ទស្សនៈ ភាពល្អនៃការបោះឆ្នោតអាស្រ័យ នឹងក្រសែភ្នែកអ្នកមើល

Monday, May 19, 2014

ទស្សនៈ ភាពល្អនៃការបោះឆ្នោតអាស្រ័យ នឹងក្រសែភ្នែកអ្នកមើល

ដំណើរការប្រព្រឹត្តទៅ នៃការបោះឆ្នោតមួយប្រកបដោយត្រឹមត្រូវគឺមិនស្រួលឡើយ! (ចូរមើលឧទាហរណ៏ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីនៅសហរដ្ឋអាមេរិក នៅក្នុងឆ្នាំ២០០០។) ប៉ុន្តែវាពិតជាពិបាកណាស់ នៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រ ពិសេសប្រទេសដែលទើបតែងើបចេញផុតពីសង្រ្គាមថ្មីៗ ឬក៏កំពុងតែព្យាយាមបញ្ចប់សង្រ្គាមក្នុងប្រទេស ។

ប៉ុន្តែទោះបីជាមានការលំបាកជាទូទៅ ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា យ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏ការបោះឆ្នោត នៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រទាំងនេះ ត្រូវបានវាយតម្លៃតាមស្តង់ដាខុសៗគ្នា ដោយអ្នកនយោបាយនៅប្រទេសអ្នកមាន ដែលជានិច្ចជាកាលតែងតែតាំងខ្លួនឯងជាតុលាការកំពូល មើលការបោះឆ្នោតលើពិភពលោក។ ក្នុងន័យនេះ គេគួរធ្វើការពិចារណា ជាមួយប្រទេសបីដូចខាងក្រោម។

ប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន

អាហ្វហ្គានីស្ថានបានធ្វើការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី និងក្រុមប្រឹក្សាថ្នាក់ក្រោមជាតិថ្មីៗ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមេសា។ គេបានចាំថានៅការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកាលពីឆ្នាំ២០០៩ មានអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិជាង ១០០០ នាក់ ចូលរួម ។ ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ២០១៤ នេះ គេសង្កេតឃើញថា សឹងតែគ្មានអ្នកសង្កេតការណ៍ម្នាក់ទាល់តែសោះ ព្រោះពួកគេភាគច្រើនភ័យខ្លាចការវាយប្រហារ ពីសំណាក់កងឈ្លប ដែលប្រឆាំងនឹងការបោះឆ្នោត។

វិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក (NDI) បានដកបុគ្គលិកអន្តរជាតិ របស់ខ្លួន ទាំងអស់ ដោយទុកតែបុគ្គលិកក្នុងស្រុកប្រមាណ៨០ទៅ ១០០ នាក់ ប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីពិនិត្យតាមដាន ខេត្តចំនួន៨ ។ រីឯវិទ្យាស្ថានសាធារណរដ្ឋអន្តរជាតិ (IRI) គ្មានអ្នកតាមដានឡើយ។ អង្គការបណ្តាញ អាស៊ីសំរាប់ការបោះឆ្នោតដោយសេរី (Asian Network for Free Elections) បានប្រកាសថា ខ្លួនបានដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ ចំនួនតែ ៧ ឬ ៨ នាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលពួកគេទាំងអស់សុទ្ធ តែស្ថិតនៅក្នុងរដ្ឋធានី ។ អង្គការមូលនិធិអន្តរជាតិសំរាប់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតមួយទៀត (International Foundation for Electoral Systems) ដែលតាំងពីឆ្នាំ២០០២ មក បានជួយបណ្តុះបណ្តាលខាងការចុះបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត និងជំនាញខាងការងារនៅស្ថានីយបោះឆ្នោត ក៏បានរាយការណ៍ថា ខ្លួនបានជម្លៀសទីប្រឹក្សាទាំងអស់ ចេញពីអាហ្វហ្គានីស្ថាន មុនកាលបោះឆ្នោតទៅទៀត។ អង្គការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអន្តរជាតិ (Democracy International) បាននិយាយថា ខ្លួនបានរក្សាទុកអ្នកសង្កេតការណ៍ចំនួន ១៦នាក់ នៅអាហ្វហ្គានីស្ថាន ប៉ុន្តែពួកគេនឹងសម្ងំក្នុងផ្ទះ មិនចេញទៅក្រៅ នៅថ្ងៃបោះឆ្នោតទេ។

ក្រុមអង្គការមួយទៀត ដែលមានសមាជិក១៥នាក់ ឈ្មោះអង្គការសំរាប់សន្តិសុខ និងសហប្រតិបត្តិការនៅអឺរ៉ុប (Organisation for Security and Cooperation in Europe) ក៏ត្រូវបានកាត់បន្ថយមនុស្សមកនៅត្រឹម៧នាក់ បន្ទាប់ពីមានការវាយប្រហារពីក្រុមឈ្លប ដោយបានសំលាប់អ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតមួយរូប។ រីឯសហភាពអឺរ៉ុបក៏បានបញ្ជូនអ្នកសង្កេតការណ៍ ១៦នាក់ដែរ ប៉ុន្តែប្រធានក្រុមនេះបានប្រកាសថាពួកគេនឹងមិនចេញក្រៅ នៅថ្ងៃបោះឆ្នោតទេ ។

សូម្បីតែបណ្តាញសារព័ត៌មានអន្តរជាតិ ភាគច្រើនក៏មិនបានបញ្ជូនអ្នកយកព័ត៌មានរបស់ខ្លួនចេញដែរ ម្យ៉ាងដោយភ័យខ្លាចការវាយប្រហារ តែម្យ៉ាងទៀត រវល់ផ្តោតលើបញ្ហានៅ ស៊ីរី និងអ៊ុយក្រែន។

ក្រុមបេសកកម្មជំនួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅអាហ្វហ្គានីស្ថាន (United Nations Assistance Mission in Afghanistan) បានប្រកាសថា ការពិនិត្យតាមដានការបោះឆ្នោត ត្រូវពឹង “ទាំងស្រុង” លើអ្នកសង្កេតការណ៍ក្នុងស្រុក ។ ប៉ុន្តែទោះបីចំនួនអ្នកសង្កេតការណ៍អាហ្វហ្គានីស្ថានត្រូវបានរាយការណ៍ថាមានគ្នាជាង ២០០.០០០ នាក់ក្តី ក៏គេដឹងថា ពួកគេភាគច្រើនមិនមានអព្យាក្រិតភាពឡើយ ភាគច្រើន ទោះជាផ្លូវការ ឬមិនផ្លូវការក្តី ក៏ពួកគេបានគាំទ្រគណបក្ស ឬ បេក្ខជនណាមួយរួចទៅហើយ។

មានប្រមាណតែ ១ភាគ៣ នៃពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថានប៉ុណ្ណោះ ដែលបានបោះឆ្នោត គឺជាស្រ្តី។ អង្គការវេទិកាបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅអាហ្វហ្គានីស្ថាន (Free and Fair Election Forum of Afghanistan -FEFA) បានរាយការណ៍នៅមុនការបោះឆ្នោតថា ស្រ្តីក៏បានប្រឈមមុខជាមួយឩបសគ្គជាច្រើនក្នុងការឈរឈ្មោះជាបេក្ខជន ។ ក្នុងចំណោមបេក្ខជនក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ចំនួន២៧២នាក់ ដែលពួកគេបានសម្ភាសន៍នោះ គឺមានបេក្ខជនចំនួន ៦៧នាក់ បាននិយាយថា ពួកគេត្រូវបានសំឡុតបំភ័យ តាមរយៈ «ការគំរាមតាមទូរស័ព្ទ និងចោលអក្សរពេលយប់ដោយសមា-ជិកសភា ឬសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត និងក្រុមបះបោរមួយចំនួន ព្រមទាំងឮការថ្លែងសុន្ទរកថា ស្អប់ខ្ពើម និងការទេសនាអវិជ្ជមានពីក្រុម Mullahs និងព្រឹទ្ធាចារ្យកុលសម្ព័ន្ធ ឬអភិបាលស្រុក និង ក្រុមប្រដាប់អាវុធខុសច្បាប់ មួយចំនួនទៀត ផង» ។ ស្រ្តីជាបេក្ខជនបានរាយការណ៍ថា បុគ្គលិកគណៈកម្មាធិការបោះឆ្នោតខ្លះបានរើសអើងបេក្ខជន “ដោយសារភេទ ពូជសាសន៍ តំបន់ និងបក្សនយោបាយខុសគ្នា”។

របាយការណ៍ទីពីរ មុនការបោះឆ្នោត របស់អង្គការ FEFA បានរិះគន់គណៈកម្មាធិការបោះឆ្នោតថាខ្វះសកម្មភាពអប់រំអ្នកបោះឆ្នោត ធ្វើឲ្យស្រុកជាច្រើន «មានកម្រិតយល់ដឹងទាបពេក ពីដំណើរការបោះឆ្នោត និងពេលវេលាបោះឆ្នោត» ។ FEFA ក៏បានកត់សំគាល់ថា ការរំលោភច្បាប់បោះឆ្នោត ប្រមាណ ៥៦% ជាបេក្ខជនដែលបានប្រើប្រាស់ធនធានរបស់រដ្ឋ ។ អង្គការនេះបានធ្វើការសង្កេតលើយុទ្ធនាការបោះឆ្នោតចំនួន១២៣ព្រឹត្តិការណ៍ ហើយបានកត់សំគាល់ថាមាន “ការរំលោភច្បាប់បោះឆ្នោត ដូចជា : ការគំរាមកំហែង ការប្រើបំពានធនធានរដ្ឋ និងការធ្វើយុទ្ធ-នាការអវិជ្ជមាន មានចំនួន២៦ករណី”។ (ព័ត៌មានខាងលើនេះ អាចរកនៅគេហទំព័រ : http://www. afghanistan-analysts.org/under-fire-the-status-of-the-2014-election-observation)។

អ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតប្រមាណ ៥៨% បានចេញទៅបោះឆ្នោត នៅថ្ងៃទី៥ខែមេសាកន្លងទៅនេះ។ បន្ទាប់ពីថ្ងៃបោះឆ្នោតហើយ គេនាំបំភ្លេចចោលនូវបញ្ហា និងរឿងរ៉ាវអ្វីៗទាំងអស់ ។ លោក ប្រធានាធិបតីអាមេរិក Barack Obama បានសរសើរការបោះឆ្នោតនេះ បាននិយាយថា «ការបោះឆ្នោតនេះ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏សំខាន់មួយទៀត ដែលប្រជាជនអាហ្វហ្គានីស្ថាន បានទទួលខុសត្រូវទាំងស្រុង ចំពោះវាសនាប្រទេសរបស់ខ្លួន ខណៈដែលសហរដ្ឋអាមេរិក និងដៃគូរបស់យើងបានកាត់បន្ថយកងកំលាំងទ័ព...។ ការបោះឆ្នោតនេះ មានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំង ក្នុងការពង្រឹងអនាគត ប្រជាធិបតេយ្យ របស់អាហ្វហ្គានីស្ថាន...»

លោក William Hague រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអង់គ្លេស ក៏បានថ្លែងដែរថា «នេះគឺជាសមិទ្ធផលដ៏មហិមាសំរាប់ប្រជាពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថាន ដែលមានអ្នកបោះឆ្នោតយ៉ាងច្រើន ទាំងបុរស ទាំង ស្រ្តី ទាំងក្មេង ទាំងចាស់ បានចេញមកបោះឆ្នោត...» ។

ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ក្តែងៗ ពោរពេញដោយការសរសើរថា «សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខសូមអបអរសាទរ ចំពោះកិច្ចប្រឹងប្រែងនៃការដឹកនាំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថាន ក្នុងការរៀបចំ និងធ្វើការបោះឆ្នោត និងសូមទទួលស្គាល់តួនាទីដ៏សំខាន់ របស់ស្ថាប័នបោះឆ្នោតរបស់អាហ្វហ្គានីស្ថាន...ព្រមទាំងការគាំទ្រ ពីបណ្តាដៃគូ អន្តរជាតិ ផងដែរ...»។

មន្រ្តីមកពីសហភាពអឺរ៉ុប ឥណ្ឌា កាណាដា និងអង្គការអូតង់ និងប្រទេសមួយចំនួនទៀត ក៏មានការអបអរសាទរប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះដែរ។

ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់

អ៊ីរ៉ាក់ក៏បានធ្វើការបោះឆ្នោតសកលនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា កន្លងទៅនេះដែរ ក្នុងនោះ មានអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតចំនួន ៦០% បានចេញទៅបោះឆ្នោត ។ គេបានសង្កេតឃើញថា ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំសកល២០១៤ មកទល់អំឡុញថ្ងៃបោះឆ្នោត ប្រជាពលរដ្ឋអ៊ីរ៉ាក់ប្រមាណ ១០០០ នាក់ក្នុងមួយខែៗ ត្រូវបានស្លាប់ដោយអំពើហិង្សានយោបាយ ។ ខ្ញុំមិនដឹងថា តើនៅប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ មានវត្តមានអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិ ច្រើនប៉ុណ្ណានៅពេលបោះឆ្នោត ។ ខ្ញុំពិតជាគ្មានឯកសារយោង សំរាប់តួលេខនេះសោះ។

បន្ទាប់ពីបានចេញពីការិយាល័យបោះសន្លឹកឆ្នោត លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី Nouri al-Maliki បានប្រកាសថា : «...យើងពិតជាធានាបានជ័យជំនះ ប៉ុន្តែយើងនៅរង់ចាំកំណត់ ថាតើជ័យជំនះនោះមានទំហំធំប៉ុណ្ណា ។»

និយាយយ៉ាងនេះគឺលោក Maliki ច្បាស់ជាមានហេតុផលសំអាងសំរាប់ជំនឿទុកចិត្ត : ឯកសារច្បាស់ បានបង្ហាញពីលទ្ធផលដែលឈ្នះ ទោះបីបើអ្នកបោះឆ្នោតភាគច្រើន បានបោះឲ្យអ្នកផ្សេងក៏ដោយ។ កាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៥ មានការបោះឆ្នោតសភា បានផ្តល់សំលេងភាគច្រើនទៅគណបក្ស United Iraqi Alliance ហើយបានតែងតាំងលោក Ibrahim al-Jaafari ជានាយករដ្ឋមន្រ្តី។ ក៏ប៉ុន្តែ ការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងរបស់បក្ស បានបង្ខំលោក al-Jaafari ចេញពីតំណែង ក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០០៦។ បន្ទាប់ពីបេក្ខជនឈានមុខចំនួន៤រូប ត្រូវបានសម្ភាសន៍ដោយ CIA ហើយមក ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បានសំរេចអនុម័តយកលោក Maliki លើកបន្តុបជានាយករដ្ឋមន្រ្តី។

ក្នុងខែមិថុនាឆ្នាំដដែល គណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិការពារអ្នកសារព័ត៌មាន (International Committee to Protect Journalists) បានសរសេរលិខិតទៅកាន់ លោក Maliki ដោយ «ត្អូញត្អែរពីការរឹតត្បិតគួរឲ្យព្រួយបារម្ភ ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលលើអ្នកសារព័ត៌មាន» និង «ការដាក់ឃុំឃាំង សំឡុតបំភ័យ និងការត្រួតពិនិត្យពិច័យលើអ្នកកាសែត» ។ ជាឆ្លើយតបវិញ នៅខែសីហា លោក Maliki ដោយហាមឃាត់ស្ថានីយទូរទស្សន៍មិនឲ្យចាក់ផ្សាយការបង្ហូរឈាមនៅក្នុងប្រទេស ។

នៅក្នុងការបោះឆ្នោតសកល ឆ្នាំ២០១០ គណបក្សរបស់លោក Maliki បានស្ថិតក្នុងលំដាប់ទី២ ។ មិនមានបញ្ហាអ្វីដែលគេមិនអាចដោះស្រាយបាននោះទេ : ការចរចាគ្នានៅក្រៅឆាកបានប្រើពេលអស់ជាង៩ខែ ទីបំផុត គេបានយល់ព្រមគ្នាថា លោក Maliki គួរតែបន្តការងារតទៅទៀត។ រយៈពេល២ខែក្រោយមក មានអ្នកនាំពាក្យម្នាក់បានប្រកាសថា ដើម្បីលើកកំពស់ប្រជាធិបតេយ្យ លោក Maliki នឹងមិនឈរជាបេក្ខជននៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៤ ទៀតទេ (តែពេលនេះគាត់បានផ្លាស់ប្តូរចិត្តទៅហើយ)។

នៅក្នុងសារព័ត៌មាន Guardian ផ្សាយថ្ងៃទី ៣០ ខែមេសា លោក Martin Chulov បានរាយការណ៍ ថា «ទោះជាលោក Maliki ក្តី ឬក៏បេក្ខជនណាផ្សេងទៀតក្តី ក៏គ្មាននរណាគេទៅចំណាយពេលច្រើនពេក ធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនា ដើម្បីបង្កើតគុណសម្បត្តិនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេ ជាមួយនឹងម្ចាស់ឆ្នោតដែលកំពុងតែព្រួយបារម្ភនឹងសង្គ្រាមនោះទេ ។ លោក Chulov បានសរសេរទៀតថា «ដោយសារការបាត់បង់សិទ្ធិបោះឆ្នោតរួចទៅហើយ ចាប់តាំងពីការទម្លាក់លោក Saddam Hussein កាលពី១១ឆ្នាំមុន នោះ ដែលចាប់ពីពេលនោះមក ពួកនិកាយស្សីអាស (Shi’ah) ដែលជាជនជាតិភាគច្រើន គ្រប់គ្រងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់នោះ ប្រជាជនអ៊ីរ៉ាក់និកាយសាន់នី (Sunni) បានអះអាងថា ការបោះឆ្នោតនេះបរាជ័យ ក្នុងការដាក់បញ្ចូលពួកគេឲ្យចូលក្នុងគណ:នយោបាយ ឬការចែករំលែកអំណាច ឡើងវិញ»។ សហគមន៍និកាយសាន់នី នៅខេត្តអាន់បារ និងនៅបណ្តាខេត្តខ្លះទៀត នៅភាគខាងត្បូងទីក្រុងបាកដាត បាននិយាយថា ក្រុមដឹកនាំយោធានិកាយស្សីអាសនៃប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ពុំសូវធ្វើការបែងចែកភាពប្លែកគ្នា រវាងពួកគេ និងពួកបះបោរ នោះទេ ។ ការបង្ក្រាបទៅលើបាតុករស៊ីវិល នៅក្នុងខេត្តអាន់បារ ដែលដឹកនាំដោយលោក Maliki កាលពីខែធ្នូមុន កាន់តែធ្វើឲ្យពួកគេមានការភ័យខ្លាចថែមទៀត។

លោក Ali Mansour ជាអ្នកស្រុកម្នាក់នៅតំបន់រ៉ាម៉ាឌី បាននិយាយថា «“តើអ្វីទៅជាគោលបំណងនៃការបោះឆ្នោត?” “អ្វីទាំងអស់ដែលយើងកំពុងធ្វើ គឺយើងកំពុងផ្តល់ភាពស្របច្បាប់ឲ្យលោកMaliki ។ គាត់កំពុងបង្ហាញឲ្យច្បាស់ថា ប្រទេសនឹងត្រូវពុះជ្រៀកជាចម្រៀកៗ”» ជាពុំខាន។

លោក John Kerry រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក (ដែលមិនបានរស់នៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់នោះ) មិនបានយល់ស្របយ៉ាងនោះទេ។ លោក Kerry បាននិយាយថា តាមរយៈការទៅបោះឆ្នោត ប្រជាជនអ៊ីរ៉ាក់បានបញ្ជូនសារ «ដ៏មានឥទ្ធិពលមួយ ទៅកាន់ពួកប្រកាន់ហឹង្សាជ្រុលនិយម ដែលតែងតែព្យាយាមបង្អាក់ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ និងការសាបព្រោះនូវភាពខ្វែងគំនិតគ្នានៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ និងនៅក្នុងតំបន់ទាំងមូល»។

(នៅប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក លោក Osma al-Nujefi ប្រធានសភាអ៊ីរ៉ាក់ បានប្រាប់ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិក នូវការព្រួយបារម្ភរបស់លោក អំពីចំនួននៃការតវ៉ាយ៉ាងច្រើន ដែលទាក់ទងនឹងការចាត់ចែងខុសលើហិបឆ្នោត។ លោក Nujefi ក៏បាននិយាយទៀតថា កម្លាំងសន្តិសុខបានរារាំងអ្នកសង្កេតការណ៍មិនឲ្យចូលស្ថានីយបោះឆ្នោតមួយចំនួន)។

ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិបានគាំទ្រ លោក Kerry ក្នុងការសាទរនេះដែរ បានថ្លែងថា «សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខបានស្វាគមន៍ការបោះឆ្នោតសភាតំណាងរាស្រ្តនៅអ៊ីរ៉ាក់ដែលបានប្រព្រឹត្តទៅកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ហើយបានសរសើរប្រជាជនអ៊ីរ៉ាក់ចំពោះការបង្ហាញពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេ ដល់ដំណើរការនយោបាយ ប្រកបដោយភាព «ស្ងប់ស្ងាត់ បរិយាបន័្ន និង ប្រជាធិបតេយ្យ» ។

(ព័ត៌មានសម្រាប់អ្នកដែលមិនធ្លាប់អានភាសាដោះដៃរបស់អ្នកការទូតនោះគឺ :សេចក្តីថ្លែង ការណ៍ មិនបាន និយាយថា ការបោះឆ្នោតនៅអ៊ីរ៉ាក់ មានលក្ខណៈ «ស្ងប់ស្ងាត់ បរិយាបន័្ន និង ប្រជាធិបតេយ្យ» នោះទេ ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ គ្រាន់តែ លើកឡើងថា សកម្មភាពនៃការបោះឆ្នោតនោះ បានបង្ហាញថា ការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេគឺចង់បានដំណើរការនយោបាយ បានប្រព្រឹត្តទៅតាមលំអាន «ស្ងប់ស្ងាត់ បរិយាបន័្ន និង ប្រជាធិបតេយ្យ» ប៉ុណ្ណោះ ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាពួកគេនឹងទទួលអ្វីដូចបំណងដែលគេចង់បាន នៅថ្ងៃណាមួយ ប៉ុន្តែខ្ញុំគ្រាន់តែថា ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខមានបំណងសុំគេចរួចខ្លួន ប្រសិនបើ លទ្ធផលបោះឆ្នោតត្រូវបានគេលាតត្រដាងថា ត្រូវបានលួចបន្លំទៅវិញ) ។

នៅប្រទេសកម្ពុជា

នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងសភាតំណាងរាស្រ្ត នៅកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៣ មានអ្នកចេញទៅបោះឆ្នោតជាង ៦៨% បានចូលរួម (មានចំនួនច្រើនជាងប្រទេសអាហ្គានីស្ថាន ឬនៅអ៊ីរ៉ាក់)។ ការបោះឆ្នោតនេះមានចំនួនអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិបានចុះថយតិចជាងកាលពីបោះឆ្នោតមុនៗ គឺមានតែចំនួន២៩២នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ តាមការសន្និដ្ឋាន គឺដោយសារតែមានមូលហេតុទីមួយគឺ ទំនុកចិត្តក្នុងចំណោមអ្នកសង្កេតការណ៍មុនៗ ដែលថាការបោះឆ្នោតនេះបានរៀបចំឡើងដោយយុត្តិធម៌ហើយ ឬក៏មូលហេតុទី២ ថា មេបក្សប្រឆាំង សម រង្ស៊ី បានធ្វើយុទ្ធនាការយ៉ាងខ្លាំងក្លា រាំងទប់ស្កាត់មិនឲ្យមានអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិ នៅក្នុងពេលបោះឆ្នោត ។

ប៉ុន្តែ ផ្ទុយទៅវិញ មានអ្នកសង្កេតការណ៍ក្នុងប្រទេសយ៉ាងច្រើនសម្បើម។ ទីមួយ : មានតំណាងគណបក្សនយោបាយ ដែលប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោត ។ ក្នុងនោះ គណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោត បានទទួលស្គាល់តំណាងពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចំនួន ១៨.០១២រូប រួមជាមួយនឹងតំណាងមកពីគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច និងគណបក្សតូចៗផ្សេងៗទៀត ចំនួន ១៤.៨៣៩ រូប។ ក្រោយមក តបតាមការស្នើសុំរបស់បក្សប្រឆាំង គណៈកម្មការបោះឆ្នោតបានបន្ថែមអ្នកសង្កេតការណ៍ចំនួន ៩.៩៣១រូប មកពីគណបក្សសមរង្ស៊ី និង ៤.៧៨០រូបទៀត មកពីគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស ទោះបីជាគណកប្សទាំងពីរនោះ កើតមានមុនច្របាច់បញ្ចូលគ្នាទៅជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិហើយក៏ដោយ។ ជាសរុប គណបក្សប្រឆាំងមានអ្នកសង្កេតការជិត ៣៣.០០០រូប រាយទៅតាមស្ថានីយ៍បោះឆ្នោតចំនួន ១៩.០០០កន្លែង រួចទៅហើយ ។ លើសពីនេះទៅទៀត មានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ដែលពួកគេភាគច្រើន តែងតែបញ្ចេញភាពប្រទូសរ៉ាយជាមួយនឹងគណបក្សកាន់អំណាច ពួកគេបានពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ជាង ៤០.០០០រូប ជាមធ្យមភាគ គឺច្រើនជាង២រូប សម្រាប់ស្ថានីយបោះឆ្នោតមួយៗ។

អ្នកសង្កេតការណ៍ទាំងអស់នោះ ក៏ត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យមានវត្តមាន នៅពេលរាប់សន្លឹកឆ្នោតផងដែរ ។ នៅគ្រប់ស្ថានីយបោះឆ្នោតនីមួយៗ អ្នកសង្កេតការណ៍គ្រប់រូប បានចុះហត្ថលេខាលើទម្រង់ផ្លូវការ ដែលបញ្ជាក់ថា សន្លឹកឆ្នោតនោះត្រូវបានរាប់ និងធ្វើកំណត់ហេតុត្រឹមត្រូវ។ នៅគ្រប់ជំហាន ទាំងការប្រមូលសន្លឹកឆ្នោត ទាំងការបូកសរុបសន្លឹកឆ្នោត ក៏ត្រូវបានសង្កេត និងយល់ព្រមពីអ្នកសង្កេតការណ៍ឯករាជ្យ ឬក៏ក្រុមអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង ទាំងអស់ផងដែរ។

ប៉ុន្តែ ហាក់ដូចជាចម្លែក ខ្ញុំមិនបានចងចាំថាតើ សហរដ្ឋអាមេរិក ឬសហភាពអឺរ៉ុប ឬក៏អង្គការសហប្រជាជាតិ មានបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ទទួលស្គាល់ការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ដែរឬទេ? ខ្ញុំគិតថា លោកអនុរដ្ឋមន្ត្រីរបស់ លោក Obama លំដាប់លេខ៣ ទទួលបន្ទុកកិច្ចការដឹកនាំមិនត្រឹមត្រូវលើអាណានិគម ប្រហែលជាបានបង្ហាញថា ចៅហ្វាយរបស់លោក សប្បាយចិត្ត ដែលថា មិនមានមនុស្សស្លាប់ច្រើន នៅថ្ងៃបោះឆ្នោត។ (ហើយសេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះ ក៏មិនបានលើកឡើងពី ចំនួនករណីនៃអំពើហិង្សានៅថ្ងៃបោះឆ្នោត ដែលបានបង្កឡើងដោយអ្នកគាំទ្របក្សប្រឆាំង នោះទេ)។

មេបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា កំពុងបន្តដើរក្រឡឹង ពេញពិភពលោក ឡាំប៉ាប្រាប់អ្នកនយោបាយបរទេស (ពិសេសអ្នកស្រួលបោក) មួយចំនួនថា ពួកបក្សប្រឆាំងត្រូវបានគេលួចបន្លំឆក់យកជ័យជំនះ ប៉ុន្តែមេបក្សប្រឆាំងពុំបានលើកឡើងលំអិតប្រាប់គេ ពីទីតាំងដែលបក្សប្រឆាំងគិតថា អ្នកតំណាងរបស់ពួកគេបានចុះហត្ថលេខាលើបញ្ជីបូកសរុបសន្លឹកឆ្នោតដែលថាមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ។

តើយើងគួរសន្និដ្ឋានយ៉ាងដូចម្តេច?

ដោយយោងតាមស្តង់ដារប្លែកៗគ្នា ដែលរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួន កំពុងយកទៅអនុវត្តលើការបោះឆ្នោតនៅបណ្តាប្រទេសនានា ដូចកម្ពុជាជាដើមនោះ តើយើងគួរធ្វើការសន្និដ្ឋានយ៉ាងដូចម្តេច? ការសន្និដ្ឋានមួយអាចថា មេដឹកនាំប្រទេសទាំងនោះ ដូចជាមិនព្រួយបារម្ភណាស់ណាទេ ពីប្រជាធិបតេយ្យ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់ជាងនោះគឺថា តើរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសក្រីក្រនានា ដែលខិតខំរែកពុនបានល្អ ឬមិនបានល្អ ដើម្បីបំពេញបំណងមេដឹកនាំនៃប្រទេសអ្នកមានទាំងនោះ ពួកគេពេញចិត្តឬទេ?

ដោយ Allen Myers

http://letters2pppapers.wordpress.com/

Pages

Monday, May 19, 2014

ទស្សនៈ ភាពល្អនៃការបោះឆ្នោតអាស្រ័យ នឹងក្រសែភ្នែកអ្នកមើល

No comments:

Post a Comment