកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន PLA លោក Li Zoucheng និង នាយសេនាធិការចម្រុះកងទ័ពអាមេរិក លោកឧត្តមសេនីយ៍ Mark Milley បានជួបសន្ទនាគ្នាតាមទូរស័ព្ទដល់ទៅ២ដង។ ក្នុងជំនួបតាមទូរស័ព្ទទាំង២លើកនេះ លោក Mark Milley បានធ្វើការធានាឱ្យលោក Li ថាសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងមិនបើកការវាយប្រហារភ្លាមៗនោះទេ។

យ៉ាងណាក៏ដោយ បើទោះជាចិនចង់បង្ការកុំឱ្យជម្លោះផ្ទុះឡើងក៏ពិតមែន ក៏វាមិនមែនមានន័យថាចិនមើលឃើញថាហានិភ័យនៃគ្រោះថ្នាក់គឺជារឿងអាក្រក់រហូត នោះទេ។ ក្រុមមន្ត្រីចិនជឿថាពួកគេអាចប្រើប្រាស់វិបត្តិមួយចំនួន ដើម្បីលើកកម្ពស់ផលប្រយោជន៍របស់ចិន។ ក្រោមទស្សនៈយល់ឃើញរបស់ចិន ការនៅស្ងៀមក្នុង ពេលនេះ អាចមានប្រយោជន៍ច្រើនជាង ហើយណាមួយចិនក៏ជឿដែរថាសព្វថ្ងៃ ហានិភ័យនៃការផ្ទុះជម្លោះជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក គឺស្ថិតនៅក្នុងកម្រិតទាប ដោយសារតែសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងជាប់ដៃជួយអ៊ុយក្រែន ក្នុងការប្រយុទ្ធតតាំងនឹងការឈ្លានពានពីរុស្ស៉ី និងគ្មានឆន្ទៈបើកសមរភូមិសង្រ្គាមមួយផ្សេងទៀត នៅក្នុង តំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិកខាងលិចឡើយ។ ចិនមិនចង់មានសង្រ្គាមក្ដៅជាមួយអាមេរិកក៏ពិតមែន តែវាមិនមែនមានន័យថាចិនមើលឃើញថាសេណារីយ៉ូអាក្រក់ សុទ្ធតែអាក្រក់ រហូតនោះទេ។ ខណៈចិនមិនជឿឡើយថាសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងចាប់ផ្ដើមធ្វើសង្រ្គាមក្ដៅផងនោះ ចិនកាន់តែជឿជាក់ថែមទៀតថាការប្រកាន់ជំហរប្រឈមមុខដាក់គ្នា គឺជាមធ្យោមបាយមួយដើម្បីទាញយកសម្បទាន ក្នុងនោះរួមមានទាំងការធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកមានការប្រុងប្រយ័ត្នច្រើនជាងមុន ដោយមិនហ៊ានធ្វើសកម្មភាព យោធាផ្ដេសផ្ដាសនៅក្បែររបងផ្ទះចិន ទេ។

ទីក្រុងប៉េកាំងមានហេតុផលដើម្បីគិតដូច្នេះ។ ជាឧទាហរណ៍ នៅពេលដែលចិនទទូចឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកដកទណ្ឌកម្មប្រឆាំងនឹងលោក Li ចេញ ជាលក្ខខណ្ឌរៀបចំ ជំនួបរវាងលោក Li លោក Austin លោក បៃដិនបាននិយាយថារដ្ឋបាលរបស់លោកនឹងពិចារណាពីសំណើនេះ។ តែនៅពេលដែលក្រសួងការបរទេសអាមេរិក មិនអើពើនឹងសំណើរបស់ខ្លួន ចិនក៏ទាត់ចោលកិច្ចប្រជុំភ្លាមៗ។ គោលបំណងរបស់ចិនមិនមែនផ្តោតតែលើអំណាចនៅឯតុចរចានោះទេ។ ពេលខ្លះក្រុមមន្ត្រីចិនចង់ គេចវេសពីកិច្ចចរចាយោធា និងយោធា «ដើម្បីទុកឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពប៉ាស្មានពីទឹកចិត្តរបស់ចិន»។ ទីក្រុងប៉េកាំងគិតថាកិច្ចសន្ទនាយោធា អាចនឹងត្រូវបានប្រើប្រៀបដូចជាបង្កាន់ដៃស្ពានទាំងសងខាងធានានូវសុវត្ថិភាពនៃទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងអាមេរិក ដែលនឹងអនុញ្ញាតឱ្យទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនអាចបន្ត ការធ្វើសកម្មភាពយោធាក្នុងតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិកខាងលិចដោយមិនមានការព្រួយបារម្ភ ពីការសងសឹកពីចិន។ ម្លោះហើយ ចិនយល់ថាការបើកចំហទំនាក់ទំនងយោធា និងយោធា នឹងមានតែធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកកាន់តែមានសេរីភាពក្នុងការធ្វើសកម្មភាពយោធាតែប៉ុណ្ណោះ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើចិនរារាំងកិច្ចសន្ទនាជាមួយ យោធាអាមេរិក នោះចិនអាចនឹងធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពប៉ាន់ស្មាន ដើម្បីកុំឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកមើលដឹងថាតើអ្វីទៅជា «បន្ទាត់ក្រហម» របស់ចិន ហើយធ្វើបែបនេះបាន សហរដ្ឋអាមេរិកអាចនឹងធ្វើសកម្មភាពកាន់តែមានការប្រុងប្រយ័ត្នជាងមុន។

សម្រាប់ចិន យុទ្ធសាស្ត្ររបស់ខ្លួនមានហានិភ័យទាប ហើយអាចបានប្រយោជន៍ធំមកវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែ បើសហរដ្ឋអាមេរិកមិនព្រមដកថយដែរនោះ វាអាចនឹងបង្កឱ្យ ភាពតានតឹងផ្ទុះឡើងកាន់តែខ្លាំង ឬក៏អាចបង្កទៅជាជម្លោះដោយអចេតនាក៏ថាបាន។ សហរដ្ឋអាមេរិក និងចិនធ្លាប់មានបទពិសោធន៍ប្រឈមមុខដាក់គ្នាប្រកបដោយ គ្រោះថ្នាក់ម្ដងរួចមកហើយកាលពីឆ្នាំ២០០១ នៅពេលយន្ដហោះស៊ើបការណ៍អាមេរិក EP-3 មួយគ្រឿង បុកគ្នាជាមួយយន្ដហោះចម្បាំងចិន២គ្រឿង នៅលើ ដែនអាកាសនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ នៅពេលនោះ សហរដ្ឋអាមេរិក និងចិនមានទំនាក់ទំនងល្អនឹងគ្នា ធ្វើឱ្យពួកគេអាចដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី។ ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ន ប្រសិនបើហេតុការណ៍បែបនេះកើតឡើងសាជាថ្មី ហើយយោធានៃប្រទេសទាំង២ មិននិយាយរកគ្នាផងនោះ នោះការផ្ទុះទៅជាជម្លោះអាចនឹងស្ថិតនៅក្នុង ហានិភ័យមួយដ៏ខ្ពស់។ គេត្រូវរង់ចំាមើលដែរថាតើចិនអាចនឹងប្ដូរការគិតបែបនេះដែរឬទេ នៅមុន ឬក្រោយជំនួបរវាងលោក ចូ បៃដិន និងលោក ស៊ី ជិនពីង ក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ៕

លិខិតមិត្តអ្នកអាន៖ ការមិនទទួលស្គាល់ ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ជាការិរះគន់មិនស្គាល់ច្បាប់ ឬជាវប្បធម៌ឡាំប៉ាចាស់គំរិល?

FN (ភ្នំពេញ)៖ តាំងពី សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប្រកាសចុះចេញពីតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងប្រគល់ឱ្យទៅ ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត ជាអ្នកដឹកនាំបន្ត ក្រុមនិន្នាការឆ្វេងនិយម បានចេញសារនយោបាយជាច្រើនលើកច្រើនសារដោយលើកឡើងថា ពីភាពមិនស្របច្បាប់នៃការឡើងកាន់តំណែងជា នាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់ឯកឧត្តម ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅអាណត្តិទី៧នេះដោយសារគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនបានដាក់បេក្ខភាព ឯកឧត្តម ហ៊ុន ម៉ាណែត ជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីសម្រាប់នីតិកាលទី៧។ តើការលើកឡើងនេះ ត្រឹមត្រូវដែររទេ?

តាមពិត សម្រាប់អ្នកតាមដានស្ថានការបោះឆ្នោត និងនយោបាយនៅកម្ពុជាដែលមិនលំអៀង សារនយោបាយ របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងការប្រកាសរបស់សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គឺច្បាស់ណាស់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីចំនួន២រូប សម្រាប់ការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៧។ ទី១ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន និងទី២ ឯកឧត្តម បណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត។ សារនេះ ត្រូវបានបញ្ជាក់ក្នុងវេទិការជាសាធារណៈ តាំងពីមុនយុទ្ធនាការឃោសនា បោះឆ្នោតមកម្ល៉េះ។

បន្ថែមពីនេះ មនុស្សទាំងអស់នៅកម្ពុជាមើលឃើញ និងឮពាក្យ «គាំទ្រសម្តេចតេជោហ៊ុន សែនបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងគាំទ្រឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត ជាអនាគតនាយករដ្ឋមន្ត្រី» ដែលជាសារនយោបាយច្បាស់ៗពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងពេលយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត ហើយអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាវិញបានយកសារទាំងនេះ ចេញឃោសនាតាំងពីយុទ្ធនាការឃោសនាថ្ងៃដំបូងរហូតដល់ថ្ងៃបញ្ចប់យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត។

គិតមកដល់ពេលនេះ ព្រះមហាក្សត្របានចេញព្រះរាជសារតែងតាំង ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត ហើយគណរដ្ឋមន្ត្រីថ្មី នឹងត្រូវស្នើសុំសេចក្តីទុកចិត្តពីរដ្ឋសភានៅថ្ងៃទី២២ ខែសីហាខាងមុខនេះ ហើយល្ងាចថ្ងៃទី២២ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីថ្មីនឹងចូលបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួន។

តើហេតុអ្វីមកដល់ពេលនេះហើយនៅតែមានសារនយោបាយ ដែលធ្វើឱ្យពលរដ្ឋក្នុងស្រុកមានភាពច្របូកច្របល់វិលវល់យ៉ាងដូចនេះ? ហើយហេតុអ្វីបានជាគ្រប់គូភាគីមិនព្រមទទួលស្គាល់ពីការឈ្នះចាញ់ដែលពលរដ្ឋខ្មែរជាអ្នកគូស?

គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានប្រកាសតាំងពីថ្ងៃទី២៤ ធ្នូ ឆ្នាំ២០២១ មកម្លេះថា ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត គឺជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅថ្ងៃអនាគតដែលសម្រេចដោយមហាសន្និបាតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ មួយវិញទៀតនៅក្នុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏បានប្រកាសពីបេក្ខភាពនាយករ្ឋមន្ត្រីចំនួន២រូប គឺសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន និងឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត។ បន្ថែមពីនេះ ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត ក៏បានឈរឈ្មោះជាតំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលរាជធានីភ្នំពេញផងដែរ។

យោងតាមច្បាប់ និងនីតិវិធីនៃការបង្កើតរដ្ឋាភិបាល គណបក្សឈ្នះឆ្នោតនឹងជ្រើសរើសឥស្សរជននយោបាយ១រូប ដើម្បីថ្វាយឱ្យព្រះមហាក្សត្រតែងតាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ មាត្រា១១៩ថ្មី២ បានចែងថា «តាមសេចក្តីស្នើពីគណបក្សដែលមានអាសនៈច្រើនជាងគេនៅក្នុងរដ្ឋសភា ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ចាត់តាំងវរជនមួយរូបជានាយករដ្ឋមន្ត្រីឱ្យបង្កើតរដ្ឋាភិបាល។

សេចក្តីស្នើពីគណបក្សដែលមានអាសនៈច្រើនជាងគេនៅក្នុងសភានេះ ត្រូវចម្លងជូនប្រធានរដ្ឋសភា។ វរជនដែលនឹងត្រូវទទួលបានការចាត់តាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ត្រូវតែជាតំណាងរាស្ត្រដែលមានសញ្ជាតិខ្មែរតែមួយគត់ និងដែលត្រូវបានជ្រើសរើសចេញពីគណបក្សដែលមានអាសនៈច្រើនជាងគេនៅក្នុងរដ្ឋសភា។ វរជនដែលត្រូវបានចាត់តាំងនេះ នាំសហការីដែលជាតំណាងរាស្ត្រ ឬជាសមាជិកគណបក្សតំណាងនៅក្នុងរដ្ឋសភាដែលផ្គូរផ្គងឱ្យកាន់តំណែងផ្សេងៗនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល ទៅសុំសេចក្តីទុកចិត្តពីរដ្ឋសភា។ ការបោះឆ្នោតសេចក្តីទុកចិត្តត្រូវធ្វើលើសមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រីទាំងមូល។ កាលបើករដ្ឋសភាបានបោះឆ្នោតទុកចិត្តហើយ នោះព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ចេញព្រះរាជក្រឹត្យតែងតាំងគណៈរដ្ឋមន្ត្រីទាំងមូល...»។

នេះគឺជាទិដ្ឋភាពច្បាប់របស់កម្ពុជា ក្នុងការតែងតាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ បើតាមការអង្កេត ការចេញព្រះរាជសារតែងតាំងកាលពីពេលកន្លងមកគឺធ្វើឡើងត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់។ ហេតុដូចនេះ ការរិះគន់ដែលមិនមានមូលដ្ឋានច្បាប់ជាក់លាក់ច្បាស់លាស់ នឹងនាំបង្ហាញឱ្យឃើញពីកំសោយរបស់អ្នករិះគន់តែប៉ុណ្ណោះ។ បើតាម មតិរិះគន់មួយ និងសាររិះគន់ គេអាចយល់បានថា ជាការឡាំប៉ាក្រោយការបោះឆ្នោតពីសំណាក់ក្រុមគណបក្សភ្លើងទានទៅវិញទេច្រើនជាងការលើកឡើងថាមិនត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់។ ដ្បិតអីបក្សដែលចាស់វស្សាមួយនេះ ត្រូវបានផាត់ចេញពីការបោះឆ្នោតដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) ព្រោះតែខ្វះឯកសារផ្លូវការដើម។

សម្រាប់កម្ពុជាគិតត្រឹមឆ្នាំ២០២៣នេះ កម្ពុជាឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតចំនួន៧លើកជាប់ៗគ្នាឥតដាច់តាំពីឆ្នាំ១៩៩៣មក។ ការនេះ ល្មមឱ្យប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា និងគណបក្សនយោបាយ ក្នុងប្រទេសទាំងអស់ចាស់ចិត្ត ចាស់គំនិត ហ៊ានទទួលស្គាល់លទ្ធផលផ្លូវការណ៍ដែលពលរដ្ឋខ្មែរ បានសម្រេចចិត្តជ្រើសរើសបក្សដែលពួកគាត់បានពេញចិត្ត និងចង់ឱ្យដឹកនាំបន្ត។ ក្នុងការបោះឆ្នោតលើកទី៧នេះ ម្ចាស់ឆ្នោតជាង ៨លាន២សែននាក់ បានបញ្ចេញមតិដែលស្មើជាង៨៤% នៃបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតដែលមានជាង៩លាន៧សែននាក់។ ចំនួននេះ ច្រើនជាងការបោះឆ្នោត២០២២ជាង១លាននាក់ហើយបើទោះបីជាមានការញុះញង់មិនឱ្យពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោតពីសំណាក់អ្នកនយោបាយ ខ្មែរនៅក្រៅប្រទេសរបស់ក្រុមអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ឬជាមេកើយចាស់របស់គណបក្សភ្លើងទៀនក្តី។  

តាមរយៈព្រឹត្តិការណ៍នេះ យើងអាចយល់បានថា ពលរដ្ឋខ្មែរមានភាពចាស់ទុំនយោបាយដោយពលរដ្ឋ បានជ្រើសរើសវិធីប្រើប្រាស់សិទ្ធិនយោបាយតាមសន្លឹកឆ្នោត ជាជាងការធ្វើបាតុកម្មតវ៉ាតាមដងផ្លូវដូចកាលពីមុន។

ដូចនេះ ការបន្តធ្វើសកម្មភាពរិះគន់ លើកឡើងពីភាពមិនស្របច្បាប់របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មី ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហ៊ុន ម៉ាណែត វាគ្រាន់តែជារឿងនយោបាយពីសំណាក់ក្រុមប្រឆាំងនៅកម្ពុជាដែលគ្មានក្រឡាដើរតែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងនាមជាអ្នកនយោបាយគួរតែតម្កល់ប្រយោជន៍ជាតិជាធំ សុខដុមរមនាសង្គមជាអាទិភាព ទោះនរណាឡើងកាន់អំណាច បក្សណាឡើងកាន់អំណាច ក្រុមណាឡើងកាន់អំណាច ក៏នៅតែជាខ្មែរដដែល។

ឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតជាង៣០ឆ្នាំមកនេះ ពលរដ្ឋខ្មែរស្នើឱ្យអ្នកនយោបាយដែលមិនទាន់ទទួលបានការគាំទ្រគួរប្តូរវិធីសាស្ត្រស្វែងរកសំឡេងឆ្នោត បង្ហាញពីចំណុចខ្លាំងលើគោលនយោបាយរបស់ខ្លួនដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋពេញចិត្តជាជាងការឡាំប៉ាក្រោយការបោះឆ្នោត។ វប្បធម៌នេះ ត្រូវបានអនុវត្តច្រើនអាណត្តិរួចមកហើយដែលមិនមានភាពចំណេញដល់សង្គមម្តងណាឡើយ មានតែបង្ហាញពីភាពអាប់អួរក្នុងសង្គមបែងចែងបក្សពួក ហើយបរទេសមើលងាយតែប៉ុណ្ណោះ។

ពលរដ្ឋខ្មែរដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់សម័យសង្គ្រាម ការបែកបាក់គ្នា ការហែកហួរផ្ទៃក្នុងពិតណាស់ចង់បានស្ថិរភាព ចង់បានការបន្តអភិវឌ្ឍ និងចង់បានសង្គមនីតិរដ្ឋ។ ពោលគឺ ចាញ់ដឹងចាញ់ ឈ្នះដឹងឈ្នះ មិនមែនប្រើប្រាស់សារបំភ្លៃនិយាយគ្មានហេតុផល និងផ្លូវច្បាប់សំអាងច្បាស់លាស់ ហើយអ្វីដែលធ្វើនេះវាហាក់ដូចជាលំអានចាស់ហួសឌឺឡេសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរសម័យទំនើបនេះទៅហើយ៕

វិភាគអន្តរជាតិ៖ ក្រោយចែកផ្លូវជាមួយ Move Forward តើភឿថៃអាចនឹងបង្កើតរដ្ឋាភិបាល បានឬ?

FN (បាងកក)៖ អស់ពេលជាង ៣ខែមកនេះ ពោលបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតសកលថ្ងៃទី១៤ ខែឧសភាមក នៅទីបំផុតទៅគណបក្សភឿថៃបានបង្កើតក្រុមចម្រុះថ្មីមួយជាផ្លូវការ ជាមួយគណបក្សភូមិចៃថៃ (Bhumjaithai) កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែសីហាកន្លងទៅនេះ ក្រោយប្រកាសចែកផ្លូវការជាមួយគណបក្ស Move Forward។

គណបក្ស Move Forward កាលពីថ្ងៃអង្គារសប្ដាហ៍នេះបានប្រកាសថាខ្លួននឹងមិនផ្តល់ការគាំទ្រដល់គណបក្សភឿថៃ (Pheu Thai) ក្នុងការបោះឆ្នោតនៅសភា ដើម្បី ជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្រ្តីថ្មីនោះទេ ខណៈបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់ភឿថៃត្រូវបានគេរំពឹងខ្ពស់ថាអាចជាមហាសេដ្ឋីអចលនទ្រព្យលោក ស្រេតថា ថាវីស៉ីន (Srettha Thavisin)។ កាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅ គណបក្ស Move Forward និង Pheu Thai ធ្លាប់ស្ថិតក្នុងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយគ្នាដើម្បីព្យាយាមបង្កើត​រដ្ឋាភិបាលថ្មីមួយ ប៉ុន្តែមេដឹកនាំ របស់បក្ស Move Forward លោក ភីថា លឹមចារឿនរ៉ាត់ (Pita Limjaroenrat) ទទួលបានសំឡេងគាំទ្រមិនគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីអាចក្លាយជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ក្នុងការបោះឆ្នោត នៅសភាដល់ទៅ២លើក។

* លោក ប្រាយុទ្ធ ទៅ តែលោក ប្រាវីតនៅ

បរាជ័យរបស់ក្រុមចម្រុះដឹកនាំដោយគណបក្ស Move Forward បានបង្ហាញរួចទៅហើយថាការប្រមូលឱ្យបាននូវសំឡេងគាំទ្រពីសមាជិកព្រឹទ្ធសភាគឺជារឿងចាំបាច់ ដ្បិត បេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីម្នាក់ មិនអាចរំពឹងទទួលបានការគាំទ្រពីគណបក្សដទៃដែលស្ថិតនៅក្រៅក្រុមចម្រុះរបស់ខ្លួននោះទេ។ ដូច្នេះទើប ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយថៃខ្លះ យល់ថាសម្ព័ន្ធភាពចម្រុះនៃគណបក្សភឿថៃ និងគណបក្សភូមិចៃថៃ នឹងមិនអាចទទួលបានជោគជ័យក្នុងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះឡើយ ដរាបណាពួកគេមិនចាប់ដៃ ជាមួយគណបក្ស Palang Pracharath ឬគណបក្សថៃរួបរួមជាតិ (United Thai Nation) ឬក៏ចាប់ដៃជាមួយគណបក្សទាំង២នេះតែម្ដងដែលសុទ្ធសឹងតែគាំទ្រដោយ យោធាថៃ ទេនោះ។

គណបក្សថៃរួបរួមជាតិមានអាសនៈនៅក្នុងដៃ ៣៦អាសនៈ និងគណបក្ស Palang Pracharath មាន៤០អាសនៈគឺជាក្ដីសង្ឃឹមរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីចាំផ្ទះ លោក បា្រយុទ្ធ ចាន់អូចា និងឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីចាំផ្ទះ លោក បា្រវីត វ៉ុងស៊ូវ៉ាន់ (Prawit Wongsuwan)។ ទាំងលោក ប្រាយុទ្ធ និងលោក ប្រាវីត សុទ្ធសឹងតែជាឧត្តមសេនីយ៍ចូលនិវត្តន៍ តែត្រូវបានគេជឿថានៅតែមានឥទ្ធិពលលើសមាជិកព្រឹទ្ធសភាទាំង២៥០រូប ដែលអ្នកទាំង២ជាអ្នកតែងតាំងដោយផ្ទាល់ដៃ ក្រោយការធ្វើរដ្ឋប្រហារកាលពីឆ្នាំ២០១៤។ លោក ប្រាយុទ្ធ កាលពីពេលថ្មីៗនេះបានប្រកាសចូលនិវត្តន៍ពីឆាកនយោបាយ និងបានលាលែងចេញពីតំណែងជាមេដឹកនាំគណបក្សថៃរួបរួមជាតិ។ ប៉ុន្តែ ថ្វីបើលោក ប្រាយុទ្ធ ទៅបាត់ តែលោក ប្រាវីត មិនទាន់ទៅណាទេ ដោយលោកនៅតែបន្តធ្វើជាមេដឹកនាំគណបក្ស Palang Pracharath នៅឡើយ។

* ភឿថៃត្រូវតែធ្វើការជ្រើសរើស

លោក Olarn Thinbangtieo ជាសាស្ត្រចារ្យនៃមហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងច្បាប់ នៃសាកលវិទ្យាល័យ Burapha University ក៏បានឯកភាពដែរ ថាសម្ព័ន្ធភាពថ្មីរបស់ភឿថៃ និងភូមិចៃថៃ ចាំបាច់ត្រូវតែចាប់ដៃសហការជាមួយគណបក្ស Palang Pracharath ឬក៏គណបក្សថៃរួបរួមជាតិ។ លោកបន្តថាភឿថៃ ក៏ចង់ បញ្ចូលគណបក្សទាំង២នេះទៅក្នុងក្រុមចម្រុះរបស់ខ្លួនដែរ ប៉ុន្តែខ្លាចបង្កការខឹងសម្បារដល់ប្រជាជនដែលបានបោះឆ្នោតគាំទ្រខ្លួន ខណៈភឿថៃខ្លួនឯងធ្លាប់បានប្រកាស ប្រាប់អ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួនពេញៗមាត់ថានឹងមិនចាប់ដៃធ្វើការជាមួយគណបក្សរបស់លោក​ ប្រាយុទ្ធ និងលោក ប្រាវីតនោះឡើយ។

បើតាមលោក Olarn Thinbangtieo ប្រសិនបើត្រូវបង្ខំចិត្តជ្រើសរើស គណបក្សភឿថៃអាចនឹងចាប់ដៃសហការជាមួយគណបក្សថៃរួបរួមជាតិ ឱ្យចូលរួមក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ របស់ខ្លួនជាមួយគណបក្សភូមិចៃថៃ។ តែក្នុងពេលជាមួយគ្នា ភឿថៃក៏អាចនឹងប្រឈមុខមុខនឹងការរិះគន់ និងការខឹងសម្បារពីប្រជាជនថៃ រួមទាំងអ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួនដែល ទន្ទឹងចង់បានរដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដមួយ។ ក្នុងករណីនេះដែរបើលោក ប្រាវីតស្នើសុំធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីវិញ នោះស្ថានការណ៍អាចនឹងកាន់តែអាក្រក់ ប៉ុន្តែ ភឿថៃ និងភូមិចៃថៃ ប្រហែលជាគ្មានជម្រើសអ្វីផ្សេងទេ ដោយពួកគេមានតែត្រូវជ្រើសរើសរវាងលោក ប្រាវីត និងលោក ប្រាយុទ្ធ។

ដោយឡែក ក្នុងករណីជ្រើសរើសយកគណបក្សថៃរួបរួមជាតិនេះដែរ ភឿថៃអាចនឹងប្រកាសថាលោក ប្រាយុទ្ធ លែងនៅក្នុងគណបក្សនេះទៀត បើទោះជាលោកនៅតែមាន ឥទ្ធិពលមួយចំនួនក៏ដោយ។ ធ្វើបែបនេះភឿថៃអាចបបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យលោក ប្រាយុទ្ធ ទៅបញ្ចុះបញ្ចូលសមាជិកព្រឹទ្ធសភាថៃបោះឆ្នោតគាំទ្រគណបក្សភឿថៃ។

គួរបញ្ជាក់ថា តុលាការធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសថៃ នៅថ្ងៃពុធសប្ដាហ៍នេះ បានសម្រេចបដិសេធចំពោះសំណើរបស់គណបក្ស Move Forward ដែលចង់​ឱ្យមានការត្រួតពិនិត្យ ឡើងវិញ ទៅលើការសម្រេចចិត្តរបស់សភានាពេលកន្លងមកនេះ ដែលបានរារាំងមិនឱ្យបេក្ខជនរបស់ខ្លួន អាចត្រូវឈរឈ្មោះសាជាថ្មីនានាយករដ្ឋមន្រ្តី។ ការសម្រេចខាងលើ របស់តុលាការធម្មនុញ្ញថៃនាពេលនេះ គឺជាការរំលាយទាំងស្រុងនូវក្តីសង្ឃឹមរបស់គណបក្ស Move Forward ក្នុងការ​បង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មី ហើយវាបើកផ្លូវដើម្បីឱ្យសភាថៃ រៀបចំការបោះឆ្នោតថ្មីមួយទៀត ដើម្បីជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្រ្តី ដែលបើឆាប់បំផុតគឺអាច​ធ្វើឡើងក្នុងសប្តាហ៍នេះតែម្តង៕