សម្រង់ប្រសាសន៍ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន, ពិធីបិទសន្និបាតបូកសរុបការងារទេសចរណ៍ ការបូកសរុបផែនការស្តារ និងលើកស្ទួយវិស័យទេសចរណ៍ កម្ពុជាក្នុង និងក្រោយវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ដំណាក់កាលទី ១ (២០២០-២០២១) និងឆមាសទី ១ ឆ្នាំ ២០២២ និងលើកទិសដៅផែនការស្តារឡើងវិញនូវវិស័យទេសចរណ៍ ក្នុ្នងដំណាក់កាលទី២ (ឆមាសទី ២ ឆ្នាំ ២០២២-២០២៣)

 CNV: 14 ខែ​កក្កដា, 2022

សម្តេច ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី

ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានសេចក្តីរីករាយ ដោយបានមកចូលរួមក្នុង “ពិធីបិទសន្និបាតបូកសរុបការងារទេសចរណ៍ បូកសរុបផែនការស្តារ និងលើកស្ទួយវិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជាក្នុង និងក្រោយវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ដំណាក់កាលទី១ (២០២០-២០២១) និងឆមាសទី១ ឆ្នាំ២០២២ និងលើកទិសដៅផែនការស្តារឡើងវិញនៃវិស័យ ទេសចរណ៍ ក្នុ្នងដំណាក់កាលទី២(ឆមាសទី២ ឆ្នាំ២០២២-២០២៣)”។

   

 ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ ខ្ញុំសូមកោតសរសើរ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះសមិទ្ធផលការងារសម្រេចបានដោយថ្នាក់ដឹកនាំ និងមន្រ្តីរាជការនៃក្រសួងទេសចរណ៍ ព្រមទាំងក្រុមការងាររាជរដ្ឋាភិបាល និងវិស័យឯកជន ក្នុងការស្ដារ និងការលើកស្ទួយវិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជាក្នុង និងក្រោយវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩។

ក្នុងមួយទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ វិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជាបានរីកលូតលាស់គួរជាទីមោទនៈ។ ជាអកុសល ការរីកចម្រើននៃវិស័យនេះ ត្រូវបានបង្អាក់ស្ទើរតែទាំងស្រុង ក្នុងអំឡុងពេលជាង ២ ឆ្នាំចុងក្រោយ ដោយសារវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ដែលជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមាន និងបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ការអភិវឌ្ឍនៅទូទាំងសកលលោក។ វិស័យទេសចរណ៍រងផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរជាងគេ ដោយសារជំងឺកូវីដ-១៩ បានផ្អាកការធ្វើដំណើរ ទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេស ដែលបង្ខំឱ្យអាជីវកម្មទេសចរណ៍ និងធុរកិច្ចពាក់ព័ន្ធបិទទ្វារ និងធ្វើឱ្យបុគ្គលិករាប់ម៉ឺននាក់បាត់បង់ការងារ។

ជាមួយនឹងការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ ចំពោះសុខភាពសាធារណៈ និងជីវភាពរបស់បងប្អូនប្រជាជន ព្រមទាំងទស្សនវិស័យ “ការគិតពីប្រជាជន គិតពីសេដ្ឋកិច្ច គិតពីអនាគត” រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញវិធានការអន្តរាគមន៍ចំនួន ១០ ជុំ រួមទាំងវិធានការនានា នៅឆ្នាំ២០២២ នេះ ដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមាននៃវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ មកលើការអភិវឌ្ឍសង្គមសេដ្ឋកិច្ច សំដៅធានាលំនឹងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាជន និងលំនឹងនៃសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច ធុរកិច្ច និងវិនិយោគ។

ថ្មីៗនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានដាក់ឱ្យដំណើរការ “គម្រោងសហហិរញ្ញប្បទានស្តារវិស័យទេសចរណ៍” ក្នុងកញ្ចប់ថវិកាចំនួន ១៥០ លានដុល្លារអាមេរិក ដែលជាបដិភាគរវាងរាជរដ្ឋាភិបាល និងគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់សហគ្រាសក្នុងវិស័យទេសចរណ៍សម្រាប់ការបើកដំណើរការអាជីវកម្មឡើងវិញ ការកែលម្អ និងធ្វើទំនើបកម្មសេវាទេសចរណ៍ ព្រមទាំងការពង្រីកខ្លួន និងធ្វើពិពិធកម្មសេវាទេសចរណ៍ សំដៅទាក់ទាញ និងទទួលភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិ ក្នុងដំណាក់កាលងើបឡើងវិញនេះ។

ដើម្បីធានាប្រសិទ្ធភាពនៃការបើកដំណើរការប្រទេសឡើងវិញ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏បានសម្រេចដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់នូវ “យុទ្ធសាស្ត្រស្តីពីការរស់នៅតាមគន្លងប្រក្រតីភាពថ្មីក្នុង បរិការណ៍នៃជំងឺកូវីដ-១៩” និង “ក្របខណ្ឌយុទ្ធសាស្រ្ត និងកម្មវិធីស្តារ និងជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ក្នុងការរស់នៅជាមួយកូវីដ-១៩ តាមគន្លងប្រក្រតីភាពថ្មីសម្រាប់ឆ្នាំ ២០២១-២០២៣”។

កម្ពុជាជាប្រទេសដំបូងគេមួយនៅក្នុងតំបន់ ដែលបានបើកចំហ ដោយកាត់បន្ថយរបាំងទទួលទេសចរអន្តរជាតិ ក្នុងការចូលមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយកាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ កម្ពុជាក៏បានសម្រេចបើកការធ្វើដំណើរតាមច្រកទ្វារអន្តរជាតិឡើងវិញ និងផ្តល់ទិដ្ឋាការនៅពេលមកដល់ (Visa on arrival) និងលុបចោលលក្ខខណ្ឌតម្រូវឱ្យបង្ហាញលទ្ធផល ភីស៊ីអ (PCR) តេស្តអវិជ្ជមាន និងមិនតម្រូវឱ្យធ្វើតេស្តរហ័ស នៅពេលមកដល់ ដោយគ្រាន់តែបង្ហាញប័ណ្ណ ឬព័ត៌មាននៃការចាក់វ៉ាក់សាំងគ្រប់ដូស។

ដើម្បីបន្តពង្រឹងការអភិវឌ្ឍវិស័យទេសចរណ៍ ពិសេស ជំរុញសន្ទុះនៃវិស័យនេះឱ្យប្រសីរឡើងវិញ ខ្ញុំសូមដាក់ចេញនូវអនុសាសន៍មួយចំនួន ដូចខាងក្រោម៖

ទី១. ត្រូវធានានូវការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព ភាពធន់ និងបរិយាបន្ន ក្នុងនោះក្រុមការងារ រាជរដ្ឋាភិបាល និងវិស័យឯកជន ក្រសួងទេសចរណ៍ និងក្រសួង-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ត្រូវបន្តជំរុញការអនុវត្តក្របខណ្ឌ និងយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍវិស័យទេសចរណ៍ ព្រមទាំងយុទ្ធសាស្ត្រនានា ដែលបានដាក់ចេញក្នុងការជំរុញសន្ទុះនៃវិស័យទេសចរណ៍។ ក្រសួងទេសចរណ៍ត្រូវបន្តតាមដាន និងវិភាគស្ថានភាពវិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជា តំបន់ និងសកលលោកឱ្យបានជាប់ជាប្រចាំ។

ទី២. បន្តជំរុញការស្តារឡើងវិញនៃវិស័យទេសចរណ៍ ដោយបន្តអនុវត្តកម្មវិធីគាំពារអាជីវកម្មទេសចរណ៍​ តាមរយៈការផ្តល់ការអនុគ្រោះផ្នែកសារពើពន្ធ កម្មវិធីសហហិរញ្ញប្បទាន និងកម្មវិធីផ្តល់ការធានាឥណទានតាមរយៈសាជីវកម្មធានាឥណទានកម្ពុជា។ ក្រសួងទេសចរណ៍ និងក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ បន្តពង្រឹងការអភិវឌ្ឍមូលធនមនុស្សនៅក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ ការអភិវឌ្ឍជំនាញ ការជំរុញអក្ខរកម្មឌីជីថល ការជំរុញសហគ្រិនវ័យក្មេង និងការជួយគាំទ្រសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមក្នុងវិស័យទេសចរណ៍សំដៅឈានដល់ការអភិវឌ្ឍ “ទេសចរណ៍ឆ្លាត” ប្រកបដោយចីរភាព ភាពធន់ និងបរិយាបន្ន។

ទី៣. បង្កើនភាពទាក់ទាញគោលដៅកម្ពុជាសម្រាប់ទីផ្សារទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ តាមរយៈបន្តពង្រឹងការអនុវត្តវិធានសុវត្ថិភាព និងនីតិវិធីប្រតិបត្តិស្តង់ដាអប្បបរមា (SOP) តាមគន្លងប្រក្រតីភាពថ្មី ជំរុញពិពិធកម្មគោលដៅផលិតផល និងសេវាកម្មទេសចរណ៍ ប្រកបដោយគុណភាព សុវត្ថិភាព និងតម្លៃប្រកួតប្រជែងខ្ពស់។ ត្រូវសិក្សាប្រភពទីផ្សារគោលដៅ ដែលមានសក្តានុពល និងចាប់យកបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ទាំងរដ្ឋ និងវិស័យឯកជន ពិសេសការគ្រប់គ្រងឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍តាមបែបឌីជីថល ការទូទាត់តាមប្រព័ន្ធឌីជីថល និងការផ្សព្វផ្សាយតាមប្រព័ន្ធឌីជីថល។

ទី៤. ពង្រឹងការអនុវត្តយន្តការអភិបាលកិច្ចទេសចរណ៍ថ្មី ដើម្បីបន្តធានានូវភាពធន់ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ ដែលជា “មាសបៃតង” របស់កម្ពុជា។ ក្រសួងទេសចរណ៍ និងគណៈកម្មាធិការជាតិអភិវឌ្ឍទេសចរណ៍ ត្រូវសហការជាមួយក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ សិក្សាបង្កើតវេទិការួមអចិន្ត្រៃយ៍សម្រាប់តំបន់ទេសចរណ៍អាទិភាពនីមួយៗ ដើម្បី “រួមគិត រួមធ្វើ រួមទទួលខុសត្រូវទាំងអស់គ្នា” និងត្រូវពង្រឹងយន្តការគណៈកម្មាធិការអភិវឌ្ឍន៍ទេសចរណ៍រាជធានី-ខេត្ត។

ទី៥. បន្តជំរុញចលនាទេសចរណ៍ផ្ទៃក្នុងឱ្យបានកាន់តែខ្លាំង ក្នុងក្របខណ្ឌទូទាំងប្រទេស ក្រោមស្មារតីនៃយុទ្ធនាការ “ទស្សនាស្រុកយើង : ទេសចរណ៍ ផ្សារភ្ជាប់ទឹកដី ឬស្រឡាញ់ជាតិ ត្រូវស្គាល់ទឹកដី” និងកិច្ចសហការជំរុញការអនុវត្ត “វិធានការគោលនយោបាយជំរុញចលនាទេសចរណ៍ផ្ទៃក្នុង ឆ្នាំ២០២១-២០២៣” ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់។

ទី៦. ពង្រឹង និងបង្កើនលទ្ធភាពនៃការតភ្ជាប់មកកាន់កម្ពុជា ទាំងតាមផ្លូវអាកាស ផ្លូវគោក និងផ្លូវទឹក ដើម្បីជំរុញការតភ្ជាប់ប្រភពទីផ្សារទេសចរណ៍សំខាន់ៗមកកម្ពុជា។ ក្រសួងទេសចរណ៍ និងក្រសួង-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ត្រូវបន្តសហការគ្នាឱ្យបានល្អ ប្រកបដោយស្មារតីបុរេសកម្ម និងអន្តរសកម្ម ព្រមទាំងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវអភិក្រម “ជវភាពនៃប្រព័ន្ធតួអង្គតែមួយ” ដើម្បីបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលសម្រាប់ការតភ្ជាប់ចូលមកកម្ពុជាពីប្រភពទីផ្សារទេសចរណ៍សំខាន់ៗនៅក្នុងតំបន់ និងសកលលោក។

ទី៧. ដោយកម្ពុជាត្រូវធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំការប្រកួតកីឡាស៊ីហ្គេម-អាស៊ានប៉ារ៉ាហ្គេមឆ្នាំ២០២៣ ខ្ញុំស្នើឱ្យយកព្រឹត្តិការណ៍កីឡាទេសចរណ៍ដ៏ធំនេះ ដាក់ចេញជាយុទ្ធនាការ ទស្សនាកម្ពុជាឆ្នាំ ២០២៣ (Visit Cambodia Year 2023) ដើម្បីបង្កើនការផ្សព្វផ្សាយទេសចរណ៍កម្ពុជា។ សូមក្រសួង-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ និងប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប ចូលរួមយុទ្ធនាការ “កម្ពុជាស្អាត” និង “ទីក្រុងស្អាត រមណីយដ្ឋានស្អាតសេវាល្អ និងបដិសណ្ឋារកិច្ចល្អ” ដើម្បីលើកកម្ពស់មុខមាត់កម្ពុជាផង និងអបអរសាទរការរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍កីឡាស៊ីហ្គេម និងអាស៊ាន ប៉ារ៉ាហ្គេម ឆ្នាំ២០២៣ ផង។

[ចាប់ផ្តើមសេចក្ដីអធិប្បាយ]

(១) វិស័យទេសចរណ៍បន្ដរងការប៉ះពាល់ពីសង្គ្រាម និងទណ្ឌកម្មពិភពលោក

អនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំធ្វើការវាយតម្លៃ និងធ្វើការដាស់តឿនបន្ថែមទៅលើចំណុចខ្លះ។ យើងបានដឹងហើយថា កូវីដ-១៩ បានធ្វើឲ្យមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ជាងគេលើវិស័យទេសចរណ៍។ ឧស្សាហកម្ម កសិកម្ម និងសេវាមួយចំនួនបានងើបឡើងហើយ ប៉ុន្ដែវិស័យទេសចរណ៍ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពរើបៗ។ ឥឡូវនេះ បញ្ហាថ្មីក៏បានមកដល់ ដែលវា​អាចបំផ្លាញវិស័យទេសចរណ៍នេះថែមទៀត នោះនៅត្រង់ថាសង្គ្រាមនិងទណ្ឌកម្ម បង្កើតនូវ​ស្ថានភាពមិនច្បាស់លាស់នៃពិភពលោកមួយដែលបែកបាក់ និងគ្មានសណ្ដាប់ធ្នាប់។ បញ្ហាវាមិនមែនតែសង្គ្រាម​នៅអ៊ុយក្រែនទេ ប៉ុន្ដែវាផ្ដើមចេញពីទណ្ឌកម្ម(ផងដែរ) ដែលទណ្ឌកម្មនោះបង្កើតឲ្យមានចលាចលទីផ្សារពិភព​លោក។

ការព្រមានបន្ដបន្ទាប់ពី IMF មិនមែនគ្មានហេតុផលនោះទេ។ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកអាចនឹងធ្លាក់ចុះជាបន្ដបន្ទាប់។ អតិផរណាតាមបណ្ដាប្រទេសមានការកើនឡើង។ នេះវាមានការទាក់ទងជាមួយនឹងជីវភាព​ប្រជាជននៅតាមបណ្ដាប្រទេស ជាពិសេសសំបុត្រយន្ដហោះអាចឡើងថ្លៃមួយជាពីរ។ នោះហើយជាផលប៉ះពាល់ដែលអាចបង្កជាការរំខានដល់វិស័យទេសចរណ៍។ ចំណុចនេះយើងអាចនឹងមើលឃើញថា​ វានឹងអាចកើតមាន។ ប្រសិនបើប្រេងនៅបន្ដឡើងថ្លៃបែបនេះ វិបត្ដិសេដ្ឋកិច្ចសកលវានឹងអាចកើតមាន ហើយយ៉ាងហោចណាស់ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យទេសចរណ៍អាចនឹងលំបាក។

(២) គោលនយោបាយ សូន្យកូវីដ-១៩ ប៉ះពាល់ដល់ការដឹកជញ្ជូន និងលំហូរទេសចរ

បន្ថែមលើនោះក្នុងរបាយការណ៍(ដែល)ឯកឧត្តម​ ថោង ខុន លើកឡើងអម្បាញ់មិញ ទាក់ទិននឹងការការពារខ្លួនរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (ក្នុងការអនុវត្ត)នយោ​បាយសូន្យ កូវីដ-១៩។ យើងដឹងហើយថាប្រទេសជាច្រើនក្នុងតំបន់នេះ មិនថាតែតំបន់អាស៊ីទេ តំបន់​អឺរ៉ុបក៏ត្រូវការទេសចរចិន។ ចិនមានទេសចរច្រើនជាងគេ។ ប៉ុន្ដែនៅពេលដែលចិនអនុវត្ដវិធានការសូន្យ កូវីដ-១៩ ​នេះ បានធ្វើឲ្យមានការប៉ះពាល់ទៅដល់ការដឹកជញ្ជូន។ បញ្ហាធំជាងគេទាក់ទិននឹងពលរដ្ឋរបស់ចិនត្រូវធ្វើ​ដំណើរទៅកាន់បណ្ដាប្រទេសនានា។ កម្ពុជាក៏ទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីនយោបាយសូន្យ កូវីដ-១៩ របស់ចិន ប៉ុន្ដែយើងក៏យោគយល់ចំពោះកិច្ចការពារខ្លួនរបស់ប្រជាជនចិន ដើម្បីកុំឲ្យមានមនុស្ស​ស្លាប់នៅក្នុងប្រទេសចិន។ ដូចឯកឧត្តម ថោង ខុន បានព្យា​ករដោយប្រើពាក្យថា «ប្រសិនបើចិន(ដកចេញនូវ)នយោបាយសូន្យ កូវីដ-១៩ ទេសចរនឹងកើនដល់ប៉ុណ្ណាៗ»។ ហ្នឹង(យើង)ប្រើពាក្យប្រសិន។ ចុះបើអត់មានប្រសិនហ្នឹង។ ហ្នឹង​ជាបញ្ហាដែលយើងត្រូវគិត … ប្រសិនបើចិនដកចេញនូវ​នយោបាយសូន្យ កូវីដ-១៩ ទេសចរនឹងកើនដល់ប៉ុណ្ណេះឬប៉ុណ្ណោះ។ អញ្ចឹងបើ(ការប្រសិន)ហ្នឹងវាអត់កើត(ជាការពិត) (ស្ថានភាព)វានៅតែដដែលហ្នឹង​។

(៣) ប្រេងឡើងថ្លៃធ្វើឲ្យសំបុត្រយន្តហោះឡើងថ្លៃ ដំណើររបស់ទេសចរកាន់តែលំបាក

បន្ថែមលើនោះ តម្លៃនៃការធ្វើដំណើររបស់ទេសចរដែលធ្វើដំណើរពីអាមេរិក អឺរ៉ុប ឬពីតំបន់ផ្សេងចូលមក​កាន់កម្ពុជា គឺសំបុត្រយន្ដហោះកាន់តែថ្លៃ សភាពការណ៍នេះកាន់តែលំបាក។ បន្ថែមលើនោះ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា តម្លៃប្រេង តម្លៃធ្យូងថ្ម បច្ចុប្បន្ននេះធ្វើឲ្យអគ្គិសនី​កម្ពុជាត្រូវខាតបង់។ ប្រសិនបើអគ្គិសនីកម្ពុជាមិនបានទទួលការរ៉ាប់រងពីរាជរដ្ឋាភិបាលនោះទេ គ្រាន់តែតម្លើងថ្លៃអគ្គិសនីនឹងបានធ្វើឲ្យស​ណ្ឋាគារទាំងឡាយមិនអាចធ្វើអាជីវកម្មបាន។ នេះជាចំណុចដែលយើងត្រូវមើលឃើញពីបញ្ហាទាំងឡាយដែលបាននិងកំពុងកើត និងប្រឈមក្នុងពេលខាងមុខនេះ។ យើងត្រូវទ្រាំទ្រនូវការលំបាកបែបនេះជាបន្ដទៀត។ យើងត្រូវតាមដានវាយតម្លៃសភាពការណ៍នេះជាប់ជាប្រចាំ។

(៤) រៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធគាំទ្រទេសចរណ៍ផ្ទៃក្នុង

យើងត្រូវបង្វែរទិសដៅមកជម្រុញទេសចរណ៍ផ្ទៃក្នុង ដូចចំណុចទី៥ ដែលខ្ញុំបានលើកឡើងខាងលើ។ ទេសចរណ៍ផ្ទៃក្នុងបានរួមចំណែកយ៉ាងធំនៅក្នុងដំណាក់កាលនៃ​ការ​ស្ដារឡើងវិញ ក្នុងពេលដែលយើងអនុវត្ដនូវវិធានការរស់នៅតាមគន្លងថ្មីរៀនរស់នៅជាមួយ កូវីដ-១៩។ យើងទទួលទេសចរក្នុងមួយអាទិត្យប្រមាណ ៣០ម៉ឺននាក់ ដែលនោះផ្ដល់ឱកាសឲ្យប្រជាជនកម្ពុជារបស់យើងមាន​ឱកាសសម្រាប់ស្គាល់ទឹកដីរបស់ខ្លួន ជាជាងទៅស្គាល់នៅប្រទេសក្រៅ។

ករណីនេះ យើងគួរបន្ដធ្វើ ហើយវាក៏ជាការ​រួមចំណែកមួយដ៏ធំនៅក្នុងការអភិរក្សនូវធនធានព្រៃឈើ និងធនធានសត្វរបស់យើងផងដែរ។ ទេសចរណ៍សហគមន៍នៅមូលដ្ឋាន កំពុងផ្ដល់ផលប្រយោជន៍យ៉ាងធំសម្រាប់ការទៅលេងកម្សាន្ដរបស់ប្រជាពលរ​ដ្ឋរបស់យើង ហើយធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងចូលរួមរក្សាព្រៃឈើ អភិរក្សសត្វព្រៃ ដែលគាត់មិនបន្ដការបរ​បាញ់ឬបន្ដការកាប់ឈើ កាប់អុសបន្ដទៅទៀត។ (ប្រជាពលរដ្ឋសហគមន៍)បន្ដទទួលផលចំណេញពីវិស័យទេសចរណ៍វាប្រសើរជាង។​ ​យ៉ាងណាក៏ដោយ យើងត្រូវមានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធគ្រាំទ្រឲ្យវិស័យទេសចរណ៍ផ្ទៃក្នុងរបស់យើងរីកចម្រើន​ផងដែរ។ ក្នុងវិស័យគាំទ្រនេះ រួមមានការតភ្ជាប់ផ្លូវ កសាងផ្លូវចូលទៅក្នុងកន្លែងទេស​ចរណ៍ថ្មីៗដែលទើបនឹងកើត​ ដែលចំាបាច់ឲ្យមានផ្លូវថ្នល់ចូលទៅដល់ ការដោះស្រាយទឹកស្អាត អគ្គិសនី និងសេវាទូរស័ព្ទ​។​

(៥) សម័យកូវីដ-១៩ ឌីជីថលជួយពិភពលោកឲ្យបន្តធ្វើការប្រាស្រ័យទាក់ទងបាន

ឌីជីថលជាបញ្ហាមួយដែលគេបានមើលឃើញនូវការជឿនលឿនឡើង​ក្នុងសម័យ កូវីដ-១៩។ វាជាភ័ព្វសំណាងមួយរបស់កម្ពុជា (និង)ពិភពលោកហើយ ដែលឌីជីថលបានដើរលឿនមួយជំហានមុន កូវីដ-១៩ មកដល់។ ​ប្រសិនបើ(ការប្រាស្រ័យដោយ)អនឡាញ មិនបានកើតមុន កូវីដ-១៩ ប្រហែលជាពិភពលោកកាត់ផ្ដាច់ពីគ្នា​ជាកង់ៗ មិនអាចប្រជុំជាមួយគ្នាបានទេ។ ប៉ុន្ដែនៅពេលដែល កូវីដ-១៩ បានមកដល់ បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន​នៅកម្ពុជាបានដើរលឿនមួយជំហាន។ ខ្ញុំអាចនិយាយដោយមោទនភាពថា ដំណាក់កាល កូវីដ-១៩ នេះ កម្ពុជាគឺប្រទេសដែលមានការជឿន​លឿនតាមរយៈការជម្រុញប្រើប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា។

អ្វីដែលជាគោលដៅដែលខ្ញុំ​ដាក់ចេញមុនពេល កូវីដ-១៩ មកដល់ឲ្យធ្វើអក្ខរកម្មព័ត៌មានវិទ្យា ហោចណាស់ជុំវិញប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទគឺសំរេចជោគជ័យ។ ពេលនោះដាក់លក្ខខណ្ឌថា បើអ្នកឯងមិនចេះប្រព័ន្ធហ្នឹងទេ ខ្ញុំមិនអាចតែងតាំងអ្នកឯងឲ្យកាន់តំណែងទេ។ ​មិនចាំបាច់ទៅណាឆ្ងាយទេ។ (មិនចាំបាច់)ទៅរៀនកុំព្យូទ័រ(អី)ទេ ទៅរៀនត្រឹមជុំប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទបានហើយ។ ចេះ​ប្រើត្រឹមតែប៉ុណ្ណឹង អញ្ចឹងអាចទាក់ទងគ្នាតាមប្រព័ន្ធបណ្ដាញនានា Telegram WhatsApp Wechat Line ហើយយើងអាចទំនាក់ទំនងគ្នាប្រជុំតាម Zoom បានទៀតផង។

(៦) បង្កើនការផ្គត់ផ្គង់សេវាទូរស័ព្ទនិងអ៊ីនធើណែតបម្រើឲ្យគោលដៅតំបន់ទេសចរណ៍

ជាមួយគ្នានេះដែរ យើងក៏ជម្រុញការងារតាម​ប្រព័ន្ធឌីជីថលភាគច្រើន។ ឥឡូវប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងប្រើប្រាស់ទូរស័ព្ទផ្ទេរលុយផ្ទេរកាក់ គឺងាយស្រួល។ ​អញ្ចឹងទេ សូមកុំភ្លេចឲ្យមានការគាំទ្រផ្នែកនេះ។ មិនគ្រាន់តែទៅជនបទទេ ទីក្រុងក៏ត្រូវឲ្យមានភាពរឹងមាំផ្នែកសេវា ព្រោះនៅកន្លែងខ្លះ ឧទាហរណ៍ថា អូតែលផ្តល់ Free Wifi ប៉ុន្ដែហ្នឹងពិតជា Free មែន។ Free វាអត់(ដើរ) ទទេតែម្ដង។ ព្រោះអី។ ចូលមកកន្លែងអញ្ចឹងៗ ខ្ញុំអត់ប្រើ Internet បន្ទប់ហ្នឹងបានទេ ព្រោះដាក់ទៅវិលខ្ញាល់តែម្ដង។ គេធ្វើតម្រូវដាក់ថាប៉ុន្មាននៅកន្លែងហ្នឹង សម្រាប់តម្រូវ ២០ ទូរស័ព្ទ ដល់ឡើង ១០០ ទូរស័ព្ទ វាវិល។ ​អត់ទៅណារួច។ អញ្ចឹងទេ សម្រាប់ខ្លួនខ្ញុំមួយគឺខ្ញុំត្រូវប្រើប្រព័ន្ធភ្ជាប់ជាមួយផ្ការណបតែម្ដង។ ឥឡូវនេះ ទូរស័ព្ទ​របស់ខ្ញុំទាំងប៉ុន្មានគ្រឿងគឺភ្ជាប់ជាមួយនឹងផ្កាយរណបទាំងអស់។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលខ្ញុំចេញត្រឡប់ទៅវិញដល់ផ្ទះ ខ្ញុំត្រូវបិទវាចោល។ ខ្ញុំប្រើ WIFI នៅក្នុងផ្ទះរបស់ខ្ញុំទៅវិញ។

គ្រប់បណ្តាក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ Internet ទាំងអស់ត្រូវពង្រឹងខ្លួន នៅទីក្រុងក៏ត្រូវពង្រឹង ហើយពង្រីកវាទៅតាមតំបន់ទេសចរណ៍នានា។ ដើម្បីទាក់ទាញឱ្យអ្នកទេសចរបានទៅលេងកម្សាន្តនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលឆ្ងាយៗ ចាំបាច់ណាស់ត្រូវមានប្រព័ន្ធគាំទ្រខាងផ្នែក Internet ព្រោះគេត្រូវការទាក់ទង ជួនកាលគេទៅដេកនៅហ្នឹងតែគេធ្វើការ។ សម័យឥឡូវគេអត់ចាំបាច់ធ្វើការចាំជួបមុខគ្នាទេ។ គេជួបគ្នាតាម Video Call ក៏បាន តាមស្អីក៏បាន គេវាយឆ្លងឆ្លើយគ្នា។ សូម្បីតែគេចុះហត្ថលេខា ក៏គេចុះហត្ថលេខាជាមួយគ្នាបានដែរ។

(៧) ៣កុំ ៣ការពារ និងវ៉ាក់សាំង ធានាសុវត្ថិភាពប្រជាពលរដ្ឋ ភ្ញៀវទេសចរបរទេស ទេសចរក្នុងស្រុក

ចំណុចនេះ ខ្ញុំសូមផ្តល់ជាអនុសាសន៍ឱ្យគិតគូពង្រឹងបន្ថែមទៀតនូវការលើកកម្ពស់ទេសចរណ៍ផ្ទៃក្នុង ហើយមិនមែនប្រជាជនកម្ពុជាខ្វះលុយដេក Hotel ទេណា។ សូមកុំច្រឡំ។ ប្រជាជនកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នអាចដេកសណ្ឋា​គារផ្កាយ៥ ផ្កាយ៤ ផ្កាយ៣ មិនមែនមានតែជនបរទេសទេ …។ ម៉្យាងទៀតក៏ត្រូវបន្តការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើកូវីដ-១៩ … យើងអត់មានការដើរថយក្រោយថាបិទសកម្មភាពជាថ្មីទៀតទេ។ យើងបានចាក់វ៉ាក់សាំងបានចំនួនច្រើនហើយ។ ភាពសុាំសហគមន៍របស់យើងល្អហើយ ប៉ុន្តែយើងអត់ត្រូវមើលស្រាលភ្លេចខ្លួននោះទេ។

ម្សិល​មិញខ្ញុំគិតថា យើងកំពុងស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពមួយ បើទោះបីវាមិនធ្ងន់ធ្ងរដូចកាលពីឆ្នាំកន្លងទៅ ក៏ប៉ុន្តែវាក៏ចាំបាច់ត្រូវការរំលឹកយើងទាំងអស់គ្នា រំលឹកដល់ប្រជាជនកម្ពុជា ដើម្បីបន្តការខិតខំការពារខ្លួនបន្តទៀត និងទទួលយកវ៉ាក់សាំងដូសជំរុញឱ្យបានគ្រប់ៗគ្នា។

ខ្ញុំបានមើលឃើញអត្រាសំណាកដែលយកទៅធ្វើ PCR គឺបានសេចក្តីថាលើស ១០% នៃចំនួនសំណាកទៅហើយ។ បើមុននេះក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍មួយមាន ២ ០០០ សំ​ណាក អត់សូម្បីតែមួយរកមិនឃើញ។ ប៉ុន្តែឥឡូវក្នុង ៨០សំណាក មានដល់ ១៣នាក់។ ដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញថា លើស ១០% ទៅបាត់ហើយ។ អ្នកហ្នឹងជាអ្នកណា? គឺអ្នកដែលទៅធ្វើវិញ្ញាបនបត្រសម្រាប់ការចេញទៅក្រៅប្រទេស។ ប៉ុន្តែក្រៅពីនោះនៅមានអ្នកធ្វើ Rapid Test ដោយខ្លួនឯងក៏រកឃើញវិជ្ជមាន។

ដូច្នេះ វីរុសប្រភេទអូមីក្រុងបំប្លែងថ្មីគឺចាប់ផ្តើមឆ្លង មិនត្រឹមតែវាលុកនៅទីក្រុងភ្នំពេញទេ ក៏ប៉ុន្តែរាលដាលទៅតាមខេត្តហើយ ដែលយើងត្រូវតែបង្កើនការប្រុងប្រយ័ត្ន អនុវត្តបន្តការការពារ វិធានការ ៣កុំ ៣ការពារ តាមរយៈការពាក់ម៉ាស់ ការលាងដៃ ការរក្សាគម្លាតបន្ថែមទៀត។ ពិតហើយ ជំងឺទាំងអស់នេះវាអត់ធ្ងន់ធ្ងរទេ បើប្រៀបធៀបពេលមុន ដែលអោយតែឈឺភ្លាមគឺដឹងតែចូលពេទ្យហើយ។ ឥឡូវអត់ទេក្នុងចំនួនដែលយើងរកឃើញទាំងប៉ុន្មាន ដេកពេទ្យដូចមានត្រឹមតែ ២នាក់ កុមារីកូនក្មេងម្នាក់ និងម្តាយរបស់គេតែប៉ុណ្ណោះ។ ក្រៅពីនោះអត់មានទេ នៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យរបស់យើងអត់មានអ្នកកូវីដ-១៩ទេ។

អញ្ចឹងទេ ការនាំទៅដល់ភាពធ្ងន់ធ្ងរគឺវាមិនទាន់បានឃើញអំពីបញ្ហាហ្នឹងទេ ដោយសារយើងមានភាពសុាំដោយសារវ៉ាក់សាំងនេះរួច។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាកង្វល់នោះនៅត្រង់ថា អ្នកដែលមិនទាន់បានទទួលដូសជំរុញនៅពេលអស់រនាំងការពារខ្លួននោះ នឹងអាចនាំទៅដល់ភាពធ្ងន់ធ្ងរក៏អាចថាបាន។ សូម្បីតែអង្គការសុខភាពពិភពលោកក៏ប៉ាន់ស្មានមិនត្រូវដែរការវិវឌ្ឍជំងឺប្រភេទនេះ។ អញ្ចឹងការពារប្រសើរជាងការព្យាបាល ដែលយើងត្រូវបន្តការយកចិត្តទុកដាក់ធានាសុវត្ថិភាពប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើង ក្នុងនោះធានាសុវត្ថិភាពសំរាប់វិស័យទេសចរណ៍ ទាំងភ្ញៀវទេសចរមកពីបរទេស ទាំងភ្ញៀវទេសចរក្នុងស្រុករបស់យើង។ រឿងនេះ បញ្ហាធំហើយវិស័យទេសចរណ៍របស់យើងងើបបាន ឬមិនបាន ចំណុះលើកត្តាច្រើននៅក្នុងនោះ។

(៨) រកគ្រប់វិធីធ្វើទំនាក់ទំនង បើកឱ្យមានទេសចរណ៍ទាំងផ្លូវគោក ផ្លូវទឹក និងផ្លូវអាកាស

ទេសចរអន្តរជាតិមានកត្តាច្រើនដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ ប៉ុន្តែទេសចរក្នុងស្រុកកត្តាសំខាន់របស់យើងគឺពាក់ព័ន្ធជា​មួយនឹង កូវីដ-១៩។ បើសិន កូវីដ-១៩ បន្តរីករាលដាល យើងច្បាស់ជានឹងកាត់(បន្ថយចំនួនចូលរួម) ដូចជានៅកន្លែងហ្នឹង យើងត្រូវ(អនុវត្តការ)រក្សាគម្លាតរបៀបម៉េចតទៅទៀត ត្រូវគិតគូរអំពីបញ្ហាហ្នឹង។ ប៉ុន្តែតាមការស្មានរបស់ខ្ញុំ ការប៉ាន់ប្រមាណរបស់ខ្ញុំ គឺយើងមិនដើរថយក្រោយទេ។ យើងបន្តទៅមុខ។ ជាការល្អដែរ ប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងក្រោយពេលដែលយើងប្រកាសកាតព្វកិច្ចអំពីពាក់ម៉ាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគាត់នៅបន្តពាក់ម៉ាស់នេះគឺជារឿងល្អ ដើម្បីការពារខ្លួន។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាកង្វល់គឺនៅត្រង់ការទទួលយកនូវវ៉ាក់សាំង។ ឥឡូវនេះយើងខ្វះមនុស្សប្រហែលជាង ៤លាននាក់ ជិត ៥លាននាក់ ទៀតដែលមិនទាន់បានមកទទួលដូសទី៣ ក្នុងពេលដែលមនុស្សមួយចំនួនទទួលយកដូសទី៤ និងដូសទី៥ រួចស្រេចទៅហើយ។

ចំណុចនេះសូមឱ្យយកចិត្តទុកដាក់។ ចំពោះទេសចរអន្តរជាតិ វាចំណុះលើកត្តាច្រើនពីខាងក្រៅ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកលអាចនឹងផ្តោត ឬក៏ហោចណាស់បញ្ហាឥទ្ធិពលទៅលើបញ្ហាអតិផរណាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច។ រឿងនេះរឿងនោះ ដែលវាបានកើត ផ្តើមចេញពីសង្គ្រាម ទៅដល់ទណ្ឌកម្ម។ ហើយសង្គ្រាមនិងទណ្ឌកម្ម បូកបញ្ចូលគ្នាទៅជាហានិភ័យនៃបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចសកល ដែលធ្វើឱ្យយើងជួបការលំបាក។ សភាពការណ៍ពិបាកប៉ាន់ស្មានណាស់ពេលនេះ។ ពិភពលោកគ្មានសណ្តាប់ធ្នាប់ ពិភពលោកកំពុងបែកបាក់ជាផ្នែកៗ ដែលវាមិនដឹងថានាំយើងទៅដល់ទីណា? សង្គ្រាមនុយក្លេអ៊ែរអាចកើតមានក៏អាចថាបាន ឬសង្គ្រាមលោកលើកទី៣ អាចកើតមានក៏ថាបាន។ មិនទាន់ផុតដំណាក់កាលនេះទេ។ កំពុងតែគំរាមគំហែងគ្នាទៅវិញទៅមកទេ។ ស្ថានភាពនោះជាស្ថានភាពដែលយើងត្រូវមើលឱ្យឃើញ និងត្រៀមគិតទុកឱ្យហើយ ដើម្បីឈានទៅរកភាពម្ចាស់ការនៅក្នុងប្រទេសរបស់យើង។

នេះជាការរំលឹកបន្ថែមអំពីស្ថានភាពមួយចំនួន។ ក្នុងករណីដែលចិនជំរុញការងើបឡើងនិងដកចេញនូវនយោ​បាយ(សូន្យ) កូវីដ-១៩ យើងជឿជាក់ថា ទេសចរ(ចិននឹង)មកកម្ពុជាក្នុងចំនួនច្រើន … ឥឡូវចិនក៏បានបង្កើនជើងហោះហើររវាងកម្ពុជានិងចិនបានច្រើនគួរសម ប្រៀបធៀបនឹងរយៈពេលមុន។ ប៉ុន្តែយើងតភ្ជាប់ពីសាំងហ្គាពួរ ពីថៃ ពីម៉ាឡេស៊ី ពីឥណ្ឌូនេស៊ី ពីបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់ ពីវៀតណាម។ ឥឡូវទេសចរណ៍ផ្លូវគោករបស់យើងគឺពឹងពាក់ទៅលើទេសចរណ៍ផ្លូវគោកជាមួយវៀតណាម ជាមួយនឹងថៃ … ហើយទេសចរណ៍ផ្លូវគោកក៏ជាផ្នែកមួយនៃទេសចរណ៍សម្រាប់កម្ពុជា ដែលប្រជាជនកម្ពុជាយើងក៏ទៅវៀតណាម ក៏ទៅថៃ ពីវៀតណាមក៏មកកម្ពុជា ពីថៃក៏មកកម្ពុជា ក្នុងផ្នែកណាមួយនោះពីឡាវមកកម្ពុជា ពីកម្ពុជាទៅឡាវផងដែរ។ យើងត្រូវជំរុញរកគ្រប់វិធីដើម្បីធ្វើទំនាក់ទំនងនៃការហោះហើរ ក៏ដូចជាការបើកឱ្យមានទេសចរណ៍ទាំងផ្លូវគោក ផ្លូវទឹក និងផ្លូវអាកាស។
[ចប់សេចក្តីអធិប្បាយ]
ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី ជាទីបញ្ចប់ជាមួយនឹងការប្រកាសបិទសន្និបាតបូកសរុបការងារទេសចរណ៍នៅពេលនោះ ខ្ញុំសូមជូនពរ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី សូមប្រកបតែនឹងពុទ្ធពរ និងពរទាំងប្រាំប្រការ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈ និងបដិភាណៈ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាតឡើយ។ សូមអរគុណ៕

 

Selected Comments Samdech Techo Hun Sen, at the Closing Ceremony of the Tourism Conference to Review the Plan for the Rehabilitation and Promotion of Tourism in Cambodia during and after the Covid-19 Crisis, Phase 1 (2020-2021), and the First Semester of 2022. Setting the Directions of the Tourism Rehabilitation Plan in the Second Phase (Second Half of 2022-2023)

[Unofficial Translation]

*********

In addition to the prepared text, Samdech Techo Hun Sen made off-the-cuff speech that CNV unofficially transcribed and translated as followed:

(1) Tourism Affected by Wars and Sanctions in the World

Allow me to make additional assessments and offer reminders on some points. We already know that Covid-19 has had the biggest impact on tourism. Some agricultural and service industries have recovered, but tourism is in a slow rise. Now, a new problem – war and sanctions – has arisen that could further destroy tourism while creating the precarious state of a divided and indiscipline world. The problem is not only the war in Ukraine. The sanctions (on one anther) caused global market turmoil.

The continued warning from the IMF is not without reason. Global economic growth is likely to slow further. Inflation by countries is rising. This has to do with the livelihood of the people in the countries, especially the price of air tickets that cost double. That is the impact that can cause disruption to tourism. At this point, we can foresee what could have happened. If oil prices continue to rise, a global economic crisis could erupt, and at least tourism recovery could be difficult.

(2) Zero Covid-19 Policy Affects Transport and Tourist Flows

In addition, in the report, HE Thong Khon mentioned recently regarding the self-protection of the People’s Republic of China (in its practice of) zero Covid-19 policy. We know that many countries in the region, not only in Asia, but also in Europe, need Chinese tourists. China has the most number of tourists. China’s implementation of the zero Covid-19 measure affects transportation and travels. The biggest issue here is that the Chinese citizens would have traveled to other countries. (That they had to stay in the country) also for the China’s “zero Covid-19” policy affect those countries and Cambodia as well. However, we understand the need for China to protect its people and to prevent deaths in China. As HE Thong Khon predicted, “If China (excludes) the Covid-19 policy, tourism will increase to so and so number.” Well (we) use the word “if.” That is a matter for us to think about […] when that (if) does not happen to be true, the situation will still be the same.

(3) Rising Fuel Prices Makes It Difficult for Tourists to Travel

In addition, the high cost of air tickets makes it more difficult for tourists to travel from the United States, Europe or from other regions to Cambodia. In addition, I would like to emphasize that the current price of oil and coal is causing a loss to the Electricity du Cambodge (EDC). If EDC did not get the support from the Royal Government and opted to raise the price of electricity, hotels would be unable to do business. We needed to see the problems that are happening and facing in the future. We must continue to endure such hardships. We need to monitor and evaluate this situation on a regular basis.

(4) Build Infrastructure to Support Growth of Internal Tourism

We need to turn to domestic tourism as I recommended in the fifth point above. Internal tourism has made a significant contribution to the recovery phase as we implement new normal way of life measures to learn to live with Covid-19. We have about 300,000 local tourists a week, by which Cambodians have the opportunity to get to know their territory rather than go abroad. We should continue encourage it as it would give a major contribution to the conservation of our forest and animal resources.

Local community-based tourism is providing huge benefits for our people to visit and get our people involved in conserving the forest, conserving wildlife where they no longer hunt or do the logging. That (the community people) continue to benefit from tourism is better. However, we need to have the infrastructure to support the growth of our domestic tourism sector. These areas of support include road connectivity, access to new tourist destinations that need access to access to clean water, electricity and telephone services.

(5) In Covid-19 Era, Digital Access Helps the World to Communicate

Everyone sees that digital access has played an important role in the Covid-19 era. It is one of the fortunes of Cambodia (and) the world that digital is one-step ahead of the Covid-19. If (the online) communication had not taken place before Covid-19, the world would have been torn apart and could not have been assembled. With the advent of Covid-19, Cambodia’s information technology has taken a step forward. I can proudly say that at this Covid-19 stage, Cambodia is a country that has advanced through the promotion of use of technology […]

(6) Increase the Supply of Telephone and Internet Services to Tourist Destinations

At the same time, we are promoting digital access to the most part. Now our people use mobile phones to transfer money. In this case, do not forget to support this section. Not only to the countryside, but also strong services needed in cities […] all telephone and Internet companies need to strengthen in the city, and expand it to tourist destinations. In order to attract tourists to visit remote areas, it is necessary to have an internet support system, because they need to communicate. Sometimes they stay and sleep there, but they actually continue to work. Nowadays, they do not have meet in person. They meet by video call and talk to each other. They can even give signature (electronically) too.

(7) “3 Dos, 3 Don’ts” Measures and Vaccines to Ensure Safety

At this point, I would recommend that you consider further strengthening the promotion of domestic tourism, and that Cambodians do not lack money for hotel accommodation. Please do not confuse. Cambodians can now sleep in five-star, four-star, three-star hotels, not just foreigners […] on the other hand, we must continue to pay attention to Covid-19 […] we will not backtrack and resorting to locking down activities again. We have vaccinated the majority of the population. The resilience of our community is good, but we must not underestimate the infection possibility […]. The new omega variants are beginning to spread not only in Phnom Penh but also in the provinces, where we must be more vigilant, and continue to take precautionary measures – “3 Dos and 4 Don’ts” to protect ourselves by wearing masks, washing our hands, and keeping safe distance. Of course, infections are not serious compared to the ones before […] we have not noticed any serious cases because we have already immunized our people with vaccines. The concern here is those who have not received the booster dose when their antibodies are no longer string enough to protect them. The World Health Organization could not at this point accurately predict the development of this type of disease. Prevention is better than cure. We need to continue to pay attention to ensure the safety of our people, including the safety of tourism, both foreign and domestic tourists. This is a big problem and our tourism sector may or may not rise depend on many factors […]

(8) Find Ways to Communicate and Open for Tourism by Land, Sea and Air

There has many factors involved to redevelop international tourism. For domestic tourism, our main factor relates to COVID-19. If COVID-19 continues to spread, we will definitely reduce (the number of participants) as in that place, to implement keeping distance. In my opinion, my guess is that we are not going backwards. We move on. It is good for our people that even after we declared wearing a mask was no longer an obligation, they continue to wear it. It is a good thing to protect themselves. The concern is more people needed to get the booster jabs. We now lack more than 4 million people, almost 5 million of whom have not yet received the third dose, while some are already receiving the fourth and fifth doses […]

For international tourists, it depends on many external factors, the global economic crisis or at least the inflation caused by economic crisis. This issue started from war to punishment/sanction. War and sanctions combined pose a risk to global economic problems that plague us. The situation is very difficult to predict now. The world is in disarray, the world is falling apart. We have no way of knowing to where it would lead us. Nuclear war is possible or World War III is possible. This stage is not over yet. They are still threatening each other. We needed to see and be prepared for in order to gain autonomy in our country.

In the event that China promotes the recovery and withdrawal of the Zero COVID-19 policy, we believe that a large number of (Chinese) tourists will come to Cambodia […] Now China has also increased the number of flights with Cambodia considerably compared to the previous period. We have flight connections with Singapore, Thailand, Malaysia, Indonesia, and countries in the region, and Vietnam. Now, tourism is dependent on land tourism with Vietnam, with Thailand […] where our Cambodian people go to Vietnam, to Thailand, from Vietnam, to Cambodia from Thailand also came to Cambodia in some way, from Laos to Cambodia, from Cambodia to Laos. We need to push for all possible ways of connecting flights as well as opening up tourism by land, sea and air./.