វិភាគអន្តរជាតិ៖ ហេតុអ្វី ហ្វីលីពីនកាន់តែហ៊ានបង្ហាញចង្កូមដាក់ចិន នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង?

(វ៉ាស៊ីនតោន)៖ ចិន នៅថ្ងៃទី២៦ ខែកញ្ញានេះបានព្រមានហ្វីលីពីន កុំបង្កឱ្យមានបញ្ហា បន្ទាប់ពីឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីនបានប្រកាសពីការដកចេញ ដោយជោគជ័យនូវ «របាំងបណ្ដែតទឹក» ដំឡើងដោយឆ្មាំសមុទ្រចិន នៅឯតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកកំពុងមានជម្លោះ Scarborough Shoal ក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ហ្វីលីពីន ក៏បាននិយាយ ដែរថាខ្លួននឹងប្រើប្រាស់គ្រប់មធ្យោបាយ ដើម្បីដករបាំងបណ្ដែតទឹកនេះចេញ ជាមួយការបញ្ជាក់ថាវាបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ប្រជានេសាទហ្វីលីពីន ក្នុងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកនេះ។

ចាប់តាំងពីឡើងកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២មក លោក Ferdinand Marcos Jr បានថ្លែងសារជាច្រើនដែលបង្កប់នូវបំណង ដំឡើងសាច់ដុំនយោបាយការបរទេសបន្ថែមចំពោះចិន។ ក៏ប៉ុន្តែ សកម្មភាពរបស់ឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីននៅពេលនេះគឺជារឿងមួយដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើល ដែលទីក្រុងម៉ានីល ហ៊ានប្រឈមមុខជាមួយចិនចំៗបែបនេះ។ ភាពតានតឹងរវាងចិន និងហ្វីលីពីន បានឆ្លងហួសបន្ទាត់ថ្មីមួយ ក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយទីក្រុងម៉ានីលកាន់តែ ហ៊ានត​វ៉ាខ្លាំងជាងមុន ចំពោះការទាមទារចំណែកទឹកដីរបស់ចិន។ កន្លងមក ប្រតិកម្មឆ្លើយតបរបស់ហ្វីលីពីន គេឃើញមានត្រឹមរូបភាពជាវោហាសាស្ត្រ ការពង្រឹង ទំនាក់ទំនងកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងបណ្ដាប្រទេសដទៃ ក៏ដូចជាបានត្រឹមតែបញ្ចេញរូបភាព ឬវីដេអូបង្ហាញពីសកម្មភាពរបស់ឆ្មាំសមុទ្រចិន ប្រឆាំងនឹងឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីនតែប៉ុណ្ណោះ។

នេះអាចជាដំណឹងល្អមួយសម្រាប់រដ្ឋបាលលោកប្រធានាធិបតី ចូ បៃដិន ដែលកំពុងជំរុញឱ្យសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន និងប្រទេសជាដៃគូក្នុងតំបន់ ហ៊ានពើងទ្រូងប្រឆាំង ជាមួយចិន។ តែព្រមពេលជាមួយគ្នា វាក៏បង្កឱ្យមានការព្រួយបារម្ភកាន់តែខ្លាំងដូចគ្នាដែរពីហានិភ័យនៃការផ្ទុះជម្លោះយោធារវាងចិន និងហ្វីលីពីន រួមទាំងសម្ព័ន្ធមិត្ត របស់ទីក្រុងម៉ានីល ក្នុងនោះរួមមានទាំង កងទ័ពជើងទឹកអាមេរិកដែលកំពុងឈរជើង និងល្បាតក្នុងតំបន់។ ចុះបើដូច្នេះ តើហេតុអ្វីបានជាហ្វីលីពីនកាន់តែហ៊ាន បង្ហាញចង្កូមដាក់ចិន?

ក្រុមអ្នកវិភាគភាគច្រើន យល់ថាក្នុងរយៈពេលខ្លី ឬមធ្យម ចិនប្រាកដជានឹងមិនចាត់វិធានការយោធាភ្លាមៗប្រឆាំងនឹងហ្វីលីពីន ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តជាប់សន្ធិសញ្ញា ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ។ ដ្បិត ទីក្រុងប៉េកាំងបារម្ភខ្លាចក្រែងថាវាអាចផ្ទុះទៅជាជម្លោះទ្រង់ទ្រាយធំជាមួយទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិក នៅក្នុងតំបន់។ ជាក់ស្ដែង កាលពីខែសីហាកន្លងទៅ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិក លោក Loyld Austin បានបញ្ជាក់ឡើងវិញថាសន្ធិសញ្ញាការពារជាតិទៅវិញទៅមក ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក គឺពង្រីកទៅដល់នាវា និងយន្ដហោះចម្បាំងរបស់ហ្វីលីពីន ព្រមទាំងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ក្នុងនោះរួមមានទាំងឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីន ក្នុងតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិក និងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។

«ប្រសិនបើសហរដ្ឋអាមេរិក មានជម្លោះយោធាជាមួយចិន ក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង អ្នកកុំរំពឹងថាអូស្ត្រាលី និងជប៉ុន ឈរអោបដៃមើល ខណៈសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ ពួកគេ គឺសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងប្រយុទ្ធជាមួយចិន... នេះគឺជារឿងមួយដែលចិនត្រូវយកទៅគិតពិចារណា»។ នេះជាការលើកឡើងរបស់លោក Collin Koh ជាអ្នកជំនាញជាន់ខ្ពស់ម្នាក់មកពីវិទ្យាស្ថានការពារជាតិ និងសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ (Institute of Defense and Strategist Studies) មានមូលដ្ឋានក្នុងប្រទេស សិង្ហបុរី។ តែលោក Collin Koh នៅតែជឿថាចិនអាចនឹងបង្កើនវត្តមានរបស់ខ្លួនក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ឬអាចធ្វើឡើងតាមរយៈការបញ្ជូននាវាកាន់តែច្រើន ទៅកាន់តំបន់ជម្លោះដូចជាកោះ Thitu និងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas Shoal ដើម្បីរារាំងកុំឱ្យប្រជានេសាទហ្វីលីពីន ចូលទៅនេសាទ និងដើម្បីបិទខ្ទប់ឆ្មាំ សមុទ្រហ្វីលីពីនតែម្ដង។

ដូចគ្នាទៅនឹងលោក Collin Koh ដែរ លោក Bilahari Kausikan ជាអតីតប្រេសិតពិសេសនៃក្រសួងការបរទេសសិង្ហបុរី ក៏យល់ដែរថាជម្លោះរវាងចិន និងហ្វីលីពីន នឹងមិនផ្ទុះឡើងនោះទេ ដោយសារតែសព្វថ្ងៃ ចិនកំពុងមានបញ្ហាផ្ទៃក្នុងជាច្រើនត្រូវដោះស្រាយ ដោយប៉េកាំងមិនចង់បន្ថែមបញ្ហាលើបញ្ហា តាមរយៈការជ្រើសរើស យកផ្លូវប្រឈមមុខជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងជម្លោះណាមួយជាមួយហ្វីលីពីននោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ បើតាមលោក Kausikan ហានិភ័យនៃជម្លោះអាចនឹងឡើង ដល់កំពូលទៅវិញ ប្រសិនបើហ្វីលីពីនមិនព្រមដករបាំងបណ្ដែតទឹករបស់ចិនចេញទេនោះ ពីព្រោះថាបើមិនអីចឹងទេ ចិនអាចនឹងគូសព្រំដែនទឹកកាន់តែឆ្ងាយ ជាងនេះ។

គួរបញ្ជាក់ថា ចិន បានទាមទារដែនអធិបតេយ្យ ៩០ភាគរយលើការគ្រប់គ្រងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ខណៈប្រទេសក្នុងតំបន់ដូចជាវៀតណាម ហ្វីលីពីន ព្រុយណេ និងម៉ាឡេស៊ីជាដើម ក៏កំពុងទាមទារចំណែកគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួនផងដែរ។ កាលពីថ្ងៃអង្គារសប្តាហ៍នេះ ទីក្រុងម៉ានីលបានប្តេជ្ញាថា ខ្លួននឹងពុំចុះញ៉មឡើយ ចំពោះមុខ ការដែលចិនព្យាយាមរារាំងទូកនេសាទ​របស់ហ្វីលីពីន នៅតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកថ្មប៉ប្រះទឹក Scarborough Shoal ដែលមានបញ្ហាវិវាទក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។

តំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Scarborough គឺជាកន្លែងដ៏អំណោយផលមួយសម្រាប់ការធ្វើនេសាទ ដែលស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណជា ២០០គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេររបស់ប្រទេស ហ្វីលីពីន និងស្ថិតក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខ EEZ របស់ប្រទេសអាស៊ានមួយនេះ ប៉ុន្តែវាបានក្លាយជា​តំបន់ដែលមានបញ្ហាវិវាទរាប់ទសវត្សរ៍ មកហើយ រវាងចិន និងហ្វីលីពីនជុំវិញបញ្ហាអធិបតេយ្យ៕