Monday, February 06, 2023

អ្នកវិភាគចៅចាក់ស្មុក៖ កម្ពុជា​គឺជាជនរងគ្រោះនៃការចេញរបាយការណ៍លាបពណ៌របស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលស៊ីឈ្នួលបរទេស, គ្មានការបង្កាច់បង្ខូច គ្មានប្រាក់ជំនួយសម្រាប់​ពួកគេ

 ភ្នំពេញ៖ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិនិងអន្តរជាតិ បើមិនធ្វើរបាយការណ៍អាក្រក់ពីកម្ពុជា ពួកគេនឹងមិនទទួលបាន​ជំនួយហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីបើកប្រាក់ខែ និងដំណើរការអង្គការរបស់ខ្លួនឡើយ ហើយក៏នឹងមិនទទួលបានការធានាសិទ្ធិ​ទៅ​រស់នៅប្រទេសទីបីឡើយ ករណិពួកគេបំពានច្បាប់ធ្ងន់ធ្ងរ។ ដូច្នេះដើម្បីអង្គការខ្លួន អាចបន្តរស់ និងបក្ខពួក​ខ្លួនអាច​បានប្រាក់ខែចិញ្ចឹមជីវិតបន្តទៀត ពួកគេត្រូវតែផលិតរបាយការណ៍ផ្សេងៗអំពីកម្ពុជា តម្រូវចិត្តម្ចាស់​ជំនួយបរទេស​របស់ពួកគេ និងតម្រូវតាមទឹកប្រាក់ដែលគេដាក់លក្ខខណ្ឌឱ្យប្រើ។ របាយការណ៍ដែលពួកគេតែងតែចេញនៅអំឡុងពីខែធ្នូ ដល់ខែកុម្ភៈនៃឆ្នាំនីមួយៗ ដើម្បីបំពេញលក្ខខណ្ឌតម្រូវរបស់ម្ចាស់ជំនួយនិងដើម្បីការពារ គម្រោងស្នើសុំជំនួយហិរញ្ញវត្ថុរបស់​ខ្លួន​សម្រាប់ឆ្នាំបន្ទាប់។



របាយការណ៍ដែលពួកគេតែងតែចេញផ្សាយបង្កប់ដោយរបៀបវារៈនយោបាយទុច្ចរិតពីក្រោយមានដូចជារបាយការណ៍បរិហារអំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស កម្រិតលទ្ធិប្រជាធិប​តេយ្យ សេរីភាពបញ្ចេញមតិ សេរីភាពសារព័ត៌មាន លំហប្រជាធិបតេយ្យ​រួមតូច របៀបដឹកនាំបែបផ្តាច់ការ អំពើពុករលួយ និងបរិហារថាកម្ពុជាជាប្រទេសកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើច្រើនជាង គេនៅ​លើពិភពលោក ឬបរិហារថាតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមិនបំពេញតួនាទី ការរំលោភសិទ្ធិកាន់កាប់ដីធ្លី សិទ្ធិ​ជនជាតិដើមភាគតិចជាដើម។

ទាំងនេះគឺជាប្រធានបទដែលសមាគមនិងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងជាតិនិងអន្តរជាតិអាចយកទៅរកលុយបានពីម្ចាស់ ជំនួយបរទេសមួយចំនួនដែលមានរបៀបវារៈនយោបាយ និង ប្រើប្រាស់ប្រធានបទទាំងនេះដើម្បីវាយប្រហារដាក់សម្ពាធ គាបសង្កត់​មកលើរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដឹកនាំដោយគណបក្ស ប្រជាជនកម្ពុជា និងក៏ជាការបង្កើតអាវុធឱ្យក្រុម​គណបក្សប្រឆាំងយកមកប្រើប្រាស់ដើម្បីប្រឆាំងនឹងគណបក្សប្រជាជន កម្ពុជា ប្រឆាំងនឹងការដឹកនាំរបស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជាប្រធានគណបក្សប្រជាជន, ដើម្បីគោលដៅទាញទម្លាក់ជំនឿទុកចិត្តពលរដ្ឋមកលើការ​ដឹក​នាំរបស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ របាយការណ៍ដែលពួកគេចេញ ក៏ជា​លេសមួយដ៏​ល្អសម្រាប់ បរទេសប្ចាស់ជំនួយឆ្លៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងកម្ពុជាក្រោមលេសពាំនាំនូវក្តីព្រួយបារម្ភនេះព្រួយបារម្ភ​នោះ​ក្នុងនាមពលរដ្ឋកម្ពុជា​មក​ឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយ។ តាមពិត នេះគឺជាយុទ្ធសាស្ត្រដែលបរទេសមួយចំនួនចាប់​ចង​ដៃរាជរដ្ឋាភិបាលដើម្បីឱ្យក្រុមបក្សប្រឆាំងនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិលស៊ី ឈ្នួលខ្លួនវាយប្រហារមកលើរដ្ឋាភិបាល គណបក្ស​ប្រជាជន និងថ្នាក់ដឹកនាំដើម្បីសម្រេចទិសដៅនៃការផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំនៅកម្ពុជាតាមវិធីសាស្ត្រទុច្ចរិតនិង​មធ្យោបាយ​មិនប្រជាធិបតេយ្យបដិវត្តន៍ពណ៌ ក្រោមលេស ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាពនិងប្រជាធិបតេយ្យដែលសូម្បីតែ​បរទេសម្ចាស់​ជំនួយខ្លួនឯងក៏មិនអាចអនុវត្តបានឥតខ្ចោះក្នុង ប្រទេសរបស់ខ្លួនដែរ។ ពេលខ្លះ បរទេសខ្លះមកបង្រៀនមេរៀនលទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សឱ្យកម្ពុជា ខណៈក្នុងប្រទេសខ្លួនឯងដោះស្រាយមិនចេញផងនោះ។

របាយការណ៍ដែលសមាគមនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិលចេញ សុទ្ធតែត្រូវឆ្លងកាត់នូវការពិនិត្យ​ពីម្ចាស់ជំនួយ និងពេល​ខ្លះ​តម្រូវឱ្យ សមាគមនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិលទទួលការគាំទ្រហិរញ្ញវត្ថុពីខ្លួន សរសេរតាមអ្វីដែលខ្លួនចង់បាន ឬកែតាមអ្វី​ដែលជាគោលដៅ របស់ខ្លួន។ របាយការណ៍មានចរិតនយោបាយនិងបំផ្លាញកម្ពុជា ដែលពួកគេបានធ្វើនិងចេញផ្សាយថ្មីៗ​នេះដូចជារបាយការណ៍អង្គភាពស៊ើបអង្កេតសេដ្ឋកិច្ច (EIU)  ដែលមានមូលដ្ឋាន​នៅចក្រភពអង់គ្លេសដាក់ចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជាជាប់លេខ១២១ ឬ ជា ប្រទេសមានរបបដឹកនាំតាមបែបផ្តាច់ការ, របាយការណ៍របស់ អង្គការតម្លាភាពកម្ពុជាថា​កម្ពុជាជា​​ប្រទេសដែលមានអំពើពុករលួយជាងលើពិភពលោក, របាយការណ៍របស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុកដូច​ជាអង្គការលីកាដូ អាដហុក និងអង្គការក្នុងស្រុកនានាដែលទទួល​លុយពីបរទេសថាកម្ពុជាគ្មានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងគ្មានលំហប្រជាធិបតេយ្យជា​ដើម​។​ របាយការណ៍ និងចំណាត់ ថ្នាក់ទាំងឡាយដែលពួកគេដាក់គឺស្ថិតនៅលើបបូរមាត់​និង​អារម្មណ៍​ប្រកបដោយអគតិរបស់ពួកគេចំពោះកម្ពុជា ចំពោះរាជរដ្ឋាភិបាល និងចំពោះថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្ស​ប្រជាជនកម្ពុជា ដោយគ្មានឈរលើការពិតជាក់ស្តែង និងគ្មានមូលដ្ឋាន មិនគ្រប់ជ្រោយឡើយ។

គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានិងថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ខ្លួនដែលបានដើរតួនាទីស្នូលក្នុងការរំដោះជាតិនិងប្រជាជនចេញពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម បញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជានាំយកសុខសន្តិភាពពេញលេញតាមរយៈនយោបាយឈ្នះឈ្នះ ដាក់ចុះដោយសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន និងការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលើគ្រប់វិស័យ ប្រជាពលរដ្ឋរស់ក្នុងភាពសុខសាន្ត និងប្រកបដោយកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អ និងមោទកភាពបំផុត។

កម្ពុជាមានរូបភាពពីរគឺ ទី១-កម្ពុជានៅក្នុងក្រសែភ្នែកនិងចិត្តរបស់ក្រុមប្រឆាំងនិងក្រុមជនបរទេសមួយចំនួនជា​កម្ពុជា​ដែល គេបានលាបពណ៌ដ៏អាក្រក់សព្វបែបយ៉ាងក្នុងនោះញឹកញាប់ជាងគេលាបពណ៌មួលបង្កាច់ថាជាប្រទេសផ្តាច់ការ គ្មានលំហរប្រជាធិប​តេយ្យ គ្មានសេរីភាពសារព័ត៌មាននិងអង្គការក្រៅ រដ្ឋាភិបាលដើម្បីតែបម្រើផលប្រយោជន៍​​ភូមិសាស្ត្រ​នយោ បាយ និងទី២-កម្ពុជាពិតដែលពោរពេញដោយសុខសន្តិភាព ស្ថិរភាពនយោបាយ ការអភិវឌ្ឍ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាពបញ្ចេញមតិ សេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពនៃអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល មានប្រជាធិបតេយ្យដែលពេលខ្លះបក្ខ​ប្រឆាំង​និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលខ្លះបំពានច្បាប់រហូតដល់បង្កអនាធិបតេយ្យផងដែរ។

កម្ពុជាក៏នៅតែជាឋានសួគ៌នៃអង្គការសង្គមស៊ីវិល ជាកន្លែងដែល បុគ្គលមួយចំនួនបង្កើត​សហគមន៍ សមាគមនិង​អង្គការមិនមែន រដ្ឋាភិបាលនានាដើម្បីទទួលប្រាក់ជំនួយបរទេស។ គិតត្រឹមខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ មានសមាគមនិងអង្គការ​មិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុង ស្រុកតម្កល់សំណុំឯកសារ និងចុះបញ្ជីសរុបចំនួន ៦.១០៩ ក្នុងនោះសមាគមចំនួន ២.៦២៣ និង​អង្គការចំនួន ៣.៤៨៦។ ក្រោយច្បាប់ស្តីពីសមាគមនិងអង្គការចេញនៅឆ្នាំ២០១៥ រហូតមកដល់ខែមករានេះ ទិន្នន័យ​បានបង្ហាញថាមានសមាគមនិងអង្គការសរុប ១.៥៥៦ ត្រូវបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ។

បន្ថែមពីនេះចំអង្គការបរទេសជាង ៣០០ ត្រូវបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងការបរទេសនិងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ។ ដោយ​មិន​និយាយ ពីសមាគមនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើសកម្មភាពបម្រើមនុស្សធម៌ពិតប្រាកដ និង​មានអព្យាក្រឹតភាព​ផ្នែកនយោបាយ កន្លងទៅសមាគមនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនបានប្រព្រឹត្តខុសពីលក្ខន្តិកៈរបស់ខ្លួន និងបង្កើត​អំពើពុករលួយក្នុងការប្រើប្រាស់ថវិកាជំនួយ ព្រមទាំងបង្កើតបក្ខពួក និងប្រើប្រាស់ជំនួយបរទេសដើម្បីប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា។

ដូច្នេះវាមិនមែនជារឿងចំលែកឡើយដែលក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក និងអង្គការអន្តរជាតិមួយចំនួនត្រូវចេញ​របាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លួនលើប្រធានបទមួយចំនួនអំពីប្រទេសកម្ពុជា ព្រោះពួកគេធ្វើរបាយការណ៍អាក្រក់ពីកម្ពុជា​ដើម្បីប្តូរនឹងជំនួយបរទេស។ វាកាន់តែមិនចំលែកថែមទៀត ដែលរបាយការណ៍ពួកគេនឹងមិនអាចនិយាយ​ពីការពិត និងឆ្លុះបញ្ចាំងពីចំណុចវិជ្ជមានអំពីកម្ពុជាឡើយ ព្រោះពួកគេមិនអាចដើរឃ្លាតឆ្ងាយពីបន្ទាត់ទឹកប្រាក់ដែលម្ចាស់ជំនួយ​របស់ខ្លួនបាន កំណត់ឡើយ ព្រោះបើពួកគេសរសេរ​​របាយការណ៍កោតសរសើររាជរដ្ឋាភិបាលដែលបាន​ខិតខំថែរក្សាសុខ​សន្តិភាព កម្ពុជា​មានលំហប្រជាធិបតេយ្យ និងសេរីភាពយ៉ាងទូលំ ទូលាយបើប្រៀបធៀបនឹងបណ្តាប្រទេសនានាក្នុងតំបន់ និងលើពិភពលោក, កម្ពុជាទទួលបានជោគជ័យលើការចាក់វ៉ាក់សាំង ជួយសង្គ្រោះជីវិតមនុស្សពីជ្រោះមរណៈ, កម្ពុជាទទួល ភាពជោគជ័យក្នុងការរៀបចំ​គោលនយោបាយគាំពារសង្គមក្នុងបរិបទនៃវិបត្តិកូវីដ និងកម្ពុជាមានការអភិវឌ្ឍ​លើគ្រប់វិស័យ ជាដើមនោះ គឺសហគមន៍ សមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលតាំងខ្លួនជាតួឯកប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស បរិស្ថានព្រៃឈើ តម្លាភាពទាំងនោះនឹងបាត់បង់នូវប្រភពគាំទ្រថវិកាសម្រាប់អង្គការសង្គមស៊ីវិល​របស់ខ្លួន​ជាក់ជាមិនខាន ហើយពួកគេក៏មិនមានអាចរកការងារដោយស្រួលគ្រាន់តែអង្គុយសរសេររបាយការណ៍​រិះគន់រដ្ឋាភិបាល វាយប្រហារគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជាបក្សដឹកនាំអំណាច និងថ្នាក់ដឹកនាំ គណបក្សប្រជាជនទៀតដែរ។

ដូច្នេះពួកគេត្រូវតែបន្តលាបពណ៌ និយាយបំភ្លៃ បំផ្លើស បំភ័ន្ត និងបំប៉ោងផ្ទុយពីការពិតដែល កម្ពុជាមាន ក្រោមទិសស្លោក «គ្មានការបង្កាច់បង្ខូចកម្ពុជា និងថ្នាក់ដឹកនាំរាជរដ្ឋាភិបាល គឺគ្មានប្រាក់ជំនួយសម្រាប់ពួកគេ៕

ដោយចៅចាក់ស្មុក

រាជធានីភ្នំពេញ, ថ្ងៃទី៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣

តើអាស៊ានបានវង្វេងខ្លួនឯងឬ?

នៅក្នុងបរិយាកាសយុទ្ធសាស្ត្រដែលកាន់តែស្មុគស្មាញ អាស៊ានចាំបាច់ត្រូវបង្កើតឡើងវិញនូវភាពប្រាកដនិយម និងដំណោះស្រាយដ៏រឹងមាំដែលជាអ្វីដែលខ្លួនធ្លាប់បានធ្វើកាលពីជំនាន់ដែលវៀតណាមបានកាន់កាប់លើកម្ពុជា។ ការដោះស្រាយបញ្ហានៅកម្ពុជាកាលពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ បានធ្វើឱ្យកេរ្តិ៍ឈ្មោះនៅលើឆាកអន្តរជាតិរបស់អាស៊ានមានភាពរឹងមាំ។



នៅមុនកើតមានវិបត្តិនៅកម្ពុជា អាស៊ានតែងត្រូវបានគេគោរព តែមិនសូវទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងនោះទេ។ វាគឺដោយសារតែ​បញ្ហារបស់​កម្ពុជា​ដែលបានធ្វើឱ្យដៃគូ​សន្ទនា​របស់​អាស៊ាន​មើលឃើញអំពីសារៈសំខាន់របស់ប្លុកនេះ​។ ការឈ្លានពាននិងការកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាការឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីជម្លោះចិន-សូវៀតដែលហួសពីសមត្ថភាពរបស់អាស៊ានក្នុងការដោះស្រាយ ដែលនេះគឺគ្មានអ្វីខុសគ្នាពីការប្រកួតប្រជែងរវាងអាមេរិកនិងចិននៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះទេ។

ប៉ុន្តែអាស៊ាន​នៅតែ​បង្ហាញ​អំពី​តម្លៃ​របស់ខ្លួន ​តាមរយៈការទប់ទល់អស់​រយៈពេល​ ១ ទសវត្សរ៍​ប្រឆាំងនឹង​សម្ពាធ​ជាច្រើន​ពី​សំណាក់មហាអំណាចដែលរួមមាន​អាមេរិក, ចិន និង​អឺរ៉ុប​។ នៅពេលនោះ អាស៊ានបានក្លាយជា «តួអង្គដ៏សំខាន់» ដោយសារអាស៊ានមានសារៈប្រយោជន៍ និងសារៈសំខាន់។ ប៉ុន្តែសារៈប្រយោជន៍ និងសារៈសំខាន់ ចាំបាច់ត្រូវតែបន្តពង្រឹងនៅក្នុងបរិបទដែលពោរពេញទៅដោយការផ្លាស់ប្តូរ។

នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៩៨៩ នៅពេលដែលជញ្ជាំងទីក្រុងប៊ែកឡាំងត្រូវបានដួលរំលំ និងនៅឆ្នាំ ២០០៨ នៅពេលដែលវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុសកលបានបង្កឱ្យមានការមិនសប្បាយចិត្តជាមួយនឹងសកលភាវូបនីយកម្មដែលដឹកនាំដោយអាមេរិក ការគ្រប់គ្រងដ៏លើសលប់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសម្ព័ន្ធមិត្តបានបិទបាំងនូវការពិតដែលនៅតែបន្តនៃការប្រកួតប្រជែងរវាងអំណាចធំៗ។

បញ្ហានេះបានកើតមាននៅក្នុងប្រព័ន្ធរបស់រដ្ឋអធិបតេយ្យស្ទើរតែទាំងអស់ ហើយការប្រកួតប្រជែងដែលបានរក្សាភាពស្ងាត់ស្ងៀមអស់រយៈពេល ១៩ ឆ្នាំ ក៏ត្រូវបានលាតត្រដាងឱ្យដឹងជាប្រវត្តិសាស្ត្រ។ វេទិកាសំខាន់ៗរបស់អាស៊ានដែលមានដូចជាវេទិកាតំបន់អាស៊ាន, កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា និងកិច្ចប្រជុំថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ាន ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងអំឡុងពេលដ៏លំបាកទាំងនោះហើយកិច្ចប្រជុំទាំងនោះចាំបាច់ត្រូវកែសម្រួលឡើងវិញដើម្បីអាចដោះស្រាយបញ្ហានៃការប្រកួតប្រជែងជាយុទ្ធសាស្រ្តថ្មីៗ។

អាស៊ានមានភាពមុះមុតក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាស្មុគស្មាញជាយុទ្ធសាស្ត្រដែលផលប្រយោជន៍របស់មហាអំណាចធំៗបានជួបប្រសព្វគ្នា និងប៉ះទង្គិចគ្នា។ អាស៊ានមានភាពជឿជាក់លើខ្លួនឯងក្នុងការដើរតួជា «តួអង្គសំខាន់»។ ការពង្រីកសមាជិកភាពនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ដោយពុំមានការធ្វើសង្គមភាវូបនីយកម្មគ្រប់គ្រាន់ដល់សមាជិកថ្មីៗ បានធ្វើឱ្យបញ្ហាទាំងនេះមានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។ ធម្មនុញ្ញអាស៊ានមិនអាចយកមកជំនួសដំណើរការ និងអាកប្បកិរិយាក្រៅផ្លូវការភាគ ច្រើនដែលអាស៊ានបានអនុវត្តនោះទេ។

មាន​តែ​ប្រទេសវៀតណាម​ប៉ុណ្ណោះ​ ដែល​បាន​ចែករំលែកនូវ​អ្វី​ដែលជា​ភាពប្រាកដនិយម​ជា​យុទ្ធសាស្ត្រ​ដែល​សមាជិក​ចាស់ៗធ្លាប់​មាន។ រដ្ឋប្រហារកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ នៅមីយ៉ាន់ម៉ា គឺជារឿងដែលគួរឱ្យប្រុងប្រយ័ត្ន។ បញ្ហា​បាន​កើត​ឡើង​អស់មួយ​រយៈ​មក​ហើយ ហើយ​លោកស្រី​អង់សាន ស៊ូជី ​ក៏មានចំណែកទទួល​ខុស​ត្រូវ​ចំពោះ​វិបត្តិ​នេះដែរ។ រដ្ឋប្រហារគឺជាការរំលោភលើធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ហើយអាស៊ានចាំបាច់ត្រូវតែចាត់វិធានការ។

ប៉ុន្តែតើ​អាស៊ាន​បាន​ធ្វើ​អ្វីខ្លះ​កាលពី​ ៨ ​ឆ្នាំមុន នៅពេលដែល​យោធា​ថៃបាន​ដណ្តើម​អំណាច​ពី​រដ្ឋាភិបាល​ស៊ីវិល? ចម្លើយគឺគ្មានលទ្ធផលអ្វីទាល់តែសោះ។ ការដែលព្រះមហាក្សត្រថៃបានអនុម័តតែងតាំងជាបន្តបន្ទាប់នូវមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារនៅក្រោយរដ្ឋប្រហារ គឺជាអំណះអំណាងដ៏រឹងមាំសម្រាប់ភាពស្របច្បាប់នៃសកម្មភាពរបស់ពួកយោធា។ តើរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញមានអំណាចអាចលាងជម្រះអំពើបាបនយោបាយបានដែរឬទេ?

ដោយសារអាស៊ានមិនបានចាត់វិធានការប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពប្រឆាំងនឹងរដ្ឋប្រហារនៅក្នុងប្រទេសថៃក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ ហេតុអ្វីបានជាអាស៊ាន (ឬយ៉ាងហោចណាស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសមួយចំនួនតូចដែលងប់ងល់នឹងរឿងរដ្ឋប្រហារមីយ៉ាន់ម៉ា) បានជំរុញឱ្យមានការចាត់វិធានការកាលពីឆ្នាំ ២០២១? តើ​វា​បណ្ដាលមកពីបុគ្គលិក​លក្ខណៈ​ផ្សេង​គ្នាដែលស្ដែងឡើងតាមរយៈ​អារម្មណ៍ ឬក៏ដោយសារមីយ៉ាន់ម៉ាមិនសូវមានសារៈសំខាន់ដូចប្រទេសថៃ ដូច្នេះទើបគេត្រូវបញ្ចេញប្រតិកម្មឱ្យបានច្រើនជាងមុន?

ស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រនយោបាយពិភពលោកបានផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងខ្លាំងចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០២១ មក។ បច្ចុប្បន្ននេះ អាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុបមានកិច្ចការបន្ទាន់ជាច្រើនដែលត្រូវធ្វើក្រៅតែពីបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា។ វាអាចទៅរួចដែលថា «ពួកគេស្នើឱ្យអាស៊ានធ្វើសកម្មភាពដើម្បីអាចឱ្យពួកគេយករួចខ្លួន និងអាចបញ្ចេញសកម្មភាពតែតិចតួចក៏បាន»។ ការ​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​អាស៊ាន​ដឹកនាំ​កិច្ចការនាំមុខគេមិនបានបង្ហាញអំពីការគាំទ្រចំពោះមជ្ឈភាព​អាស៊ាន​នោះ​ទេ​។

អាស៊ានពិតជាបានចាត់វិធានការប្រឆាំងនឹងមីយ៉ាន់ម៉ា និងបានធ្វើវាយ៉ាងលឿនរហ័ស។ បន្ទាប់ពីមានការពិគ្រោះយោបល់ជាបន្តបន្ទាប់រួចមក ប្រធាននៅពេលនោះ ដែលដឹកនាំដោយលោក Dato Erywan Yusof ដែលជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសទី២ របស់ប្រ៊ុយណេ និងដែលជាមន្ត្រីរបស់អាស៊ានដែលសំបូរទៅដោយបទពិសោធន៍ បានទទួលជោគជ័យក្នុងការរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសមួយនៅថ្ងៃទី ២៤ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២១ នៅទីក្រុងហ្សាការតាដែលបានឈានដល់ការបង្កើតចំណុចកុងសង់ស៊ីសចំនួន៥ (5PC) ស្តីពីមីយ៉ាន់ម៉ា។

គិតមកដល់ដំណាក់កាលនេះ អាស៊ានធ្វើបានល្អ។ ឧត្តម​សេនីយ៍ជាន់ខ្ពស់ Min Aung Hlaing មិន​បានជំទាស់នឹងការឯកភាពនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ​មីយ៉ាន់ម៉ា​បាន​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រងរបស់របប​យោធា​ស្ទើរតែទាំងស្រុង បន្ទាប់ពីការទទួលបានឯករាជ្យ​។ ប៉ុន្តែយ៉ាងហោចណាស់វាបានបង្ហាញថា «អាស៊ានកំពុងចាត់វិធានការ ដើម្បីរក្សាមជ្ឈភាពអាស៊ាន»។ ប៉ុន្តែ​វា​គឺជា​កំហុស​មួយ​សម្រាប់​អាស៊ាន​ ដែល​បាន​បន្ត​ហាមឃាត់​ក្រុមប្រឹក្សា​រដ្ឋបាល​រដ្ឋ (SAC) ដោយសារចំណុចកុងសង់ស៊ីស 5PC មិនត្រូវបានអនុលោមតាម។

ប្រសិនបើរបបយោធាគឺ​ជារបប​មួយដែល​មាន​ឆន្ទៈ​ក្នុង​ការ​អត់ធ្មត់ ក្នុងការលុបបំបាត់​អំពើ​ហិង្សា​លើ​ជន​ស៊ីវិល, ក្នុងការចូលរួម​​សន្ទនាផ្នែក​នយោបាយ ឬ​ក្នុងការអនុញ្ញាត​ឱ្យ​មាន​ការ​សម្រុះសម្រួល​ពី​ខាងក្រៅ នោះរបប​នេះនឹង​មិន​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​តាំងពី​ដំបូងទីម្ល៉េះនោះទេ។ ការហាមឃាត់មិនឱ្យចូលរួមគឺជាជំហានមួយដែលធ្ងន់ធ្ងរពេក។ អាស៊ាន​មិន​មានអំណាចអ្វីដែលអាចទៅផ្លាស់ប្ដូរ​ឥរិយាបថ​របស់របបយោធាបាននោះ​ទេ។ វាគឺជា​កំហុសដែលបង្កឡើងដោយអាស៊ានខ្លួនឯង ដែល​បានធ្វើ​ឱ្យ​ប្លុកនេះដើរឆ្ពោះទៅរកភាពជាប់គាំង។

ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៨៨ ដល់ដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ២០០០ អាស៊ានបានរិះគន់លោកខាងលិចចំពោះការទទួលយកអភិក្រមមនោគមវិជ្ជាដែលគ្មានលក្ខណៈបត់បែនចំពោះប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ក៏ដូចជាការបដិសេធមិនចូលរួមជាមួយរបបយោធា។ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះ អាស៊ានបែរជាកំពុងអនុវត្តគោលនយោបាយដ៏បរាជ័យនេះ។

អ្វី​ដែល​នឹង​កើត​ឡើង​នៅពេលបន្ទាប់​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​មីយ៉ាន់ម៉ានឹង​អាស្រ័យ​លើរបបយោធា។ រដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមជាតិនិងកងកម្លាំងការពារជាតិរបស់ពួកគេនឹងមិនទទួលបានជោគជ័យនោះទេនៅក្នុងកិច្ចការដែលអង្គការប្រដាប់អាវុធជនជាតិភាគតិចបានព្យាយាមធ្វើ និងបានបរាជ័យអស់រយៈពេលជាង ៧០ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ដែលនោះគឺ «ការផ្លាស់ប្តូរអាកប្បកិរិយារបស់ពួកយោធា»។

«កំហុសរបស់អាស៊ានបានកើនឡើង នៅពេលដែលសមាជិកមួយចំនួនបានរិះគន់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចនៅមីយ៉ាន់ម៉ាក្នុងពេលដែលលោកធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន»។ បញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា​អាច​បង្កឱ្យមានការ​បែកបាក់​គ្នាយ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរនៅផ្ទៃ​ក្នុង​អាស៊ាន។ ប្រទេសថៃនិងឡាវ មានព្រំប្រទល់ជាប់មីយ៉ាន់ម៉ាក៏ប៉ុន្តែពួកគេមិនអាចបន្តព្រងើយកន្តើយចំពោះរបបយោធាជារៀងរហូតនោះទេ។

មិនយូរមិនឆាប់ ប្រទេសថៃនិងឡាវ អាចនឹងដើរតាមផ្លូវរបស់ពួកគេរៀងៗខ្លួនដើម្បីធានានូវផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេស។ នៅពេលដែលពួកគេធ្វើដូច្នោះ សមាជិកផ្សេងទៀតអាចនឹងយកគម្រូតាម។ ការបែកបាក់ដ៏ធំរវាងសមាជិកអាស៊ានដីគោកនិងដែនសមុទ្រជុំវិញបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា អាចបង្កផលប៉ះពាល់កាន់តែខ្លាំងដល់សមត្ថភាពរបស់អាស៊ានក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាទាក់ទងនឹងការប្រកួតប្រជែងរវាងអាមេរិកនិងចិន។

ផ្ទុយទៅវិញ នៅពេលដោះស្រាយបញ្ហានៅកម្ពុជាកាលពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ អាស៊ានបានកំណត់គោលដៅជាក់ស្តែង និងបានបន្តផ្ដោតសំខាន់លើគោលដៅទាំងនោះ។ វាមានការជជែកដេញដោលគ្នាយ៉ាងក្តៅគគុកអំពីអ្វីដែលទៅរួច ឬមិនអាចទៅរួច (ទំនាក់ទំនងការទូតផ្ទៃក្នុងអាស៊ានជារឿយៗមានភាពស្មុគស្មាញជាងការរក្សាសម្ព័ន្ធភាពជាមួយប្រទេសនៅខាងក្រៅប្លុក) ក៏ប៉ុន្តែអាស៊ានមិនដែលភ្លេចឡើយនូវអ្វីដែលជាស្នូល និងជាផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួន។

គោលបំណងស្នូលរបស់អាស៊ានគឺ «ការគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងរវាងសមាជិករបស់ខ្លួន និងនៅផ្ទៃក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍»។ ទោះបីជាមានសង្រ្គាមកាប់ចាក់គ្នានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងនៅតាមព្រំដែនថៃក៏ដោយ ក៏អាស៊ានបានបន្តចូលរួមជាមួយវៀតណាម ដោយក្នុងនោះ ឥណ្ឌូណេស៊ីបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងរឿងនេះ។

មិនមែនគ្រប់សមាជិកអាស៊ានទាំងអស់សុទ្ធតែយល់ស្របនឹងអ្វីដែលឥណ្ឌូណេស៊ីបានព្យាយាមសម្រេចឱ្យបានជាមួយវៀតណាមនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេទាំងអស់គ្នានៅតែបន្តទំនាក់ទំនងជាមួយវៀតណាមទាំងមិនសប្បាយចិត្ត។ បញ្ហារវាងកម្ពុជាជាមួយនឹងវៀតណាមមិនត្រូវបានសមាជិកអាស៊ានណាមួយចាត់ទុកជាបញ្ហាទ្វេភាគីឡើយ។

ការកើនឡើងនៃការប្រកួតប្រជែងរវាងមហាអំណាចធំៗ, ផលប្រយោជន៍អធិបតេយ្យកាន់តែតិច និងការដឹកនាំខុស នឹងបង្កឱ្យមានការបែកបាក់កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងអាស៊ានដែលអាចធ្វើឱ្យប្លុកនេះពិបាកចៀសរួចពីការប្រព្រឹត្តកំហុសដ៏ឆ្កួតលីលា៕

BILAHARI KAUSIKAN / Fulcrum